آمار مهاجرت تحصیلكردگان ایرانی نگران كننده نیست

به گزارش روز شنبه گروه دانشگاه ایرنا، بهرام صلواتی در نشست مهاجرت، تمنای رفتن در دانشكده فنی دانشگاه تهران در عین حال عنوان كرد كه ایران رتبه چهارم مهاجرت تحصیلكردگان را پس از كشورهای هند ، فیلیپین و آمریكا- كانادا، دارد .
وی تصریح كرد: در سال 2018، تعداد دانشجویان مهاجر از ایران 12 هزار و 700 نفر اعلام شده كه از این میان رتبه 12 را میان دانشجویان خارجی آمریكا دارا هستیم.
صلواتی در ادامه از نگرانی ماندگاری دانشجویان سخن گفت و افزود: ایران كشوری است كه نرخ ماندگاری بالاتری در مقصد نسبت به كشورهای هند و چین دارد. 90 درصد دانشجویان ایرانی پس از اتمام تحصیل در آمریكا می مانند.
عضو هیات علمی موسسه مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت كشور با تاكید بر اینكه، وضعیت مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی آنگونه كه در اذهان عمومی منفی و با رتبه های بالا به نظر می رسد، نیست، تصریح كرد: در حال حاضر سهم مهاجرت دانشجویان در ایران نسبت به افزایش جمعیت آنها ، شیب نزولی یافته است و از 2 درصد جمعیت دانشجویان مهاجر در دهه های 90 میلادی به یك درصد در سال 2016 رسیده است.
وی در باره آمار جهانی مهاجرت گفت: در یكی دو سال اخیر آمار مهاجران جهان به 260 میلیون رسیده است و از هر 30 نفر یك نفر در دنیا مهاجر است. جمعیت مهاجران دنیا با سرعت بالایی در حال افزایش است. این تنها مختص ایران نیست و در دنیا هیچ كشوری تنها گیرنده و تنها فرستنده ندارد.
وی در ادامه با اشاره به نبود آمارهای دقیق و رسمی در باره مهاجرت ایرانیان افزود: در مجموع 5 تا 6 میلیون دانشجوی مهاجر در دنیا داریم كه با احتساب دانشجویانی كه آنلاین در حال تحصیل هستند، 13 تا 14 میلیون مهاجر دانشجو در جهان داریم.
این پژوهشگر پژوهشكده سیاست گذاری علم و فناوری دانشگاه شریف ادامه داد: بیشتر مهاجران در مقطع تحصیلات تكمیلی هستند. 42 درصد مهاجران دانشجو، كارشناسی ارشد و 9 درصد در مقطع دكتری مشغول به تحصیل اند. در خاورمیانه اما مهاجران دانشجو بیشتر در مقطع كارشناسی تحصیل می كنند.
صلواتی در باره پراكندگی دانشجویان مهاجر در جهان گفت: چین با جمعیت حدود 2 میلیارد نفری، 700 هزار دانشجوی مهاجر دارد. آمریكا نیز با كاهش سهم در سال های اخیر سهم 23 درصدی دانشجویان مهاجر دارد. ایران نیز با 51 تا 53 هزار دانشجوی مهاجر میان كشورهای جهان در رتبه دهم و یازدهم قرار دارد.
وی عنوان كرد: از میان هر دو دانشجوی مهاجر در آمریكا یك موقعیت شغلی آكادمیك برای این كشورها ایجاد می شود. از این رو دانشجویان مهاجر بین المللی در آمریكا كه به حدود یك میلیون نفر می رسند، حدود 500 هزار شغل دانشگاهی برای این كشور ایجاد می كنند. حدود 26 میلیارد دلار در سال گردش مالی این بازار جذب دانشجو است. طرح های ضد مهاجرتی دونالد ترامپ، آمریكا را از مقصد مهاجرت خارج كرده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینكه بیشترین مهاجران ایران به آمریكای شمالی، اروپایی غربی و اقیانوسیه می روند، گفت: طبق آمار رسمی، ایران حدود یك و نیم میلیون مهاجر در دنیا دارد و حدود سه میلیون مهاجر رسمی از افغاستان و عراق پذیرفته است. در حالی كه در آمار غیررسمی صحبت از 7 و 8 میلیون مهاجر ایرانی در جهان است.
صلواتی بر اساس آمارها می گوید: ایران رتبه 31 در كشورهای مهاجرفرست داشته و سالانه 30 تا 40 هزار مهاجر به سراسر دنیا می فرستد.
این عضو موسسه مطالعات جمعیتی با تاكید بر نادرست بودن این احساس كه همه می روند و ما جامانده ایم، گفت: پیش از انقلاب بالاترین جمعیت دانشجو در آمریكا را داشتیم كه این روند تا سال های اخیر كاهش نزولی داشت اما در چند سال گذشته با شیب ملایمی افزایش یافت.

