استان خراسان و مشهد از دیرباز یكی از پایگاههای اصلی قوام و استحكام زبان و ادبیات فارسی بوده و انتظار و توقع از این سرزمین نیز همین است كه رونق شعر و ادب در این دیار بیش از سایر نقاط كشور باشد گرچه برخی صاحبنظران تعدد و كثرت انجمنهای ادبی را دلیلی بر قوت و نقطه مثبت نمی شمارند.
مسئول اداره شعر و ادب اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: این استان با ثبت 140 انجمن ادبی در' سامانه جامع امور انجمنهای ادبی' بیشترین تعداد این انجمنها را در كشور دارد.
ملیحه بذری افزود: این سامانه از اردیبهشت ماه امسال توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همكاری بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان راه اندازی شده و انجمنهای ادبی اعم از شعر و داستان و نقد ادبی در آن ثبت نام می كنند.
وی ادامه داد: از میان 140 انجمن ثبت نام شده خراسان رضوی در سامانه جامع تاكنون شناسه حدود 60 انجمن صادر شده كه از این تعداد 50 انجمن متعلق به شهر مشهد است.
مسئول اداره شعر و ادب اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: قرار بود نخستین گردهمایی انجمنهای ادبی خراسان رضوی با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی دهه فجر در مشهد برگزار شود اما با محدودیت زمانی در آن ایام این گردهمایی به هفته اول یا دوم اسفند ماه امسال موكول شد.
وی افزود: علت دیگر تعویق زمان برگزاری این گردهمایی طولانی شدن فرایند خرید خانه مرحوم دكتر محمود فرخ می باشد كه قرار است دبیرخانه انجمنهای ادبی خراسان رضوی در آنجا استقرار یابد. خرید این منزل توسط شهرداری مشهد پیگیری می شود كه امید است تا اسفند ماه به سرانجام برسد و در این گردهمایی به عنوان مكانی برای برگزاری نشستهای انجمنهای ادبی خراسان رضوی استفاده شود.
بذری ادامه داد: این منزل به عنوان تاریخ شفاهی مشهد نیز به ثبت رسیده لذا دبیرخانه انجمنهای ادبی خراسان نیز باید در این مكان مستقر شود ضمن اینكه طبق توافقات صورت گرفته قرار است دبیرخانه انجمنهای ادبی شرق كشور هم در همین مكان استقرار یابد.
وی همچنین گفت: هر هفته 50 تا 70 نشست شعری در شهرهای استان خراسان رضوی به جز مشهد برگزار می شود و 50 تا 60 جلسه رسمی شعر نیز هر هفته در شهر مشهد دایر است. بقیه انجمنهای ادبی استان شامل انجمنهای داستان، نقد ادبی، مفاخر، مثنوی خوانی، شاهنامه خوانی و حافظ خوانی هستند.
مسئول اداره شعر و ادب اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی افزود: انجمنهای مثنوی، شاهنامه و حافظ خوانی با اینكه جزو انجمنهای شعر محسوب می شوند اما بطور تخصصی فقط یك حوزه شعری را رصد و پیگیری می كنند.
* نبود پشتوانه علمی، ضعف انجمنهای ادبی
مسئول دفتر شعر حوزه هنری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تكثر و تعدد انجمنهای ادبی در مشهد بی رویه و بدون پشتوانه علمی و پایه گذاری درست صورت گرفته كه یك نقطه ضعف است.
راضیه رجایی افزود: اینكه افراد در روزهای مختلف با سلایق و گرایشهای ادبی گوناگون در مكانهای مختلف برای شعرخوانی گرد هم بیایند موجب در دسترس شدن انجمنها و جذب بیشتر مخاطب می شود كه یك حسن و نقطه قوت است اما تكثر بی رویه و پراكندگی زیاد انجمنهای شعر بدون شناخت و پشتوانه ادبی لازم، این محافل را آسیب پذیر می كند.
وی ادامه داد: خیلی وقتها جلسات ادبی همسو هستند، از نظر طیف مخاطب یكسانند و می توانند جمع شوند و فضا هم یكسان است و از نظر جغرافیایی و مكانی هم یكی هستند اما تجمیع نمی شوند و چنین اتفاقی نمی افتد. در چنین شرایطی احساس می شود مقصود برگزاری جلسه است نه شعر.
مسئول دفتر شعر حوزه هنری خراسان رضوی گفت: تجمیع بازدهی را افزایش می دهد چون تعدد در حد معقول خوب است اما آسیبهای تعدد بیش از اندازه انجمنهای ادبی و شبهای شعر بیشتر از منافعش است.
وی افزود: همفكری در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و ادبی و زاویه داشتن در مورد ماهیت شعر نیز گزینه مهم برای متعدد و متكثر شدن جلسات ادبی است اما مساله این است كه افرادی با جهت گیریهای همسان در همه این مسائل باز هم جلسات جدا و منفك از یكدیگر برگزار می كنند.
رجایی ادامه داد: كاركرد انجمنهای ادبی صرفا دور هم نشستن و شعرخوانی نیست، البته شعر می خوانند اما نقد و بررسی هم بخش مهمی از كاركردهای این انجمنهاست ضمن اینكه خواندن شعر و دورهم جمع شدن انگیزه ای برای ادامه كار، سرایش و شعر بهتر گفتن و ایجاد حس رقابت بین شعرا و آشنایی با شعرای پرسابقه است.
وی گفت: خوب است كه تعامل میان ظرفیتهای ادبی دانشگاهها و انجمنهای ادبی بیشتر شود و مراودات بیشتری وجود داشته باشد كه البته در سالهای اخیر این اقدام بیشتر شده است.
