توسعه نامتوازن شهری گناباد و راههای برون رفت از آن

به گزارش ایرنا تحقق نیافتن توسعه متوازن شهری مانعی برای توزیع عادلانه امكانات و موجب تنگناها و ناهنجاری های اجتماعی و ساخت و سازهای بدون پروانه، تغییر كاربری، تفكیك ‌های غیر مجاز و بدون كارشناسی، گود برداری ‌های غیر اصولی و ساخت و ساز بدون رعایت اصول ایمنی می شود.
طرحهای جامع تفصیلی عامل مهمی برای توسعه متوازن شهری است و توجه ناكافی مسئولان و دست اندركاران به موازین یا اجرای غیر هدفمند این طرحها موجب توسعه نامتوازن شهری می گردد.
طرح جامع تفضیلی گناباد از سال 1379 مطرح بوده و از سال 1385 به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری كشور رسیده و سال 1386 جهت اجرا ابلاغ شده است ولی با گذشت 12 سال با مشكلات متعدد در روند اجرا مواجه بوده بطوریكه تاكنون فقط 15 درصد پیشرفت داشته است.
در نتیجه این امر شهر گناباد با تنگناهای بسیار از نظر توسعه نامتوازن شهری و نوعی به هم ریختگی در اجرای طرحهای عمران شهری مواجه شده است.
از محموع پنج هزار و 900 كیلومتر مربع وسعت گناباد هزار و 800 هكتار مربوط به محدوده مركزی این شهر است
كه حدود 40 هزار نفر در این محدوده ساكن هستند و این رشد نامتوازن شهری موجب مشكلاتی در اجرای طرحهای عمرانی شده است.
با هدف بررسی مسائل و مشكلات توسعه متوازن و اجرای طرح جامع تفصیلی میزگردی در دفتر ایرنای گناباد برگزار شد.
دراین میزگرد روسای نظام مهندسی ساختمان و شورای اسلامی، مسئولان هماهنگی امور عمرانی فرمانداری، شهرسازی و معماری اداره راه و شهرسازی و شهرداری گناباد به بحث و بررسی مشكلات این بخش پرداختند.

* اجرای طرح تفصیلی نیازمند هم افزایی و شناخت ظرفیتها
مسئول شهرسازی و معماری شهرداری گناباد گفت: هم افزایی، اتحاد و همدلی لازم بین مسئولان و دست اندركاران در اجرای طرح تفصیلی و مدیریت عمران شهری این شهر مطلوب نیست در برخی موارد در زمینه صدور پروانه كاربریها كه با توافق بین متولیان مربوطه امكان رفع آنها در این شهر وجود دارد، به مسئولان استانی منعكس شده است.
سعید خواجه افزود: مسائلی كه در خود شهرستان با هم افزایی قابلیت رفع آنها وجود دارد با انعكاس به مسئولان استانی نه تنها رفع نمی شود بلكه با بن بست مواجه می شود و برخی بوروكراسی های اداری مردم را با مشكل مواجه می كند.
مسئول هماهنگی امور عمرانی فرمانداری گناباد هم با بیان اینكه هم افزایی لازم بین مسئولان در اجرای طرح تفصیلی و توسعه و عمران این شهر وجود ندارد، گفت: شورای اسلامی وظیفه بسیار خطیری در این زمینه بر عهده دارد ولی تاكنون نتوانسته به خوبی به وظیفه خود عمل كند.
ابوالفضل شاكری افزود: اجرای غیر هدفمند طرح تفصیلی این شهر با گذشت 11 سال از ابلاغ آن موجب توسعه نامتوازن و بروز مشكلاتی در عمران شهری شده و برخی نارضایتی های اجتماعی را به دنبال داشته است.
وی ادامه داد: مهمترین مسائل در اجرای طرحهای تفصیلی، تعریض معابر است كه از وظایف مهم شهرداری ها است و اعضای شورای اسلامی با توجه به قولهای غیر كارشناسی شده قبلی به مرم خواستار تحقق آن هستند كه این مسائل در حیطه عمل شهرداری را با چالشهایی مواجه می كند.
وی اظهار داشت: هدف از اجرای طرحهای تفصیلی افزایش رفاه عمومی است و كلیه مسائل مرتبط با توسعه و عمران شهری گناباد باید به صورت تخصصی و كارشناسی اولویت بندی شود و به جای منافع شخصی منافع عمومی شهروندان مورد توجه قرار گیرد.
مسئول نمایندگی نظام مهندسی ساختمان گناباد هم گفت: طرحهای جامع و تفصیلی و منطقه ای برنامه های مهم توسعه ای هر شهر است كه برای تحقق بهینه نیازمند هم افزایی بین بخشی می باشد ولی هم گرایی لازم در این شهر وجود ندارد.