** چرا ایرانیان مهاجرت می كنند؟
صلواتی در ادامه نشست به نتایج پژوهشی میان 425 مهاجر ایرانی اشاره كرد و گفت: 75 درصد از پاسخ دهندگان به دلیل انگیزه های تحصیلی و پژوهشی برای تحصیل در مقطع دكتری از كشور خارج شده اند كه بیشترین آنان از میان رشته های فنی بودند.
این پژوهشگر حوزه مهاجرت در باره دلایل رفتن گفت: یكی از اصلی ترین دلایل مهاجرت، سد بزرگ كنكور برای ورود به دانشگاه و كیفیت دوره های تحصیلی است.
به گفته وی، وضعیت شغلی، نبود فرصت های شغلی، سطح حقوق و دستمزد نیز انگیزه بعدی مهاجرت میان ایرانیان است.
وی به پدیده جالبی كه در میان مهاجران جهان مختص ایرانیان است، اشاره و عنوان كرد: 75 درصد مهاجران در پاسخ به اینكه آیا پیش از خروج از ایران شاغل بوده اید؟ گزینه بله را انتخاب كردند و جالب اینكه حدود 50 درصد از آنان دارای مشاغلی با قراردادهای ثابت و سالیانه بودند.
صلواتی می گوید: پاسخ دهندگان به این پرسش كه اگر دانشگاه های بین المللی در داخل ایران امكان فعالیت داشته باشند، می مانید؟ جواب خیر دادند و به این پرسش كه اگر پیش از مهاجرت دارای شغل مناسبی بودید باز هم مهاجرت می كردید؟ بله گفتند.
وی دلیل چنین پاسخ هایی را میل به تجربه زندگی در خارج از كشور و میل به داشتن مدرك تحصیلی خارجی عنوان كرد و از افزایش تمایل به مهاجرت میان ایرانیان خبر داد.
این استاد دانشگاه در ادامه از دلایل بازگشت برخی مهاجران ایرانی به دلیل پیوندهای عاطفی و خانوادگی، انتقال دانش و فناوری و علاقه به پیشرفت كشور گفت.
بنا بر آمار صلواتی، در پنج سال گذشته، 125 دانش آموخته از 20 دانشگاه برتر جهان به كشور بازگشته اند و طرح های حمایتی خوبی از آن ها صورت گرفته است.

** آرزومندی، عامل اجتماعی مهاجرت
مهرداد عربستانی عضو هیات علمی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه نشست به دلایل جامعه شناختی مهاجرت میان ایرانیان پرداخت.
به گفته وی، تمنا و تمایل به مهاجرت ذهنیتی یك واقعیت اجتماعی است و شامل حالات درونی و تخیل مردم نیست. تمایل به مهاجرت یك نشانه گاه از اوضاع كشور است.
این استاد دانشگاه می گوید: ایران در میان بیش از 100 كشور، چهارمین رتبه را در ثبت نام لاتاری آمریكا دارد.
عربستانی در ادامه به بالا بودن تجربه خشم در میان ایرانیان اشاره كرد و گفت: این وضعیت به مسائلی چون ناامنی و فقر مربوط نمی شود .
وی سخنان خود را با این جمله ادامه داد كه چرا همه به ترك كشور تمایل دارند؟ تحصیل از نخستین دلایل تمایل خروج از كشور است. در مراحل بعدی نیز دشواری راه اندازی كسب و كار در ایران، انتخاب سبك زندگی، آزادی و غیره از دلایل مهاجرت بیان می شود.
وی با اشاره به اینكه تحقق نیافتن آرزومندی میان مردم، عمده دلیل مهاجرت آنان به خارج از مرزهای جغرافیایی است، تصریح كرد: اگر كسی در برنامه ریزی آینده خود احساس كند كه آروزهایش محقق نمی شود، به فراتر از مرزها می رود. مردم جامعه ایران آرزوهای خود را محقق یافته نمی بینند.
این استاد انسان شناسی با اشاره به اینكه دلایل متعدد در كنار هم باعث مهاجرت افراد شده و تنها یك دلیل عامل مهاجرت نیست، اظهار كرد: جایگاه افراد در موقعیت سیاسی و اقتصادی ساختار جامعه، ذهنیات وی را شكل می دهد. در صورتی كه این ذهنیت نسبت به جایگاه ها منفی شده و فرد خود را در این جایگاه ها نبیند، به فكر عبور از مرزها می افتد .
عربستان با اشاره به اینكه امید در ایران اندك است و نظام اجتماعی ایران، قادر به تولید امید نیست، گفت: اقتصاد امید با وضعیت ذهنیت سیاسی به معنای دسترسی به قدرت و سرمایه های مختلف اجتماعی رابطه تنگاتنگ دارد. وقتی امید وجود داشته و دسترسی به تمناها ممكن باشد افراد به دنبال یافتن جایی دیگر برای تحقق آرزوها نخواهند بود. اما اگر قواعد سختی داشته باشیم كه نگذارد تمناهایی چون كرامت انسانی، بهره مندی اقتصادی، حق معیشت، آزادی انتخاب و غیره نادیده انگاشته و انكار شود به طور ناخودآگاه به دنبال فرار از سیستم هستیم.
این عضو هیات علمی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پایان افزود: اقتصاد امید زمانی آسیب می بیند كه خواسته های فرد نادیده گرفته شود.
**9283**1601**