مسئول دفتر شعر حوزه هنری خراسان رضوی افزود: اگر شاعر و منتقد و استعداد ادبی خوب به سوی دانشگاه برود ممكن است دانشگاه هم بر بار ذوقی شاعر بیفزاید اما اینگونه نیست كه فرد بی هیچ داشته ادبی به دانشگاه برود و شاعر و منتقد خوبی شود.
وی ادامه داد: اغلب چارچوبهای دانشگاهی مانعی است برسر راه رشد و نوآوریهای ادبی و قالبها و قوانین از پیش تعیین شده گاهی نقش سرعتگیر را ایفا می كنند البته ورود هر چه بیشتر افراد خوش ذوق و مستعد به دانشگاه جای امیدواری بیشتری را برای همه ادب دوستان فراهم ساخته است.
* كاركرد انجمنهای ادبی بررسی نشده است
مدیر انجمن شعر معاصر مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: كاركرد انجمنهای ادبی در مشهد هیچگاه به صورت جدی بررسی نشده است و تحقیق جدی در این زمینه ها در دست نداریم و فقط با یك سری ادعا و حرف و ذهنیتها مواجهیم.
مجید نظافت افزود: نگاه تحلیلی به عملكرد انجمنهای ادبی وجود ندارد و نگاه فقط رفاقتی و تاریخ شفاهی است كه نگاه دقیقی نیست.
وی ادامه داد: البته تاثیر انجمنها را در زمینه هایی چون نقد شعر و مسائل فنی آن، گردهم آمدن شاعران و تبدیل شدنشان به یك صنف انكار نمی كنم ولی در این دوران خیلی معتقد نیستم كه تاثیرات انجمنها بقا یا عدم بقایشان را رقم بزند.
مدیر انجمن شعر معاصر مشهد گفت: بیشتر به اینگونه است كه موجی شكل می گیرد و انجمنها و شب شعرهایی با مثلا 10 سال قدمت تشكیل می شود اما اصلا بررسی نمی شود كه چه اثر مثبت یا منفی داشته است.
وی افزود: ایده آل این است كه انجمنهای ادبی تشكیل شوند و با نقد و آموزش و ادب و اخلاقی كه ارائه می دهند به طور جدی به ارتقای شعر كمك كنند ولی همیشه این ایده آل اتفاق نیفتاده هر چند ممكن است زمانی تاریخ شفاهی ادبیات مشهد نوشته شود و در آن در باره فلان انجمن ادبی قلمفرسایی ها هم بشود چنانكه تذكره الشعراهای قدیم این گونه بوده ولی این اطلاعات مستند نیست.
نظافت ادامه داد: وقتی فراگیری جلسات ادبیات و شعر منتج به پرورش شاعران و ادیبان جدی شود می توان نتیجه گرفت كه این جلسات مفید بوده است گرچه اگر 20 شاعر جدی هم در این فضاها به وجود بیاید همه آن 50 انجمن، مدعی پرورش این 20 شاعر می شوند.
وی گفت: مسئولان خوششان می آید كه گزارش كار بدهند كه مثلا 10 انجمن ادبی داریم اما این كه آیا این انجمن ها به اندازه نصف انجمن نیز كارآیی دارد یا نه برای آنها اهمیتی ندارد.
مدیر انجمن شعر معاصر مشهد افزود: تكثر انجمنهای ادبی از جهاتی نیز بد نیست و خوب است كه هر سلیقه و منظر ادبی و وابستگانش در جایی گردهم آمده و نشستی برگزار كنند اما در مرحله بازده و فرایند پیشرفت كه به انجمنها نگاه می كنیم این سوال پیش می آید كه هر انجمن چه تاثیری داشته است؟
وی ادامه داد: در عین حال بخش عمده ای از شعر فارسی همواره در همین انجمنهای ادبی رشد كرده است البته شاعران منفردی هم بوده اند كه كار خودشان را كرده اند.
نظافت گفت: یك نمونه از تاثیر منفی این انجمنها تاثیر شاعران سبك بازگشت است كه شاعرانی اصفهانی بودند كه حدود 100 سال پیش به این نتیجه رسیدند كه شعر معاصر به ابتذال رسیده و دوران سبك هندی هم به پایان رسیده است لذا ندای بازگشت به سبك قدیم را سردادند و همان انجمن و گروه، سبك بازگشت را ایجاد كرد و حدود 100 سال جلو سیر طبیعی شعر را گرفتند كه یك اتفاق ارتجاعی در تاریخ ادبیات محسوب می شود.
وی افزود: تعدد انجمنهای ادبی به معنای كیفیت داشتن جلسات ادبی نیست با این همه از انجمنهای ادبی كه در مشهد ظهور و استمرار پیدا كرده و تاثیر مثبت به جا گذاشته اند می توان به انجمن شعر حوزه هنری خراسان در سالهای 1365 تا 1380 اشاره كرد كه بسیاری از افراد موثر در شعر دست پروردگان این حوزه هنری هستند.
مدیر انجمن شعر معاصر مشهد گفت: انجمن ادبی مرحوم استاد صاحبكار هم در گرد هم آوردن شاعران و آموزش شعر نقش موثری داشت اما وقتی تعداد انجمنهای ادبی گسترده می شود به نظر می رسد از یك موج یا مد پیروی می كنیم.
1922/6053
مشهد- ایرنا- انجمنهای ادبی و شبهای شعر به شكل گسترده ای در مشهد افزایش یافته اند بگونه ای كه روز و شبی نیست كه چندین نشست ادبی در این شهر تشكیل نشود.
