نگرانی صاحبان كسب‌وكارهای مجازی از فیلترینگ اینستاگرام

سرنخ شایعات مربوط به فیلترینگ اینستاگرام را شاید بتوان در شبكه مسدود شده دیگر یعنی توئیتر، پیدا كرد. جایی كه مسئولان و مقامات، آخرین اظهار نظرهای خود را درباره موضوعات روز كشور را به اشتراك می‌گذارند.

ابلاغیه شورای عالی فضای مجازی، شایعات مربوط به مسدود شدن دوباره اینستاگرام را سر زبان‌ها انداخت. ابلاغیه‌ای كه در آن ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی، به قید فوریت، ملزم به ارائه بسته‌ها و طر‌ح‌های اینترنتی شده‌اند كه دسترسی به اینستاگرام در آن‌ها محدود شده باشد.

*توئیت‌هایی درباره اینستاگرام

این ابلاغیه «رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات» و «وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات» را به به واكنش واداشت. هادیان در توئیتر خود نوشت این ابلاغیه ارتباطی با فیلترینگ ندارد و گزینه‌ای در كنار سایر گزینه‌ها برای خانواده‌هاست. آذری جهرمی نیز گفته این ابلاغیه باعث استفاده بیشتر از فیلترشكن می‌شود.

به هر حال، از این اظهار نظرها مشخص نمی‌شود این ابلاغیه خیلی محرمانه و فوری كه در فضای مجازی دست به دست می‌شود، راه‌حلی برای جلوگیری از فیلترینگ سراسری اینستاگرام پیشنهاد داده یا به فیلترینگ دامن زده است. اما چرا برخی به دنبال فیلترشدن اینستاگرام هستند؟

*ترافیك بالا و مجوز دولت

جواد جاوید‌نیا، سرپرست معاونت فضای مجازی دادستانی كل كشور و دبیر كارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در گفت‌وگوی اخیر خود توضیح داده كه طبق مصوبات شورای عالی فضای مجازی، ترافیك اینستاگرام نباید از یك سطح، بالاتر می‌رفت كه متأسفانه رفت و از طرفی، بر اساس مصوبات این شورا، باید دولت برای فعالیت این شبكه در كشور مجوز صادر می‌كرد، كه این كار هم انجام نشده است. جاویدنیا صدور حكم قضایی برای فیلتر تلگرام را هم تأیید كرده است.

به غیر از مواردی مثل عدم صدور مجوز توسط دولت، كه به نظر می‌رسد از نظر قانونی می‌تواند اینستاگرام را از فیلتر شدن نجات دهد، جاویدنیا دلایل دیگری را نیز در گفت‌وگوی خود مطرح كرده است: نگرانی علما، اساتید و دانشجویان نسبت به بستر جرم‌خیر اینستاگرام.

*در بستر جرم‌خیز اینستاگرام چه می‌گذرد؟

اینستاگرام از حدود هشت سال پیش به عنوان شبكه‌ اشتراك‌گذاری عكس و تصویر، آغاز به فعالیت كرد و به‌تدریج طرفداران زیادی جذب كرد به‌طوری كه بر اساس آخرین آمارها تا اوایل تابستان سال جاری بیش از یك میلیارد در سراسر جهان كاربر داشته است.

استقبال كاربران و نیازهای آن‌ها سرویس جدیدی را در این شبكه اجتماعی متولد كرد. خرداد 1395 بود كه اینستاگرام تصمیم گرفت به فعالیت‌های اقتصادی كه در این بستر انجام می‌شوند پر و بال بیشتری دهد: پروفایل‌های تجاری.

پروفایل‌های تجاری، امكانات ویژه‌ای به صاحبان كسب‌وكار و فعالان اقتصادی برای تبلیغات و فروش محصولات و خدمات می‌دهند و به آن‌ها كمك می‌كنند با شناخت ویژ‌گی‌های فالوورها و بازدیدكنندهای خود، فعالیت پررونق‌تری داشته باشند.

