اجرای طرح تغییر الگوی كشت روی میز

به گزارش ایرنا، بیش از چهار دهه از طرح بحث الگوی جامع كشت در كشورمان می گذرد با توجه به نقش حیاتی بخش كشاورزی در اقتصاد ملی، اشتغالزایی و تأمین غذای جامعه، لازم است كه از منابع و ابزار های تولید در این بخش به بهترین نحو ممكن استفاده شود تا ضمن كاهش در مصرف این منابع، سود آوری و رفاه كشاورزان افزایش یابد.
الگوی كشت عبارت است از تعیین یك نظام كشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار، مبتنی بر سیاست های كلان كشور، دانش بومی كشاورزان و بهره گیری بهینه از ظرفیت های منطقه ای با رعایت اصول اكوفیزیولوژیك تولید محصولات كشاورزی در راستای حفظ محیط زیست.
برآینده ها نشان می دهد ، ایران دارای رتبه چهارم از بین 45 كشوری است كه در معرض خشكسالی شدید قرار دارد به طوری كه به اذعان كارشناسان در بازه 120 ماه اخیر منتهی به تیرماه سال جاری، 97 درصد مساحت ایران به خشكسالی 'انباشته و بلندمدت' دچار شده است.
به گفته بسیاری از كارشناسان، كشور به شرایط ورشكستگی آبی رسیده است و در حالی كه اجازه مصرف بیش از 40 درصد آب تجدیدپذیر در دنیا داده نشده، اما ایران 110 درصد از آب تجدیدپذیر خود را مصرف می ‌كند.
در واقع میزان آب تجدید پذیر كشور 88 میلیارد متر مكعب و میزان مصرف 97 میلیارد متر مكعب است كه این زنگ خطری برای منابع آبی كشور است.
خشكسالی كشور بنا به اظهارات مسوولان امر در 70 سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشكسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشكسالی با كم شدن نزولات جوی و كمبود آب های زیرزمینی و سطحی مواجه می شویم.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب(IWMI) كشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال 2025، 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید كه تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، كشاورزی، خانگی و صنعت است. اما در حالی كه فقط 15 درصد زمین های كشاورزی در جهان، آبی بوده و 85 درصد بقیه به صورت دیم كشت می شود در ایران 90 درصد تولیدات كشاورزی از طریق كشت آبی و فقط 10 درصد از طریق دیم است.
برآیندها نشان می دهد سفره های زیرزمینی كشور سالانه حدود هفت تا هشت میلیارد مترمكعب بیلان منفی دارند كه به همین منظور در برنامه ششم توسعه به دولت تكلیف شده حداقل 11 میلیارد مترمكعب در منابع آبی كشور تا پایان برنامه سالانه صرفه جویی شود.
بنابراین در چنین شرایطی تدبیر آسان، حیاتی و زودبازده، حفظ و استفاده بهینه از منابع آب موجود است، از آنجا كه مصرف آب در بخش كشاورزی بسیار بیشتر از سایر بخش هاست، بهره وری مصرف آب در این بخش از مهمترین شاخص های در برنامه ریزی های كلان مصرف اصولی آب به شمار می رود، از راه های بهره وری مصرف آب می توان به استفاده از روش های نوین آبیاری و تغییر الگوی كشت اشاره كرد.
به باور كارشناسان، كشت محصولات كشاورزی متناسب با آب و هوا، كاهش گازهای گلخانه ای و توجه به انرژی های نو و توجه به طرح های آمایش سرزمین در بلند مدت می تواند در كاهش اثرگذاری این پدیده بر زندگی بشر در ابعاد مختلف تاثیرگذار باشد.
كشت محصولات كشاورزی متناسب با آب و هوا و موقعیت جغرافیایی علاوه بر كاهش مصرف آب می تواند دوام مشاغل از این دست را تا ده ها سال آینده تضمین كند.
با توجه به تغییرات اقلیمی و كاهش بارندگی ها، بازنگری در الگوی كشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.
گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی كشت اختلاف نظری وجود ندارد، اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را مخصوصا در استان هایی كه كاشت محصولات خاصی در طول سال های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
تعیین كشت جایگزین و میزان استقبال بهره برداران از دغدغه های این طرح در راستای حفظ تولید و تامین معیشت كشاورزان است.
كشت خودسرانه و بدون برنامه ریزی، یكی از نمودهای آشكار كشاورزی سنتی در كشورهای جهان سوم از جمله ایران است، الگویی كه نه تنها برای تعادل بازار آسیب زاست بلكه تاكید بر كشت یك یا چند محصول برای منابع آبی، اكوسیستم و خاك نیز آسیب های زیادی به دنبال دارد.
برآیند آمارهای ارایه شده، با اصلاح الگوی كشت، تولید محصولات باغی در یك هكتار تا حدود 50 درصد نسبت به كشاورزی سنتی افزایش می یابد و در مصرف آب هم سالانه صرفه جویی 200 هزار لیتر در ثانیه در 10 هزار متر مربع عرصه كشاورزی شاهد خواهیم بود.
به گفته كارشناسان از بین 66 محصول اصلی كشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می كند كه اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
بخش كشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین كننده ای در اقتصاد كشور دارد.
صاحبنظران معتقدند كشاورزی دانش محور، یكصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای كشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ كنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می رود.
با توجه به وضعیت موجود و بحرانی بودن شرایط منابع آبی كشور و بالا بودن مصرف آب در كشاورزی سنتی ، علاوه بر اصلاح شیوه های آبیاری، توسعه كشت محصولات نیازمند به آب كمتر یا به عبارتی تغییر الگوی كشت مورد تاكید كارشناسان است.

