به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، فعالیت های كودكان همواره در زمان ها و مكان های مختلف متفاوت و متنوع بوده است. امروزه در شهرها مراكز و نهادهای مختلفی به روش های گوناگون به مراقبت از كودكان می پردازند. اگرچه گاهی اوقات مانع از انتخاب آزادانه آن ها در چگونگی گذران اوقاتشان می شود.
به گفته صاحبنظران، امروزه در طراحی فضای شهری از نیازهای كودكان غفلت شده است. گسترش ساختمان های بلند مرتبه، كاهش روابط همسایگی، كاهش فضای سبز و پارك ها و ... همگی باعث شده اند كه كودكان از فضاهای عمومی رانده شوند و شهر فقط مكانی برای بزرگسالانی باشد كه به كار و كسب درآمد می پردازند. این در حالی است كه ایجاد محیطی مناسب برای رشد كودك و آشنایی با نیازهایش، زمینه رشد درست شخصیتی و تربیتی اش را به عنوان نسلی سالم كه عامل پیوند دهنده گذشته و آینده است را فراهم می كند.
** اصل 31 كنوانسیون حقوق كودك
با توجه به اینكه آموزش، استراحت، تفریح، بازی و فعالیت های خلاق، حق هر كودك است، بنابراین باید شرایط مناسبی ایجاد كرد تا كودكان بتوانند محیط و طبیعت اطراف خود را بشناسند و برای حفظ محیط زیست تلاش كنند. كودكان حق دارند از هویت فرهنگی، زبان، ارزش های ادبی و ملی كشور خود مراقبت كنند و آنها را پاس بدارند. اگرچه در تعالیم دینی در موارد متعددی بر تكریم كودكان و رعایت حق بازی و كودكی كردن آنها تاكید شده است اما در مجامع بین المللی از سال 1989 كنوانسیون حقوق كودك به طور جدی به مساله حقوق كودكان پرداخته و كشور ما نیز در اول اسفند ماه 1372 شمسی نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی، به این كنوانسیون ملحق شد.
اوقات فراغت و سرگرمی از جمله اموری است كه در این كنوانسیون مطرح شده و بر اساس ماده 31 كنوانسیون، حكومت ها باید حق بازی و سرگرمی را برای كودك به رسمیت بشناسند. حكومت ها باید امكانات مناسب را برای انجام فعالیت های فرهنگی و هنری و همچنین فراغت و سرگرمی فر اهم كنند. اما سووالی اینجا مطرح می شود كه آیا به راستی در طراحی فضای شهری ما، به این حق كودكان توجه شده است؟
پر واضح است كه فضای شهرهای ایران برای حضور افراد جامعه به خصوص گروه آسیب پذیر چون كودكان چندان مناسب نیست. از نبود امنیت و ایمنی لازم گرفته تا كمبود فضای سبز و بازی و آلودگی های مختلف و سلطه خودروها بر شهر، همگی دست به دست هم داده اند تا كودكان را از فضاهای شهری برانند. به عبارتی باید گفت فضای شهری امكان كسب تجربه را از كودكان گرفته اند و به همین دلیل كم كم كودكان را به سمت وسایل دیجیتالی و بازی های انفرادی ونیز انزوا طلبی و گوشه نشینی سوق یافته اند.
** نتایج یك پژوهش
در این زمینه پژوهش های مختلفی انجام شده است كه از جمله آنها پژوهشی در خصوص ظرفیت های فیزیكی و اجتماعی محله و فعالیت های فراغتی كودكان 10 تا 12 ساله تهران است كه در سال 1395 انجام شده است. در این پژوهش میانگین فعالیت های كودكان در چهار بعد مكان فعالیت، سطح فعالیت فیزیكی، زمان فعالیت و ثبات نشان داد كه فعالیت های داخل خانه كودكان بیش از سایر فعالیت ها بوده است. به طوری كه با افزایش ظرفیت های فیزیكی و اجتماعی فعالیت خارج از خانه كودكان افزایش می یابد.
كودكان كه در گذشته بیشتر در فضاهای عمومی حضور داشتند. اینك در دوره جدید بیش از هر چیز تحت نظارت و كنترل هستند. به عبارتی باید گفت موقعیت كودكان در محیط های شهری رو به زوال است. ترس از ناامنی و عدم تناسب فضای باز شهری آنها را مجبور به عقب نشینی از فضاهای عمومی به فضاهای خصوصی و به درون خانه ها كرده است.