آمارهای رسمی اینستاگرام هم نشان‌دهنده استقبال كاربران از پروفایل‌های تجاری هستند. 80 درصد افراد حداقل یك صفحه تجاری را دنبال می‌كنند و بیش از 25 میلیون صفحه تجاری در این شبكه اجتماعی، فعالیت می‌كنند. 60 درصد كاربران نیز در اینستاگرام به دنبال محصولات جدید هستند. به رغم وجود چنین فضایی، كسب‌وكارهای ایرانی، یك بار در زمستان سال گذشته با فیلترینگ همزمان اینستاگرام و تلگرام به خود لرزیدند. فعالان كسب‌وكارهای مجازی بعد از همیشگی شدن فیلترینگ تلگرام، بخشی از مشتریان خود را از دست دادند و این‌ بار نیز همان نگرانی‌ها را درباره اینستاگرام دارند.

*تكرار تجربه تلگرام؟

ادمین یكی از كانال‌های پرمخاطب آموزشی، كه ویدیو‌ی نرم‌افزارهای تخصصی دانشگاهی را تهیه كرده و در اختیار دانشجویان قرار می‌داد، از تأثیر منفی فیلترینگ تلگرام بر فعالیت خود می‌گوید. او كه دانشجوی دكترای یكی از دانشگاه‌های دولتی است، هدف اولیه راه‌اندازی این كانال را استفاده بهینه از مدت محدود كلاس‌های دانشگاهی عنوان كرد و گفت: فیلم‌ها را روی كانال قرار می‌دادم و از دانشجویانم می‌خواستم قبل از حضور در كلاس، یك بار مراحل را انجام دهند.

این روش، به یادگیری دانشجو و استفاده بهتر از زمان كلاس كمك می‌كرد. اما بعدها این ویدیوها به صورت گسترده‌ای بین دانشجویان سایر دانشگاه‌ها منتشر شد و برخی درخواست برگزاری كارگا‌ه‌های آموزشی را داشتند كه پاسخ به همه آن‌ها عملاً امكان‌پذیر نبود. از طرفی هم برخی افراد سودجو، این ویدیوها را به نام خود و با مبالغ بالا به فروش می‌رساندند. بعد از مدتی تصمیم گرفتم، فایل‌ها را به صورت رمزدار و با مبلغی كه از عهده دانشجویان برمی‌آید به فروش برسانم.

او كه فعالیت خود را از اسفند 1395 آغاز كرده، درباره درآمد این كانال می‌گوید: در ماه‌های اولیه با توجه به استقبال دانشجوها از این روش جدید، درآمد كانال ماهانه حدود 4 میلیون تومان بود كه بعدها و با فروكش كردن عطش دانشجویان، میانگین ماهانه یك میلیون و 200 هزار تومان را تا پیش از فیلترینگ داشتیم. ولی بعد از آن، تعداد مراجعات به‌شدت پایین آمد چون عملاً امكان دانلود فایل‌ها را نداشتند و فروش كانال به حدود 400 هزار تومان رسید.

*اینستاگرام تنها امید من است

این در حالی است كه برخی كسب‌وكارها از ابتدای شروع فعالیتشان، فعالیت در اینستاگرام و تلگرام را با هم پیش می‌بردند؛ به‌طوری كه اینستاگرام، ویترین محصولاتشان بود و تلگرام محلی برای ارتباط بیشتر با مشتریان. این‌ را دختر جوانی می‌گوید كه زیورآلات دست‌ساز خود را در فضای مجازی به فروش می‌رساند. او درباره استفاده همزمان از این دو ابزار می‌گوید: من نمونه كارها را روی اینستاگرام می‌گذاشتم و مشتری را برای مشاهده نمونه‌های بیشتر به كانال تلگرام ارجاع می‌دادم. فضای كاربری تلگرام برای ارتباط با مشتری آسان‌تر بود و كسب‌وكار من هم رونق خودش را داشت.

