جایگاه وزیر خارجه ایران در دیپلماسی توییتری كجاست*كتایون لامع زاده

در میان این اما، گفت‌و‌گوی حمید‌رضا آصفی سخنگوی سابق وزارت ‌امور خارجه با خبرگزاری فارس بازتاب گسترده‌ای میان منتقدان ظریف پیدا كرده است. فقط چند جمله كلیدی از این گفت‌وگوی 4 هزار كلمه‌ای برجسته و بازنشر شده است. آصفی در میانه سخنانش از ترامپ انتقاد می‌كند و می‌گوید: «یك مدل مسخره‌ای از دیپلماسی كه توسط آقای ترامپ بكار گرفته می‌شود، دیپلماسی توییتری است... وقتی شما همینطور ارتجالی و بداهتا توییت می‌زنید و پشت آن فكری وجود ندارد، ناچار می‌شوید كه دائم موضع خود را عوض كنید».
خبرنگار بلافاصله بحث توییت‌های محمد جواد ظریف را به میان می‌كشد و می‌پرسد: «وزیر خارجه كشور ما هم در توییتر فعال است» آصفی پاسخ می‌دهد: «من در كل خیلی زیاد با توییت كردن در حوزه دیپلماسی موافق نیستم».
در ادامه مصاحبه به نظرتان می‌آید كه سخنان آصفی ارتباطی با ظریف ندارد‌، می‌گوید «ببینید خانم مركل چقدر توییت می‌كند؟ وزیر خارجه آلمان چقدر توییت می‌كند؟ مكرون چقدر توییت می‌كند؟ توییت كردن یك حدی دارد. وقتی از حد خود بگذرد هم اثر خود را از دست می‌دهد و هم نشان می‌دهد كه مواضع شما پشتوانه سیاسی ندارد.» این موضع از آن جهت عجیب است كه بعید می‌دانیم این دیپلمات كهنه كار و همكار سابق ظریف، نداند كه هر توییت وزیر امور خارجه ایران حاصل چند ساعت فكر و مشاوره با كارشناسان است.
با این حال، در تنظیم مصاحبه، جملات آصفی همچون دانه‌های تسبیح در كنار هم قرار گرفت تا رشته جدید انتقاد از رییس دستگاه دیپلماسی را شكل دهد، رشته‌ای كه لزوما همه مهره‌های آن از جناح منتقد دولت نیستند و حامیان را هم در بر می‌گیرد.

**انتقاد از دستگاه دیپلماسی به لحاظ استفاده از فضای مجازی
از دیگر سو، حامیان دولت و اهالی رسانه هم نقدهایی به لحاظ استفاده از فضای مجازی به وزارت امور خارجه دارند، اما زاویه دیدشان با آصفی متفاوت است.
به اعتقاد اهالی رسانه، اگر انتقادی به دیپلمات های ارشد ایران وارد باشد به جهت «كم كاری» در فضای مجازی است. آنها آنقدر از این فضا دوری كرده‌اند كه اگر همین الان هم دست به كار شوند، مدتی طول می‌كشد تا فاصله‌شان را با دیپلماسی روز دنیا كم كنند. شاید حاشیه‌های فضای مجازی در ایران و بیم از این فضا و ابزار نو‌، دیپلمات‌ها را كه ذاتا محافظه‌كار هستند به سمت تفریط كشانده است.
برای آنكه بدانیم ما كجا هستیم و سران اروپا كه آصفی به آنها اشاره كرده كجا هستند، نگاهی انداخته‌ایم به آمار پیام‌های برخی سران اروپایی در فضای مجازی و این اعداد را با عملكرد محمد جواد ظریف مقایسه كرده‌ایم.
ترزا می نخست وزیر انگلیس در سال2016 به توییتر پیوسته و در همین مدت هزار و 354 توییت زده است. به طور خاص، در ده روز ( 11 تا 21 ژانویه) اخیر12 توییت زده و دو پست اینستاگرامی گذاشته است.
