نزديك به يك دهه است كه مساله ورود فاضلاب خام به درياي خليج‌فارس به يك بحران جدي بدل شده است. ورود پساب‌هاي خانگي از مركز شهر بندرعباس به دريا و روانه شدن پساب‌هاي صنعتي از غرب ساحل بندرعباس، اين شهر ساحلي را با يك مخاطره محيط زيستي و بهداشتي جدي روبه‌رو كرده است. كيانوش جهانبخش عضو شوراي شهر بندرعباس سال 94 در اعتراض به اين وضعيت و در حركتي نمادين ساعتي جلوي لوله فاضلاب خام قرار گرفت و با لباس‌هاي خيس و كثيف راهي جلسه شوراي شهر شد.
امسال هم «عبدالمطلب» شهروند بندرعباسي چند روز پياپي در ساعت مشخصي كنار يكي از 11 ﻣﺤﻞ ﻭﺭﻭﺩ ﻓﺎﺿﻼﺏ به دريا نشست و با اشتراك‌گذاري عكس و كليپ از مسوولان خواست به فكر اين آلودگي باشند. اما اين حركت‌هاي نمادين تاكنون بي‌نتيجه بوده‌اند. اخيرا شوراي عالي استان‌ها در نامه‌اي كه به امضاي مرتضي الويري رييس اين شورا رسيده از رهبر معظم انقلاب طلب كمك كرده تا با دستور ايشان وضعيت بهبود يابد. بنا به گفته كيانوش جهانبخش عضو شوراي شهر بندرعباس ميزان ورود فاضلاب خام به دريا 700 ليتر بر ثانيه است.
صمد حمزه‌اي سرپرست مركز اقيانوس‌شناسي خليج‌فارس هم اخيرا اعلام كرده طبق پايش‌ها و كارهاي علمي صورت گرفته، ميزان ورود فاضلاب و پساب آلوده به دريا 700 ليتر در ثانيه نيست و مقدار واقعي آن بين 1200 تا 1500 ليتر بر ثانيه است. اما چه ميزان فاضلاب 700 ليتر باشد و چه 1500 ليتر فعلا اين مشكل پابرجاست. براي بررسي ابعاد اين موضوع با كيانوش جهانبخش كه يكي از نمايندگان هرمزگان در شوراي عالي استان‌هاست، گفت وگو كرده‌ايم.
**آقاي جهانبخش چه شد كه شوراي عالي استان‌ها براي حل مشكل ورود فاضلاب خام به خليج‌فارس به كميسيون اصل 90 مجلس و رهبر معظم انقلاب نامه نوشت؟
در جايگاه شوراي عالي به اين نتيجه رسيديم اگر دستگاهي در وظايفش كوتاهي كرده بايد اين موضوع را پيگيري كنيم. رسيدگي به اين كوتاهي مورد مطالبه اكثر اعضا بود. ما در گام اول نامه‌اي خطاب به جناب آقاي لاريجاني رييس مجلس تنظيم و تقاضا كرديم در قالب شكايت به كميسيون اصل 90 از ما و طرف گفت‌وگوي ما يعني شركت آب و فاضلاب كشور دعوت كنند تا اين موضوع در كميسيون اصل 90 بررسي شود.
از طرف ديگر با توجه به حساسيت هميشگي رهبر معظم انقلاب به مساله محيط‌زيست تصميم گرفتيم، اين مشكل را با ايشان هم در ميان بگذاريم. رهبري انقلاب در سال 94 هم در راستاي اصل 110 قانون اساسي سياست‌هاي كلي محيط زيست را به روساي سه قوه ابلاغ كرده‌اند. با توجه به اينكه سال‌هاست، شاخص‌هاي محيط زيستي مدنظر ايشان رعايت نشده است، تصميم گرفتيم از سوي شوراي عالي استان‌ها نامه‌اي را خطاب به ايشان تنظيم كنيم.
**از طرف كميسيون اصل 90 به نامه شما واكنشي هم نشان داده شد؟
هنوز منتظريم كه به ما پاسخ دهند. اين موضوع از حالت اجتماعي و محيط زيستي خارج شده و به يكي از اولويت‌هاي مهم استان تبديل شده و نارضايتي عمومي شديدي ايجاد كرده كه انتظار داريم در اولويت رسيدگي قرار گيرد. اين سرفصل جديدي از فعاليت شوراي عالي استان‌ها بوده است.
**آيا شما آناليز دقيقي از وضعيت آلودگي ناشي از ورود فاضلاب خام به دريا در اختيار داريد؟
بله، آناليز علمي وجود دارد و قطعا در زمان مناسب منتشر مي‌كنيم.