غلامرضا مرادی ادامه داد: با گذشت 11 سال از ابلاغ طرح تفصیلی گناباد این طرح كمتر از 15 درصد به اهداف خود رسیده و علت اصلی آن ضعف در ساختارهاست كه هم افزایی دیگر بخشها را هم تحت تاثیر قرار داده است و بوروكراسی های اداری و اسناد بالادستی كه منطبق با شرایط و ظرفیت این شهرستان تدوین نشده اند، مانع بزرگ تحقق آن به شمار می رود.
وی گفت: وجود قناتهای متعدد در حالی كه برای گناباد ظرفیت محسوب می شود، برای توسعه این شهر یك تهدید و مانع شده و موجب رشد طولی و نامتوازن شهر شده است.
وی افزود: عبور هفت رشته قنات مانند قصبه، علی آباد، قنات ده از داخل گناباد هر كدام دارای محدوده خاص خود بوده و موجب پراكندگی زمینهای كشاورزی در این شهر و به هم ریختگی و توسعه نامتوازن شهری شده و حتی تا فاصله 32 كیلومتری حریم قنات قصبه انجام هر گونه كارهای عمرانی در روستاها ممنوع شده است.
مرادی گفت: ادارات جهاد كشاورزی و میراث فرهنگی هر كدام ضوابط خاص خود و مغایر یكدیگر دارند و با ضوابط دست و پاگیر مانع روند توسعه شهری می شوند.
رئیس نمایندگی نظام مهندسی ساختمان گناباد گفت: اگر بین دستگاههای اجرایی و متولیان ذیربط هم افزایی و درك صحیح از مسائل و مشكلات وجود داشت، شاهد این مشكلات و موانع بر سر راه توسعه شهری نبودیم.
مسئول شهرسازی اداره راه و شهرسازی گناباد هم اظهار داشت: زمانی كه شهرداری به عنوان مجری مدیریت شهری و به دلیل نبود طرح تفصیلی كارشناسی و متناسب با ظرفیتهای موجود طرحی را خلاف ضوابط تصویب می كند، هم افزایی ضمانت اجرایی ندارد.
حامد گوهری ادامه داد: شهرداری در كاربری های خلاف طرح تفصیلی و به استناد تفسیرهای خود پروانه صادر كرده بود و متقاضیان در زمان استعلام سند از راه و شهرسازی با مشكلاتی مواجه شدند لذا مراتب از مسئولان ذیربط در مركز استان پیگیری شد.
وی گفت: هم افزایی باید در مراحل تصویب و اصلاح طرحهای تفصیلی بین متولیان و دست اندركاران ذیربط و در زمان اجرا بین راه و شهرسازی، شهرداری و شورای اسلامی وجود داشته باشد.
رئیس شورای اسلامی گناباد نیز گفت: هم افزایی بخشهای مختلف گام نخست توسعه در هر شهر است و در
غیر این ضورت امكان توسعه و پیشرفت وجود ندارد و اگر متولیان مدیریت و خدمات شهری مانند شهرداری، راه و شهرسازی، نظام مهندسی، فرمانداری و شوراهای اسلامی هر كدام به صورت جزیره ای به شیوه خود عمل كند، به توسعه متوازن دست نمی یابیم.
سید حسین پورهاشمی افزود: شورای اسلامی گناباد در هر جایی كه توافق و هم افزایی بستر توسعه كیفی خدمات به مردم را فراهم می كرده، از هیچ اقدامی دریغ نكرده و سعی كرده است با شناخت ظرفیتها در مسیر عمران شهری نقش آفرین باشد.
وی گفت: طرح تفصیلی كنونی گناباد ازسال 1386 برای اجرا ابلاغ شد و در سال 1396 مدت زمان قانونی آن به اتمام رسید و شورای اسلامی برای تمدید آن و در نظر گرفتن آن در طرح ویژه پیگیریهای بسیار انجام داد.
وی افزود: توجه نداشتن به اجرای طرح تفصیلی یا اجرای ناقص آن از سوی مسئولان و دست اندركاران ذیربط مشكلاتی در روند توسعه متوازن شهری ایجاد كرده و در برخی موارد به مانعی در مسیر تحقق آن تبدیل شده و مشكلاتی برای شهروندان به همراه داشته است.
رئیس شورای اسلامی گناباد ضمن تاكید بر لزوم بازنگری در طرح تفصیلی فعلی گناباد گفت: باید مشكلات اجرای این طرح توسط مشاوران به صورت كارشناسی و تخصصی دقیق مورد ارزیابی قرار بگیرد و نقاط ضعف آن برطرف شود.