** تاثیر فضاهای شهری كودكان بر وضعیت روحی كودكان
درباره رابطه فضای كلانشهرها با وضعیت روحی كودكان باید به این امر اشاره كرد كه به همان اندازه كه كلانشهرها می توانند جذاب باشند و دسترسی انسان ها را به منابع مختلف رفاهی، اطلاعاتی، فرهنگی و ... میسر سازند، به همان اندازه نیز قادر هستند جدایی انسان ها و به ویژه كودكان را از طبیعت به همراه آورند كه نتیجه این امر افزایش روحیه فرد گرایی و انزوا طلبی در كودكان است.
بنابراین در تاثیر فضاهای شهری بر رشد كودكان باید گفت كودكانی كه به دور از طبیعت و صرفا در محیط های مصنوعی رشد می كنند، بتدریج رفتارهای خشونت آمیز پیدا كرده و روز به روز بر تنش های عصبی آنها افزوده می شود و این امر نوعی تهدید برای آنها و جامعه محسوب می شود.
از جمله پیامدهای كمبود فضا این است كه كودكان در محیط هایی رشد می كنند كه احساس خوشایندی نسبت به آنها ندارند. در چنین وضعیتی كودكان به جای تجربه محیط شهر و كسب تجربه از آنها در جستجوی تخیل ها و تقلید از تلویزیون و بازی های كامپیوتری هستند. در واقع آنها در دنیای كودكی تصنعی كه بزرگسالان ایجاد كرده اند رشد و پرورش می یابند.
** نقش شهرداری در طراحی فضای شهری
با توجه به اینكه طراحی فضاهای شهری و نیز زیبا سازی محیط پیرامون از جمله وظایف شهرداری محسوب می شود انتظار می رود به فضاهای خاص كودكان نظیر مدارس، كودكستان ها و پارك ها توجه ویژه ای شود و با ایجاد فضاهایی مناسب، منبعی برای علاقه مند ساختن كودكان و جذابیت برای آنها باشند. باید گفت، امروزه شهرداری ها بیش از گذشته بایستی به علاقه ها و توجهات طیف های مختلف سنی خصوصا كودكان توجه كرده و برآورده كردن نیازها و خواسته های این گروه سنی را بیش از پیش در اولویت كاری خود قرار داده اند.
** شهر دوستدار كودك به عنوان تدبیری مناسب برای كودكان
از جمله مواردی كه امروزه شهرداری ها مصرانه در حال پیگیری آن هستند، احداث شهرهای دوستدار كودك است. منظور از شهر دوستدار كودك، شهری است كه در آن خواسته های كودكان در اولویت قرار می گیرد و شرایط اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر همسو با نیازهای آنهاست و حقوق كودكان در سیاست ها، قوانین و شرایط اجتماعی و فرهنگی آن منعكس می شود.
این رویكرد شهر را به سمتی سوق می دهد كه در آن كودكان نقش موثری در مورد محیط زندگی خود داشته و نظرات آنها در تصمیمات شهری لحاظ می شود.
مطالعه و زمینه سازی شهرهای دوستدار كودك در اروپا به ویژه از سال های 1980 میلادی به بعد مورد مورد توجه قرار گرفته است. عمده این تلاش ها در راستای تخصیص حقوق شهروندی به كودكان و رسیدگی به خواسته ها و نیازهای آنها بوده است. برای نخستین بار شهر دوستدار كودك در سال 2007 در استرالیا ایجاد شد و سپس در كشورهای مختلف به تبعیت از استرالیا نمونه هایی ساخته شد. بطوریكه این الگو در سال 1389 نیز وارد ایران شد و شهر اوز در استان فارس برای نخستین بار به عنوان شهر دوستدار كودك معرفی شد.
به هر صورت ایجاد شهر دوستدار كودك ، نیازمند بودجه ای مناسب و همكاری و هماهنگی نهادهای مختلف است.
پژوهشم**م-ا**1552
تهران- ایرنا- با افزایش روحیه فردگرایی و انزوا طلبی كودكان و به اصطلاح گذراندن دوران كودكی تصنعی كه بخشی از آن ناشی از رشد فناوری ها و زندگی شهری است، توجه به حقوق كودكان در فضاهای عمومی و فراهم آوردن زیرساخت های آن، بیش از گذشته مورد تاكید قرار گرفته است.