**الان به طور مشخص چقدر فاضلاب خام وارد دريا مي‌شود. اين فاضلاب جزو پساب كارخانه‌هاست؟
پساب صنعتي از غرب بندرعباس وارد دريا مي‌شود و بحث آن مجزاست. بحث فعلي ما بر سر شبكه جمع‌آوري فاضلاب شهر بندرعباس است كه هنوز تكميل نشده. 25 درصد شهر بندرعباس زير پوشش شبكه فاضلاب نيست و فاضلاب اين بخش از شهر به صورت خام و به ميزان 700 ليتر بر ثانيه وارد دريا مي‌شود. از طرف ديگر انباشت اين فاضلاب و پساب روزانه آثار بهداشتي و محيط زيستي زيادي در پي داشته كه بايد اين خسارت از سوي متولي اين حوزه جبران شود. در بحران كم‌آبي، پساب يك سرمايه ملي است و مي‌توان با تصفيه و بازچرخاني از آن در كشاورزي، فضاي سبز و صنايع استفاده كرد.
**اينكه گفته شده يك شركت بخش خصوصي با شهرداري قرارداد بسته تا فاضلاب را تصفيه كند و براي آبياري فضاي سبز در اختيار شهرداري قرار دهد در چه مرحله‌اي است؟
بحث آن قرارداد متفاوت است. در آن قرارداد موضوع تصفيه فاضلاب به صورت محلي و منطقه‌اي است كه فاضلاب بخشي از شهر را مي‌تواند تصفيه و براي فضاي سبز آماده كند. اين قرارداد مشكل اصلي را حل نمي‌كند.
**اين طرح اجرايي هم شده است؟
تفاهمنامه‌اي را شهرداري با شركت پيمانكار امضا كرده كه در شوراي شهر بندرعباس آن را تصويب كرديم.
**آيا با شركت آب و فاضلاب هم جلسه‌اي داشته‌ايد. توضيحات آنها درباره توقف طرح شبكه فاضلاب بندرعباس چيست؟
در آخرين گفت وگويي كه با مسوولان شركت و آب و فاضلاب استان داشتم، گفتند كه يك ريال هم براي توسعه شبكه بودجه ملي ندارند و با ظرفيت بودجه استاني دارند، فعاليت مي‌كنند. خب معلوم است كه اين طرح‌ها طول مي‌كشد. همه تقصيرها را نمي‌توانيم گردن آب و فاضلاب بيندازيم.
اگر 25 درصد شهر بندرعباس تحت پوشش فاضلاب قرار نگرفته بخش عمده‌اي به اين برمي‌گردد كه دولت تكاليف خودش را در احياي بافت فرسوده و بازآفريني شهري انجام نداده و اين امكان به لحاظ فني و مهندسي مهيا نشده كه شبكه فاضلاب توسعه يابد. بخش ديگر مشكل به اين باز مي‌گردد كه بر اثر مهاجرت معكوس از روستا به شهر سكونتگاه‌هاي غيررسمي شكل گرفته و اين سكونتگاه‌ها هم مشكل را تشديد كرده‌اند.
**در اين وضعيت مشخصا چه انتظاري داريد. بحران ورود فاضلاب خام به دريا و تبعات آن چگونه بايد مديريت شود؟
ببينيد مساله فاضلاب فقط محدود به بندرعباس نيست چه‌بسا اين مشكل در برخي استان‌ها حادتر باشد. در استان‌هايي مثل بوشهر، خوزستان، سيستان و بلوچستان و استان‌هاي شمالي مانند گيلان و مازندران و گلستان اين مشكل وجود دارد. اولويت‌هاي بودجه‌ريزي دولت بايد تغيير كند.
وقتي ما در كشور با بحران كم آبي روبه‌رو هستيم بايد براي موضوع تصفيه فاضلاب اهميت بيشتري قائل شوند. بايد باور كنيم كه پساب سرمايه است. از منظر ديگر مساله محيط زيست است كه ما چندان جدي نمي‌گيريم. در كشور ما اول صبر مي‌كنيم عارضه محيط زيستي ايجاد شود و خودش را نشان دهد و بعد به فكر چاره مي‌افتيم. بايد باور كنيم كه هزينه‌هاي امروز براي پيشگيري از بحران‌هاي آينده است كه به مراتب هزينه‌هاي بيشتري به ما تحميل مي‌كند.