پورهاشمی افزود: به دنبال ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی یونسكو طرح ویژه گناباد طی یك سال گذشته تصویب و طرحهای گردشگری و تفصیلی در قالب آن تعریف شده است.

* اجرای غیر هدفمند طرح تفصیلی بسترساز توسعه نامتوازن شهری
مسئول هماهنگی امور عمرانی فرمانداری گناباد گفت: وجود بافتهای فرسوده و هفت روستای اقماری در اطراف محدوده شهری از مهمترین معضلات اجرای غیر هدفمند طرح تفصیلی در سالهای گذشته در این شهر به شمار می رود كه موجب افزایش سكونتگاههای غیر رسمی و تخلفات ساختمانی شده است.
شاكری افزود: توجه نداشتن به موازین قانونی و برخی موارد دخالتهای نابجا بستر توسعه نامتوازن شهری را در گناباد افزایش داده و موجب شده با گذشت 12 سال اجرای طرح تفصیلی نتیجه مطلوب به دنبال نداشته باشد.
وی افزود: باید با پرداخت تسهیلات و اعتماد سازی عمومی و جلب مشاركت مردم در فرآیند توسعه متوازن شهری و با یك سری مشوقها و اجرای طرحهایی برای احیا و نوسازی بافتهای فرسوده شهری اقدام كرد.
وی گفت: دولت با پرداخت تسهیلات در قالب طرحهای بازآفرینی شهری به احیای بافتهای فرسوده شهری از طریق جلب مشاركت مردم و سرمایه گذاران تلاش می كند و این سری اقدامات منجر به كاهش حاشیه نشینی و سكونتگاهای غیر رسمی می شود.
مسئول شهرسازی و معماری شهرداری گناباد نیز در ادامه میزگرد ایرنا با اشاره به افزایش معضل به هم ریختگی و توسعه نامتوازن این شهر مهمترین دلایل آن را وجود قناتهای متعدد در اطراف این شهر و زمینهای وقفی به خصوص در مركز شهر دانست و گفت: بهترین زمینها و مكانها در این محدوده طی سالهای گذشته وقف شدند كه به مرور زمان به صورت بایر و بلااستفاده و به مكانهایی برای انباشت زباله تبدیل شدند.
وی افزود: قنات قصبه از یك سو كه فرصتی برای گناباد محسوب می شود از سوی دیگر به تهدیدی برای توسعه متوازن شهری تبدیل شده و بعد از ثبت آن در فهرست آثار جهانی كلیه انجام فعالیتهای عمرانی در محدوده وسیع اطراف آن و تا 32 كیلومتری حریم آن در اطراف شهر ممنوع و متوقف شده است.
مسئول شهرسازی و معماری شهرداری گناباد گفت: مجموع این مسائل موجب شده كه 50 درصد استعلامات انجام شده برای ساخت و ساز و حتی سرمایه گذاری در ساخت و سازها در این منطقه نتیجه ای به به دنبال نداشته باشد و به تدریج منجر به افزایش نارضایتی اجتماعی شود.
خواجه با اشاره به وجود 22 كاربری در شهر گناباد گفت: سرانه ها در این شهر درست تعریف شده ولی توزیع آنها نادرست است وجود باغ مسكونی امتیاز بزرگ برای این شهر محسوب می شود ولی توزیع نادرست و غیر متوازن آن بر دامنه مشكلات افزوده است.
وی افزود: مجموع كاربری مسكونی اعم از تراكم كم و مختلط در گناباد سه میلیون و 788 هزار و 697 متر مربع است كه با احتساب حدود 40 هزار نفر جمعیت شهری این شهرسرانه هر نفر در بخش مسكونی گناباد در یك دهه باید به 89.9 مترمربع برسد.
رئیس نمایندگی نظام مهندسی ساختمان گناباد هم مهمترین معضل توسعه نامتوازن شهری این شهر را مسائل اقتصادی و تجاری و تمركز بخش اعظم بافت تجاری در محدوده چهارسو یا میدان امام خمینی (ره) و معابر منتهی به آن دانست و گفت: این مساله موجب افزایش تردد وسایل نقلیه و تراكم جمعیت در این محدوده شده و مشكلات بسیار برای شهروندان به دبنال داشته است.
مرادی گفت: باید مراكز و مجتمع های اقتصادی در سایر نقاط و شهركهای تابعه این شهر گسترش یابند تا از تردد حجم وسیع در محدوده معابر منتهی به میدان امام خمینی (ره) كاهش یابد.