امانوئل مكرون رییس جمهورفرانسه در سال 2013 به توییتر پیوسته و تاكنون هفت هزار و 855 توییت داشته كه 13 توییت آن مربوط به ده روز اخیر بوده است. دو پست اینستاگرامی هم داشته است.
تعداد پست های اینستاگرامی آنگلا مركل صدر اعظم آلمان در این ده روز 7 عدد بوده است.
هایكو ماس وزیر خارجه آلمان از سال 2009 كه به توییتر پیوسته تاكنون پنج هزار و 194 توییت زده كه 21 توییت آن در ده روز ا خیر ارسال شده است. 13 پست اینستاگرام هم داشته كه البته این آمار 'استوری ' بسیار فعال رییس دستگاه دیپلماسی آلمان را شامل نمی‌شود.
جایگاه محمد جواد ظریف در این جدول ، كجاست؟ او از سال 2009 تاكنون كه به توییتر پیوسته 522 توییت زده كه 14 تای آن در ده روز اخیر بوده است. آخرین پست اینستاگرام او هم در 29 شهریور مخابره شده است.
نمی توان در پایگاه مردمی محمد جواد ظریف در جامعه ایران و حتی خبرنگاران و دیپلمات‌های خارجی تردیدی داشت، خصائل و توانمندی‌های او‌، زمینه پذیرش سخنان و دیدگاه‌هایش را در جهان مساعد‌تر كرده است. با این حال او در سال‌های وزارت، قدم به قدم به لحاظ حضوررسانه‌ای عقب نشسته و عرصه را برای رقیب خالی گذاشته است. ظریف در این مدت، صفحه خود در فیس‌بوك را غیرفعال كرد و روی صفحه اینستاگرام او نیز هم اكنون گرد و غبار نشسته است.
تنها ابزاری كه ظریف این ماه ها استفاده كرده، توییتر بوده كه به چشم خیلی از منتقدان «گزاف» آمده است. هرچند كه آمار او قابل قیاس با همتایانش در جهان نیست. یك اشكال كار این است كه ظریف تاكید دارد خودش نقشی فعال و تعیین كننده در نوشتن و ارسال توییت‌هایش داشته باشد، ولی باید كار را به اهل آن بسپارد و به اهالی رسانه اعتماد كند تا اوج بگیرد.
محمد جواد ظریف می خواهد و تاكنون توانسته كه زبان گویای دیپلماسی جمهوری اسلامی باشد ولی او برای آن كه كارش روان‌تر شود و پیام هایش با سرعت و مسافت بیشتری منتشر شود، نیازمند تیمی قوی است . این تیم او را یاری خواهد كرد كه همزمان با دیدارهایش، پست های نوشتاری و تصویری در شبكه های مختلف در فضای مجازی مخابره شودگذارند ، دقیقا همان كاری كه همتایان او در جهان می كنند.
به طور مثال، در اجلاس جی 20، تصاویر دیدارهای مقامات كشورها ، ساعت به ساعت در اینستاگرام آنها مخابره می شد. مشخص است كه آنها در حین دیدار، موبایل به دست ، عكس ها و نوشته هایشان را ارسال نمی كردند ، بلكه تیمی رسانه ای همراهشان بود تا نگذارند روایت طرف مقابل، سریع تر از آنها در فضای مجازی منتشر شود.
اشكال البته از محمد جواد ظریف نیست، این مشكل، ریشه فرهنگی دارد. جامعه شناسان همیشه می گویند شما نمی توانید فناوری را وارد كنید و فرهنگش را بیرون در بگذارید. فرهنگ هم خود بخود همراه با آن وارد می شود. فقط باید این فرهنگ را مطابق با نیازهایتان شكل دهید.
حاشیه ها تاكنون اجازه نداده مدیران ما از فضای مجازی و گوشی های هوشمند به خوبی و در جهت نیازهای كشور استفاده كنند.
محمد جواد ظریف هم هرچند پیشرو در این راه است، اما از این قاعده مستثنا نیست.
.................................................
سردبیر سیاسی ایرنا
1553*1535