وی در همین رابطه به خبرنگار ایرناپلاس گفت: بعد از فیلترینگ تلگرام، تعداد اعضای جدید كانال كم شد و فروش كانال نیز به همان نسبت كم‌تر شد. من برای حفظ كسب‌وكاری كه بیشتر از دو سال برای آن وقت صرف كردم، بعد از فیلترینگ تلگرام، پیام‌رسان‌های داخلی را نیز امتحان كردم، اما نه رابط كاربری مناسبی داشتند و نه تعداد كاربران به اندازه تلگرام قابل توجه بود. اكنون اینستاگرام تنها امید من است و نمونه كارهای جدید را فقط در صفحه اینستاگرام منتشر می‌كنم، اما هنوز كاهش فروشی كه بعد از فیلترینگ تلگرام اتفاق افتاد جبران نشده و حدود 40 درصد درآمد قبل از فیلترینگ تلگرام را از دست دادم.

*نان اینستاگرامی‌شان آجر نشود

شبكه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها فضایی به وجود آورده‌اند كه افراد، علایق و دغدغه‌های خود را در آن‌ها دنبال كنند. این بار پای صحبت خانم جوانی نشستیم كه كارشناسی ارشد ریاضیاتش را در یكی از دانشگاه‌های مطرح تهران به اتمام رسانده و دغدغه محیط‌ زیست را در قالب یك كسب‌وكار خانگی دنبال می‌كند. او كه تولیدات پارچه‌ای خود را در اینستاگرام به فروش می‌رساند، می‌گوید: این موضوع برایم مطرح بود كه چطور می‌توان استفاده از پلاستیك را كم‌تر كرد؟

وی می‌گوید كه یك راه آن، كیف‌ها، ساك‌ها و سبدهای پارچه‌ای است. من خلاقیت‌های خودم را در تولید این محصولات پارچه‌ای به كار بردم و آن‌ها را در صفحه اینستاگرام خود به فروش می‌رسانم و بعد از شروع فعالتیم، تقریباً از دوستان و آشنایانم كم‌‌تر كسی از پلاستیك استفاده می‌كند. اگر هزینه‌هایم را نیز كم كنم ماهانه سود قابل قبولی برایم می‌ماند كه برای ادامه فعالیت مناسب است. اگر می‌خواستم فضای كوچكی را اجاره كنم هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شدم.

او می‌گوید كانال تلگرامی ندارد اما شایعات فیلترینگ اینتساگرام را شنیده و در اطراف خود كسانی را می‌شناسد كه تنها منبع درآمدشان از فروش‌های اینستاگرامی است و امیدوار است كسب‌وكارشان به خطر نیافتد.

*نوبتی هم كه باشد‌ . . .

سال گذشته بود كه رئیس انجمن صنفی كسب‌وكارهای اینترنتی بعد از مسدود شدن تلگرام و اینستاگرام گفت: حدود نیم میلیون فرصت شغلی پس از فیلترینگ معلق شده‌اند. اخیراً نیز وزیر ارتباطات در واكنش به شایعات فیلتر شدن تلگرام گفت: برای مردم بگویند از فردای فیلترینگ اینستاگرام در كشور در زندگی مردم، حاكمیت و كاهش جرایم چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

رسانه‌های خارجی هم بیكار نمانده‌اند و از فیلتر شدن اینستاگرام در ایران به دلیل حفظ امینت ملی تیتر زده‌اند.

سؤال اینجاست كه بعد از اینستاگرام نوبت به كدام یك از وب‌سایت‌ها، پیام‌رسان‌ها و شبكه‌های اجتماعی می‌رسد؟ آیا راه‌حل‌های پر هزینه‌ای مانند اعمال محدودیت بر فضای مجازی توانسته‌ اهداف كاهش جرم و آسیب را محقق كنند؟ چه زمانی نوبت فیلترینگ رفتارهای مجرمانه، با آموزش و فرهنگ‌سازی و آگاه‌ كردن جامعه خواد رسید؟

*اداره كل اخبار چندرسانه ای*ایرناپلاس*