وی آمادگی نظام مهندسی ساختمان گناباد را برای انجام مشاوره به مسئولان و افراد متقاضی برای ساخت و ساز واحدهای تجاری در نقاط مستعد این شهر و هرگونه حمایت برای سهولت و بستر سازی این مساله اعلام كرد.
مسئول شهرسازی اداره راه و شهرسازی گناباد نیز ضمن تاكید بر پرهیز از سیاسی كاری و جزئی نگری در فرآیند تصویب و اجرای طرح تفصیلی و لزوم نگاه كلان و كارشناسی به كاربریهای شهری گفت: در شرایطی كه قنات قصبه به عنوان محور توسعه این شهرستان مورد توجه قرار گرفته ، به دلیل برخی مسائل جانبی و غیر كارشناسی شهركی در محدوده آن طی سنوات گذشته طراحی و احداث شده كه هم اكنون به بخشی از توسعه نامتوازن شهری تبدیل شده است.
گوهری افزود: تطابق نداشتن طرح تفضیلی فعلی گناباد با ظرفیتهای موجود شهری موجب شده تعداد زیادی از كاربری ها در سطح شهرستان با وضع موجود همخوانی نداشته باشد و موجب به هم ریختگی در ساخت و سازها شود.
وی اظهار كرد: در طرح جامع تفصیلی محدوده مشخص می باشد ولی سمت و سوی توسعه آن معین نشده است و این مساله موجب افزایش پراكندگی زمینهای كشاورزی و توسعه نامتوازن این شهر شده و ضعف در حمل و نقل عمومی و توزیع نامناسب خدمات شهری از ضعفهای این مساله به شمار می رود.
رئیس شورای اسلامی گناباد نیز مهمترین علت غیر هدفمند بودن طرح تفصیلی را تطابق نداشتن آن با وضعیت موجود دانست و گفت: این مساله موجب شده كه تعریض و بازگشایی معابر عمومی برای تردد شهروندان با مشكلاتی مواجه شود و لزوم بازنگری و رفع مشكلات اجرای این طرح ضروری است.
پورهاشمی ادامه داد: مطالعات محور جاده سنتو (آسیایی) از پلیس راه تا بیدخت به مشاور واگذار شده و 60 درصد عملیات اجرایی آن انجام شده است و اگر این محور به عنوان محور گردشگری ، كارگاهی ، تجاری و مسكونی در نظر گرفته شود مقداری از تمركز در محدوده های مركزی كاهش می یابد.
وی زیاد بودن تعداد صنوف به نسبت جمعیت را از دیگر مشكلات تراكم در این شهر به خصوص در محدوده مركزی گناباد دانست و گفت: به نسبت حدود 40 هزار نفر جمعیت این شهر 10 هزار واحد صنف در آن فعال است و باید رویكرد مردم برای اشتغالزایی از تجاری به سوی صنعت و تولید و كشاورزی تغییر كند.

* ثبات تصمیم گیریها حلقه مفقوده طرحهای عمران شهری گناباد
مسئول هماهنگی امور عمرانی فرمانداری گناباد گفت: برنامه ریزی های هدفمند كارشناسی شده متناسب با ظرفیتهای شهری و تصمیم گیریهای واحد و پرهیز از شخصی گرایی و توجه به منافع عمومی ضرورتهای اجرای بهینه طرحهای توسعه و عمران شهری محسوب می شود.
شاكری افزود: تعدد تصمیم گیریها و توجه ناكافی به پتانسیلها و برنامه ریزی های غیر كارشناسی به مانع بزرگی در سر راه اجرای بهینه طرح تفصیلی گناباد تبدیل شده است.
وی اظهار داشت: طرح تفصیلی باید باغ مسكونی ها راتقویت كند ولی طرح عمران شهری كه در سال 1385 به تصویب رسیده بود بستر تخریب تعدادی از باغات دارای درختان كهنسال و ظرفیت مستعد فضای سبز این شهر را فراهم و موجب سوء استفاده تعدادی از افراد زمین خوار شد.
وی گفت: مهمترین دغدغه ما در توسعه و عمران شهری گناباد ورود یك عده افراد غیر متخصص و منفعت طلب در كاربریهای شهری است و مسئولان ذیربط و آحاد مردم باید آگاهی خود را نسبت به این مساله افزایش دهند و مانع منفعت طلبی آنها شوند.
مسئول عمرانی فرمانداری گناباد گفت: قناتها و از جمله قنات قصبه یك ظرفیت مهم در این شهرستان به شمار می روند و نباید وجود آنها را تهدید دانست و مقصر اصلی در توسعه نامتوازن شهری تصویب طرحهای تفصیلی غیر متناسب با ظرفیتهای كشاورزی و منطقه ای است.