**همان‌طور كه اشاره كرديد، شركت آب و فاضلاب هم با كمبود اعتبار روبه‌روست. بهتر نيست براي خروج از بن‌بست فعلي در بندرعباس از مشاركت بخش خصوصي استفاده و آب تصفيه شده به صنايع فروخته شود؟
اين اتفاق افتاده و يك شركت سرمايه‌گذاري قراردادي را با شركت آب و فاضلاب امضا كرده كه فاضلاب را تحويل بگيرد و تصفيه كند و در قالب خريد تضميني به صنايع و شركت‌هايي كه به آب نياز دارند، بفروشد. اما در اين ميان شركت آب منطقه‌اي و سازمان محيط زيست دچار خطا شده‌اند و به صنايع مجوز احداث دستگاه آب شيرين‌كن مي‌دهند. يعني به جاي آنكه صنايع ملزم شوند در قالب خريد تضميني آب تصفيه شده را بخرند، خيلي راحت مجوز دستگاه آب شيرين‌كن دريافت مي‌كنند.
**كار شركت سرمايه‌گذاري شروع شده؟
بله، شروع شده و 24 درصد پيشرفت فيزيكي دارد كه البته در پروژه‌هاي عمراني چندان قابل توجه نيست. اين شركت نگران است كه مشتري نداشته باشد.
**پس جز مساله ورود فاضلاب خام به دريا، شاهد مسائل محيط زيستي ديگر مانند پيامدهاي احتمالي احداث بي‌‌رويه دستگاه‌هاي آب‌شيرين‌كن هم خواهيم بود؟
بله، صنايع غرب بندرعباس دارند مجوز آب شيرين‌كن مي‌گيرند كه اگر با قواعد محيط زيستي احداث نشوند، آلودگي‌هاي جديدي را ايجاد مي‌كند به هر حال آب‌شيرين‌كن پساب زيادي توليد مي‌كند. در شرق بندرعباس هم جديدا مزارع پرورش ميگو بدون پهنه‌بندي و طرح آمايش سرزمين مجوز فعاليت گرفته‌اند. اين مزارع پرورش ميگو حيات تالاب «شور شيرين» را تهديد مي‌كنند. جز اينها فاضلاب خام يك شهرك مسكوني متعلق به يكي از نهادهاي نظامي هم مستقيم وارد دريا مي‌شود.
حتي شركت آب و فاضلاب آمادگي اين را داشته كه فاضلاب اين شهرك را به تصفيه‌خانه متصل كند اما باز هم آن نيروي نظامي مقاومت كرده است. در نزديكي اين شهرك مسكوني يك پلاژ تفريحي ويژه بانوان هم احداث شده كه به دليل آلودگي‌ها مردم رغبتي به استفاده از اين پلاژ نشان نمي‌دهند. خلاصه اينكه بندرعباس از چپ و راست دارد خفه مي‌شود.
**در زمان جانمايي به مساله نزديكي به مسير فاضلاب توجه نشده بود؟
در زمان جانمايي پلاژ بنا بر اين بوده كه هر چه زودتر اين مشكل حل شود اما هنوز اين اتفاق نيفتاده است. اين پلاژ افتتاح شده اما فقط از استخر آن استفاده مي‌شود.
**ارزيابي شما از عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست درباره ورود فاضلاب خام به دريا چيست؟
در سازمان حفاظت محيط زيست يك عده آدم علاقه‌مند و دلسوز با دستان بسته كار مي‌كنند. محيط زيست زير نظر دولت اداره مي‌شود و اگر بخواهند به وظايف قانوني‌شان عمل كنند در درون خود دولت تنش ايجاد مي‌شود و قطعا با يك فشار و سفارش و توصيه‌اي متاسفانه چشم‌شان را به روي محيط زيست مي‌بندند.
**شما با معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست يا ديگر مقام‌هاي سازمان جلسه‌اي داشته‌ايد؟
خير، سال 94 كه من نسبت به مساله ورود فاضلاب به دريا اعتراض كردم، يك‌بار خانم ابتكار مرا فراخواند و در فرودگاه با ايشان ملاقات كردم. آنجا مشكلات مختلف بندرعباس را با ايشان در ميان گذاشتم و انتظار داشتم كه ايشان همراهي كنند. بحث فاضلاب خام را مطرح كردم. درباره لزوم توجه به توان اكولوژيكي منطقه براي جانمايي مناسب صنايع حرف زدم اما آن همراهي مورد انتظار اتفاق نيفتاد.
منبع: روزنامه اعتماد؛ 1397.10.15
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- كيانوش جهانبخش از نمايندگان هرمزگان در شوراي عالي استان‌ها در گفت وگو با «اعتماد» مي گويد: در شرق بندرعباس جديدا مزارع پرورش ميگو بدون پهنه‌بندي و طرح آمايش سرزمين مجوز فعاليت گرفته‌اند. جز اينها فاضلاب خام يك شهرك مسكوني متعلق به يكي از نهادهاي نظامي هم مستقيم وارد دريا مي‌شود. خلاصه اينكه بندرعباس از چپ و راست دارد خفه مي‌شود.
