سند آمایش سرزمین جهشی برای توسعه متوازن

به گزارش ایرنا، سند آمایش سرزمین به عنوان یك سند بالادستی زمینه اصلی تهیه برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی منطقه ای را فراهم می آورد و ابزار اصلی تلفیق برنامه ریزی های اقتصادی و اجتماعی با برنامه ریزی های فیزیكی و فضایی خواهد بود.
كاهش نابرابری ها و گسترش عدالت سرزمینی در بستر گفتمان توسعه، اهمیت مطالعات آمایش سرزمین را دو چندان می كند.
در این شیوه از برنامه ریزی سعی می شود با برقراری تعادل میان عناصر انسان، فضا و فعالیت، بهترین چیدمان برای آن ها پیشنهاد شود و مهمترین و پایه ای ترین جهت گیری های توسعه با شناسایی امكانات، استعدادها و قابلیت ها از یكسو و محدودیت ها و تنگناها از سوی دیگر تعیین شود.
گرچه در نظام برنامه ریزی ایران مبحث آمایش سرزمین بارها مورد توجه قرار گرفته است، اما به سبب غفلت از این سند در دوره هایی، تكمیل آن با وقفه مواجه شد. ایران با سابقه نزدیك به 50 سال برنامه ریزی تاكنون 2 بار تهیه برنامه های بلندمدت آمایشی را تجربه كرده است.
تجربه نخست مربوط به مطالعات دهه 50 است كه با وقوع انقلاب اسلامی مسكوت ماند و تجربه دوم به سال 61 بازمی گردد كه به دلیل وقوع جنگ تحمیلی و افزایش مشكلات و مسائل اقتصادی ناشی از آن به مرحله اجرا نرسید.
مرحله جدید مطالعات آمایش سرزمین در كشور از سال 76 شروع شد و اینك پس از گذشت 21 سال برش استانی این مطالعات به مرحله تكمیل رسیده است.
بگفته معاون امور برنامه ریزی و نظارت آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه تاكنون سند آمایش سرزمین 26 استان كشور تدوین شده و سند 5 استان دیگر نیز تا پایان دی ماه تكمیل می شود.
سعید وكیلی افزود: سند آمایش سرزمین دارای سه برش ملی، منطقه ای و استانی است كه با تكمیل مرحله استانی بزودی برش های ملی و منطقه ای آن نیز تدوین و وارد مرحله اجرا می شود.
وی تصریح كرد: تاكنون یكهزار و 89 جلد مطالعات سند آمایش سرزمین در كشور تهیه شده كه به 2 دسته اسناد راهبردی و اجرایی تقسیم می شود.
وكیلی با بیان اینكه سند آمایش سرزمین پایه ای برای برنامه ها و طرح های مطالعاتی ملی و استان هاست، خاطرنشان كرد: بدنبال ایجاد مدلی هستیم كه بر اساس آن بین سندهای آمایش سرزمین و طرح های عمرانی و توسعه ای ارتباط معناداری ایجاد كنیم.
در این بین مطالعات سند آمایش سرزمین چهارمحال و بختیاری نیز به تازگی تدوین و پس از تصویب در شورای برنامه ریزی به شورای آمایش سرزمین كشور ارسال می شود.
مطالعات آمایش سرزمین استان چهارمحال و بختیاری در مهرماه سال 1395 به كارفرمایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و مشاورت مركز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران از سر گرفته شد و در مدت زمان كمتر از 2 سال به پایان رسید.
مطالعات آمایش سرزمین استان كه مشتمل بر 5 هزار صفحه است از 2 بخش تشكیل می شود. بخش نخست به بررسی و تحلیل وضع موجود می پردازد و با معرفی نقاط قوت و ضعف و تهدید و فرصت ناظر بر وضع موجود و همچنین تعارض ها و عدم تعادل های استان پایان می یابد و بخش دوم نگاه به آینده دارد و بر اساس تحلیل اهداف، چشم انداز و سناریوهای توسعه به طراحی و تدوین برنامه آمایش استان و نظام مدیریت آن می پردازد.
فریبرز دولت آبادی مدیرعامل مركز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران و سرپرست گروه مجری طرح آمایش سرزمین استان در همین خصوص گفت: برنامه آمایش سرزمین سندی فرادستی و راهبردی است كه امكان تشخیص و شناسایی تمام طرح ها در آن عملا نه ممكن است و نه امر منطقی بلكه نظام مدیریتی استان می بایست در چارچوب سازمان فضایی پیشنهادی، راهبردها، سیاست ها و برنامه های تعیین شده اقدام به تعریف طرح ها كند.
وی ادامه داد: با این وجود مهمترین اقدامات و طرح هایی كه می تواند نقش اساسی در دستیابی به اهداف و چشم انداز استان داشته باشد در هفت حوزه كشاورزی، صنعت و معدن، خدمات تخصصی و عمومی، سكونت و استقرار جمعیت، انرژی، ارتباطات، فناوری اطلاعات، آب و منابع طبیعی و مدیریت و تصمیم گیری شناسایی و تشریح شده است.
سرپرست گروه مجری طرح آمایش سرزمین استان همچنین به یافته های این طرح اشاره كرد و افزود: وجود كانونهای آبگیری و سرشاخه های اصلی رودهای زاینده رود، كارون و دز، چشمه های آب معدنی، پوشش جنگلی، مرتعی و گیاهان دارویی، وجود مواهب طبیعی بكر و غنی و تنوع اقلیمی از نقاط قوت استان در حوزه طبیعی است.
دولت آبادی تصریح كرد: بالا بودن شیب زمین در نیمه غربی استان، فرسایش خاك، افت شدید آب های زیرزمینی، نبود شهر بزرگ و كمیاب بودن خدمات، تمركز جمعیت در شهرهای شهركرد و لردگان، بالا بودن نرخ بیكاری، پایین بودن درآمدسرانه، ناكافی بودن زیرساخت ها، عدم دسترسی به شبكه ریلی و انزوای نسبی استان از نقاط ضعف شناسایی شده در استان به شمار می رود.
وی افزود: با این وجود با بهره گیری صحیح از فرصت ها و مزیت نسبی در بخش های گردشگری، كشاورزی، دامپروری و آبزی پروری می توان ضمن سازگاری با كاستی های موجود زمینه توسعه و شكوفایی همه جانبه استان را فراهم كرد.
می توان گفت یكی از مهمترین كاربردهای سند آمایش سرزمین توسعه متوازن و متعادل بین استانهای محروم و محرومیت زدایی از استانهای توسعه نیافته است.
این موضوع برای استان چهارمحال و بختیاری كه با وجود ظرفیت های بیشمار در سطوح نامناسب توسعه یافتگی قرار دارد از اهمیت بالایی برخوردار است.
كشاورزی نیمه سنتی، واحدهای صنعتی نیمه فعال، دامداری سنتی، نبود صنایع تبدیلی و تكمیلی و ناتوانی در بهره گیری از ظرفیت های گردشگری استان در كنار چالش های دیگر سبب شده تا چهارمحال و بختیاری در ردیف بیكارترین، پرهزینه ترین و كم درآمدترین استان های كشور جای گیرد.
از همین رو انتظار می رود با تدوین هرچه سریع تر برش های منطقه ای و ملی سند آمایش سرزمین كشور بتوان چشم انداز روشنی برای توسعه استانهای كشور بویژه استانهای توسعه نیافته متصور شد.
گزارش از : خاطره حسین زاده
7363/6021