چالش های اقتصاد گردشگری مذهبی در مشهد

در این پیش نشست، مدیران و كارشناسان چالش های مختلف در حوزه صنعت گردشگری مذهبی در مشهد و اقدامات انجام گرفته در این حوزه را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

* مشهد، پایه گذار ایران جدید در عرصه تمدن سازی است
عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: مشهد از نظر تمدن سازی جایگاه ویژه ای در ایران دارد و برای این ادعا شواهد تاریخی متعدد موجود است.
سید امیرحسین قاضی زاده هاشمی اظهار داشت: مشهد پایه گذار ایران جدید است و توسعه كشور در عصر جدید از مشهد آغاز می شود و هویت جدید ایرانی شكل می گیرد.
وی بیان كرد: با وجود بارگاه مطهر حضرت امام رضا (ع) در مشهد، تلاقی بین تمدن ایرانی و تمدن شیعی شكل می گیرد، فردوسی بزرگ با احیای زبان و فرهنگ فارسی و قرائت مجدد فرهنگ اهل بیت (ع) جانی دوباره به تمدن ایرانی می دهد.
نماینده مردم مشهد و كلات در مجلس شورای اسلامی گفت: مشهد مقدس 450 شخصیت بزرگ تمدن ساز دارد لذا ماهیت این شهر، تمدن سازی است، بعد از انقلاب اسلامی نیز امام راحل فرمودند كه آستان قدس رضوی باید مركز ایران باشد به این معنا كه اگر قرار است تمدن جدید اسلامی شكل گیرد باید كانون فكری آن مشهد باشد و آستان قدس رضوی الگوی آن را ارائه دهد.
قاضی زاده هاشمی اظهار داشت: رویكرد توسعه در شهر مشهد باید در راستای تمدن سازی باشد و این مهم در همه بخشهای شهر از نظر اجتماعی و فرهنگی تبلور یابد و هر فرد كه به مشهد پا می گذارد باید رویكرد تمدن سازی آن را لمس كند.
عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: در دولتهای قبل، مصوبه ای با عنوان كریدور علم و فناوری در منطقه مطرح شد كه براساس آن باید استانداردهای حداكثری مبتنی بر شاخص ها و ارزشهایی كه خود تعیین كننده آن هستیم، تعریف شود به این معنا كه براساس آن استانداردها نحوه زندگی كردن تبیین شود، اقشار مختلف تربیت شوند، مشاغل تعریف و به افراد واگذار گردد.
وی بیان كرد: اگر مشابه این مصوبه برای مشهد شكل گیرد، براساس آن باید هر فردی در هر منصب و شرایطی كه در این شهر زندگی می كند، رنگ و بوی حضرت امام رضا (ع) داشته باشد تا فردی كه وارد مشهد می شود با معرفت عملی این شهر تمدن ساز اسلامی مواجه گردد و همراه با این معرفت مشهد را ترك كند.
وی اظهار داشت: در شرایط كنونی مشهد مانند سایر شهرهای ایران به نظر می رسد و جایگاه تمدنی آن در نظر گرفته نمی شود.
قاضی زاده هاشمی افزود: این در حالی است كه تلاش های بسیار مبتنی بر تبیین جایگاه تمدن سازی مشهد انجام شد كه از جمله آن تعیین مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام بود و در این راستا شاهد تحول فكری و تغییر رفتار در بین مدیران مشهد و استان خراسان رضوی بودیم اما این تغییرات عمیق نشد و به سایر نقاط كشور بویژه حوزه سیاستگذاری در كلان كشور سرایت نكرد.