مسئول نمایندگی نظام مهندسی ساختمان گناباد هم مهمترین دلیل در تصمیم گیریهای متعدد و غیر منسجم در طرحهای عمران شهری را نبود ثبات مدیریتی در این بخش ذكر كرد.
مرادی گفت: با توجه به دوره چهار ساله شوراهای اسلامی اعضای آن برای بلند مدت برنامه ریزی نمی كنند و بیشتر تصمیم گیریهایی را لحاظ می كنند كه در مدت زمان مسئولیت آنها اثربخش باشد و محقق شود و لذا نبود برنامه ریزی بلند مدت موجب تصمیم گیرهای مقطعی و غیر كارشناسی شده است.
وی افزود: حتی برخی اعضا از دوره سوم عضو شورای اسلامی گناباد هستند ولی هنوز هم برنامه ریزی واحدی برای مدت طولانی برای توسعه متوازن این شهر ارائه ندادند و هر چند وقت یكبار برنامه جدید ارائه می دهند.
رئیس شورای اسلامی گناباد ثبات مدیریتی را از عوامل مهم موفقیت طرحهای عمران شهری دانست و گفت: این مساله موجب افزایش تصمیم گیریهای منسجم و ابتكار عمل در جهت توسعه طرحهای زیربنایی شهر می شود.
پورهاشمی اظهار داشت: با تغییر دولت ها و سیاستها و برگزاری انتخابات شوراها در هر چهار سال و راهیابی اعضای جدید به آنها یك سری تصمیمهای جدید در فرآیند عمران شهری اتخاذ می شود.
وی خاطر نشان كرد: نباید با تغییر مدیریتی تصمیم گیریها تغییر یابد و باید از وجود مدیران با تجربه برای جایگزینی مدیران قبلی در شهرداری و بخشهای تابعه آن بهره گرفت.

* جلب مشاركت مردم لازمه عمران شهری
مسئول هماهنگی امور عمرانی فرمانداری گناباد گفت: جلب مشاركت مردم پشتوانه مهم در اجرای طرحها است و هر جا مردم مشاركت داشتند توفیقات خوبی حاصل شده است.
شاكری افزود: فرمانداری گناباد به جلب مشاركت مردم و استفاده از ظرفیت نخبگان در فرآیند توسعه و عمران شهری توجه خاص دارد.
رئیس شورای اسلامی گناباد گفت: باید از ظرفیت نخبگان و افراد صاحب نظر در فرآیند توسعه و عمران شهری حداكثر بهره را گرفت و باید ضمن جلب مشاركت مردم آگاهی های آنان را نسبت به مزیتهای توسعه متوازن شهری و آسیبهای ساخت و سازهای غیر مجاز و تخلفات ساختمانی افزایش داد.
پورهاشمی گفت: اگر مزیتهای مشاركت در طرحهای عمران شهری برای مردم تبیین شود و از آن بیشتر منتفع شوند در اجرای آنها مشاركت بیشتری خواهند داشت و آگاهی نسبت به ارزش واقعی املاك موجب جلوگیری از سوء استفاده برخی افراد می شود.
مسئول نمایندگی نظام مهندسی ساختمان گناباد نیز گفت: جلب مشاركت مردم و تشكلهای مردمی از اركان مهم توسعه و عمران شهری و حلقه مفقوده آن محسوب می شود و شوراهای اسلامی نقش مهمی در انسجام بخشی این مهم بر عهده دارند و باید به وظایف خود بیشتر عمل كنند.
مسوول شهرسازی و معماری شهرداری گناباد هم گفت: مدیریت شهری مهمترین بخش در زمینه های فنی، شهرسازی، معماری، میراثی و خدماتی است كه در همه اركان جامعه تاثیر گذار است و لذا جلب مشاركت مردم در اجرای طرحهای آن یك ضرورت است و توسعه پایدار و متوازن بدون این مشاركت محقق نمی شود.
مسئول شهرسازی اداره راه و شهرسازی گناباد هم گفت: شفاف سازی قوانین و آگاهی بخشی مردم در جلب مشاركت آنها در اجرای طرحهای تفصیلی شهری موثر است و شهرداری و شورای اسلامی شهر باید بیشتر به وظایف خود در این زمینه عمل كنند.
شهرستان 89 هزار نفری گناباد در 287 كیلومتری جنوب مشهد واقع است و بیش از 50 هزار نفر جمعیت آن در شهرهای گناباد، كاخك و بیدخت و بقیه در 112 روستای آن ساكن هستند.
2095/ 6053