*بودجه زیارت
وی درباره بودجه زیارت نیز گفت: نمایندگان مشهد در مجلس شورای اسلامی پیشران اختصاص بودجه زیارت به شهرهای زیارتی مثل مشهد بودند، در همین راستا نهادسازی هایی انجام شد و در پی آن معاونت زیارت در استانداری های شهرهای مشهد، قم و شیراز شكل گرفت.
قاضی زاده هاشمی اظهار داشت: این مساله پشتوانه قانونی نیز دارد به نحوی كه موضوع زیارت در قانون برنامه پنجم و ششم توسعه دائمی شده و براساس آن دولت موظف است به كمك آستان های مقدس، شهرداری ها و بخش خصوصی، زیارت را به صورت یك موضوع جدی پیگیری كند.
وی افزود: در همین راستا براساس مواد 127 و 128 قانون اساسی، یك نهاد تشكیلاتی با اختیارات دولتی، شكل گرفته كه می تواند تصمیم گیرنده باشد، ردیف هایی نیز در بودجه سالانه كشور به عنوان پشتیبانی از زیارت درنظر گرفته شده اما بسیار كم است.
این نماینده مجلس خاطر نشان كرد: در دولت احمدی نژاد، مقرر شد هزار میلیارد تومان به موضوع زیارت در مشهد كمك شود اما فقط 300 میلیارد تومان از این محل اختصاص یافت، بعد از آن هم این ردیف كمتر و كمتر شد تا جایی كه به 15 تا 16 میلیارد تومان رسید.
قاضی زاده هاشمی گفت: با این حال نباید برای توسعه گردشگری زیارت در مشهد به بودجه های دولتی اتكا كرد، باید مردم و بخش خصوصی وارد عمل شوند، در این حوزه آموزش های عمومی بسیار حائز اهمیت است.

* افزایش زائران در مشهد و چشم انداز 40 میلیونی
مدیر كل هماهنگی امور رفاهی استانداری خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: صنعت گردشگری بعد از خودرو و نفت، حرف اول را در دنیا می زند و بازار سرمایه، كار و اشتغال را به خود جذب كرده است.
مهدی فروزان اظهار داشت: براساس برآورد انجام شده، 250 میلیون نفر در دنیا در بخشهای مختلف صنعت گردشگری شامل گردشگری سلامت، ورزشی، طبیعی، تاریخی، مذهبی و سلامت مشغول فعالیت هستند.
وی بیان كرد: مشهد مركز گردشگری مذهبی است و نیت اصلی 99 درصد زائران داخلی و خارجی كه به مشهد مقدس سفر می كنند، زیارت بارگاه منور رضوی است.
وی گفت: براساس سند چشم انداز 20 ساله كشور باید در افق 1404 جمعیت سالانه زائران مشهد به 40 میلیون نفر برسد كه از این تعداد باید هشت میلیون نفر زائر خارجی باشند.
فروزان خاطر نشان كرد: این در حالی است كه در سال گذشته 31.5 میلیون زائر و در 9 ماه امسال 27.3 میلیون زائر وارد مشهد شدند كه از این تعداد سه میلیون نفر زائر خارجی بودند.
وی اظهار داشت: یك میلیون و 500 هزار اثر تاریخی در خراسان رضوی وجود دارد كه تاكنون كمتر از هزار و 500 اثر به ثبت ملی یا جهانی رسیده است، همچنین 86 مسیر گردشگری به سوی مشهد وجود دارد كه هنوز همه این مسیرها احیا و مورد استفاده گردشگر قرار نگرفته است.
وی بیان كرد: 55 درصد از اقامتگاه های رسمی كشور اعم از هتل و مسافرخانه در مشهد قرار گرفته و همچنین 320 هزار تختخواب برای مسافر در این شهر موجود است، مدت اقامت زائر در ایام اوج مسافر در مشهد 3.5 شبانه روز است و در دیگر ایام فقط 30 درصد از ظرفیت اقامتگاه های مشهد تكمیل می شود.
فروزان با اشاره به تلاش مسئولان استان برای توزیع یكنواخت زائر در طول سال در مشهد گفت: دو ماه مرداد و شهریور اوج حضور زائر در مشهد است كه با اجرای طرح خدمات رسانی 'مبدا تا مبدا' امسال حضور زائر در روزهای غیر از دو ماه یاد شده بیشتر از سالهای گذشته بود.
مدیر كل هماهنگی امور رفاهی استانداری خراسان رضوی گفت: مدت زمان بسیار از فعالیت این استان در حوزه گردشگری سلامت نمی گذرد، در این راستا كارگروه جدیدی شكل گرفته است، 15 شركت گردشگری سلامت و 15 بیمارستان مجوز فعالیت گرفتند، هفت شركت گردشگری سلامت در حال گرفتن مجوز هستند.
فروزان اظهار داشت: اكنون روزانه 500 تا 600 ویزا در فرودگاه مشهد برای زائران خارجی صادر می شود كه این مهم رشد مطلوبی دارد، هر زائر خارجی كه به مشهد مقدس سفر می كند، در مدت اقامت خود به طور متوسط هزار دلار هزینه می كند كه درآمد حاصل از آن معادل صادرات 30 بشكه نفت است.
وی با اشاره به اینكه بودجه زیارت خراسان رضوی از سال 1395 قطع شده است، افزود: طی سالهای گذشته استاندار وقت از محل اعتبارات تملك دارایی بخشی را برای بودجه زیارت در نظر می گرفت.

* ضعف زیرساختی گردشگری در صنعت هوایی
مدیر كل فرودگاه های خراسان رضوی نیز گفت: طی سالهای گذشته تغییرات كمی و كیفی را در فرودگاه مشهد در دستور كار قرار دادیم به طوری كه در نتیجه این تحولات طی چهار سال گذشته ورودی مسافر به مشهد از طریق فرودگاه از 6 میلیون و 700 هزار نفر به 10 میلیون و 600 هزار نفر رسید.
محمد باقر قاسم زاده اظهار داشت: در سال گذشته تعداد مسافر پروازهای خارجی در فرودگاه مشهد یك میلیون و 700 هزار نفر بود كه از این تعداد 850 هزار مسافر ورودی به مشهد از هموطنان بودند كه از كشورهای دیگر به مشهد سفر كردند.
وی بیان كرد: هم اكنون افزودن 10 هزار مترمربع فضا به پایانه پروازهای داخلی مشهد در حال انجام است كه با اتمام آن وسعت این فضا به 50 هزار مترمربع خواهد رسید.
وی با بیان اینكه پیشرفت عملیات اجرایی در توسعه فضای پایانه پروازهای خارجی كند است، افزود: شركت خارجی كه قبلا مسئولیت اجرای این پروژه را برعهده گرفته بود، به دلیل تحریم ها دیگر قادر به فعالیت نیست اما راه حل جدیدی در دستور كار قرار گرفته كه با اجرایی شدن آن در مجموع 20 هزار مترمربع فضا به فضای پابانه پروازهای خارجی فرودگاه اضافه می شود.

* تنوع و تكثر فرهنگی مشهد، نقطه قوت گردشگری
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مشهد نیز در این نشست گفت: یكی از فعالیت های دولت تدبیر و امید زمینه سازی برای اجماع گفتمانی در قالب ترویج فرهنگ گفت و گو است تا رویدادهای فرهنگی مبتنی بر تنوع و تكثر فرهنگی نقاط مختلف كشور در حوزه گردشگری موثر واقع شود.
محمد جواد استادی اظهار داشت: ایران بویژه مشهد مقدس از تنوع و تكثر فرهنگی بسیار برخوردار است كه خود به تنهایی یك نقطه قوت برای توسعه گردشگری به شمار می رود و می توان با رویدادسازی از این تنوع و تكثر بهره گرفت اما در این حوزه كمتر فعالیتی صورت گرفته است.
وی بیان كرد: شهرهای بسیار مبتنی بر گردشگری در كشور وجود دارند كه از جمله آنها شهر مشهد و اتكای آن به گردشگری زیارت است لذا در راستای توسعه فرهنگی مبتنی بر زیارت در شهر مشهد توجه بیشتر و برنامه ریزی دقیق تر انجام شود تا این اقدامات در حوزه گردشگری موثر واقع گردد.

* سهم اثرگذاری حضور زائر در اقتصاد مشهد مشخص نیست
رئیس كمیسیون توسعه تجارت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و كشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: یكی از عقب ماندگی های حوزه گردشگری زیارت در مشهد، عدم محاسبه تاثیر توسعه اقتصادی حضور زائر در این شهر بوده است.
محمد حسین روشنك اظهار داشت: تاكنون تعریفی برای اقتصاد گردشگری در مشهد كه مسافر محور آن باشد و محاسبه اینكه حضور زائر یا مسافر در مشهد چه سهمی از درآمدهای شهری و زیرساخت های توسعه دارد، انجام نشده است.
وی افزود: گفته می شود مشهد سالانه 30 میلیون زائر دارد اما تاكنون مطالعه ای پیرامون اثر توسعه این زائر بر اقتصاد استان و منطقه انجام نگرفته كه این یك نقیصه در حوزه گردشگری است.
عضو هیات رئیسه خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در حوزه اقتصاد بویژه اقتصاد گردشگری به درك مشترك نرسیده ایم و پراكنده كاریها در این حوزه باعث كاهش درآمد صنعت گردشگری شده است.
محسن شركا افزود: اگر با درك مشترك از مسائل اقتصادی و معیشتی مردم مشهد بتوان مشكلات آنها را حل كرد، می توان انتظار داشت فرهنگ میزبانی از زائران در این شهر ارتقا یابد.

* با بهانه تراشی های مختلف سرمایه گذار را از مشهد فراری دادیم
عضو شورای شهر مشهد نیز در این نشست گفت: براساس آمار موجود میزان هزینه گردشگرانی كه به كشور های همسایه ایران سفر می كنند، به مراتب بیشتر از زائران مشهد است.
شهناز رمارم اظهار داشت: در سال 2017 درآمد گردشگری شهر دبی كه فقط چهار ماه در سال می تواند پذیرای گردشگر باشد و جاذبه های تاریخی ندارد، 30 میلیارد دلار بود اما درآمد گردشگری مشهد در این سال 10 هزار میلیارد تومان بود.
وی بیان كرد: یكی از دلایلی كه درآمد گردشگری در شهرهایی مانند دبی بیشتر از مشهد است، نحوه مدیریت اقتصادی و گردشگری است به نحوی كه به معنای واقعی به مشاركت بخش خصوصی در سرمایه گذاری اهمیت می دهند و شرایط را برای آن تسهیل می كنند.
نایب رئیس كمیسیون حمل و نقل و ترافیك شورای شهر مشهد گفت: این در حالی است كه ما در مشهد به عناوین و بهانه های مختلف سرمایه گذار بخش خصوصی را فراری می دهیم.
رمارم با بیان اینكه میزان ماندگاری زائر در مشهد به 3.5 شبانه روز كاهش یافته است، افزود: براساس سند چشم انداز باید تا سال 1400 حدود 400 هتل چهار یا پنج ستاره در مشهد ساخته شود اما تا پایان سال 96 فقط 30 هتل به این شهر افزوده شده است.
وی بیان كرد: با بهانه تراشی های مختلف به سرمایه گذاران اجازه فعالیت در شهر را ندادیم، حتی سرمایه گذاران برای اخذ مجوز تغییر كاربری از شهرداری مشكل دارند، با این سخت گیری ها نمی توانیم مشاركت بخش خصوصی را در توسعه زیرساخت های گردشگری در مشهد جلب كنیم.
رمارم تاكید كرد: باید در سطح كلان كشور تصمیمات جدی گرفته شود تا از رفتارهایی كه هویت مشهد را خدشه دار می كند و مانع توسعه آن می شود، جلوگیری شود.
پنجمین اجلاس ملی میزبانی ایران اسلامی اسفند ماه امسال در مشهد برگزار می شود.
7489 / 6053