** تغییر الگوی كشت به معنای اصلاح الگو است
قائم مقام معاونت زراعت وزارت جهاد كشاورزی آبان امسال در «همایش تغییر الگوی كشت و روش های نوین آبیاری»با بیان اینكه هدف از این طرح تغییر كل الگوی كشت نیست بلكه اصلاح آن است، افزود: برای اصلاح الگوی كشت باید جمعی از داده ها و اطلاعات را در اختیار داشته باشیم و بر مبنای آن تغییرها را محاسبه كنیم.
جواد وفابخش ادامه داد: تغییر الگوی كشت یك كار دولتی نیست، بلكه اتاق بازرگانی، كشاورزان، انجمن های صنفی كشاورزی، معاونت امور زراعت سازمان جهاد كشاورزی و كمیسیون كشاورزی در كنار هم قرار می گیرند تا یك الگوی كشت ملی را شاهد باشیم.
وفابخش با بیان این كه اهتمام زیادی برای بروز رسانی دستورالعمل های تغییر الگوی كشت وجود دارد، افزود: فعالان عرصه تولید كشاورزی باید در گروه های همسان در كنار هم قرار بگیرند، چراكه نیازهای كشت و صنعت با مزرعه یك هكتاری متفاوت است.
وی با اشاره به نقش تسهیل گری دولت در طرح تغییر الگوی كشت از طریق اقدام هایی مانند ارائه آموزش به كشاورزان، تامین نهاده ها و تسهیلات ارزان قیمت بانكی و انجام عملیات اجرایی طرح به صورت آزمایشی، گفت: این اقدام ها باید زمینه ورود بذرهای جدید و همچنین تكثیر و تجاری سازی آن را نیز فراهم كند.
وی همچنین به وظایف بخش خصوصی برای طرح تغییر الگوی كشت اشاره كرد و افزود: بخش غیر دولتی با حمایت كمیسیون كشاورزی و اتاق بازرگانی می تواند سرمایه گذاران را به سمت استان جذب كند.
وی بحث پایش اثرات تغییر الگوی كشت را نیز ضروری برشمرد و افزود: به طور حتم اجرای طرح مذكور نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت، ولی تداوم آن مستلزم كنترل و مشخص شدن میزان مطلوبیت و اثربخشی آن است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییرات اقلیمی و تغییرهایی كه در كمیت و كیفیت آب مصرفی تاثیر می گذارد، افزود: در تولید محصول های كشاورزی عوامل مختلفی مانند صادرات كالا و تقاضا تاثیرگذار است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییر كمی دشت های كشاورزی كشور طی نیم قرن گذشته افزود: در حالی كه تعداد دشت های قابل بهره برداری كشور در سال 1347 تنها 15 مورد بوده در سال 1397 به 355 مورد افزایش پیدا كرده است.
وی با اذعان به این كه میزان برداشت محصول و مصرف آب نیز به تناسب افزایش دشت ها بیشتر شده است، تصریح كرد: بر روی زندگی كشاورزان متغیرهای مختلفی مانند فناوری، وضعیت اقتصادی، سود و زیان سرمایه گذاری و تسهیلات بانكی تاثیر بسزایی دارد.

** كشت محصولات با آب بری كمتر، اصل مغفول مانده
رییس دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به منابع آب موجود در كشور در سال های 1376 تاكنون منابع آب تجدید پذیر كشور از 130 میلیارد مترمكعب به 104 میلیارد مترمكعب رسیده است.
جهانگیرعابدی كوپایی معتقد است با میزان آب موجود در كشور باید خوراك محصولات كه بیشترین بازده اقتصادی دارد و محصولات با آب بری كمتر و در عین حال از ارزش بالاتری نسبت به محصولات دیگر برخوردار است استفاده شود و باید بر روی نهاده های دیگر از جمله بذر اصلاح شده، مهندسی ژنتیك و مباحث زیست فناوری كار شود تا بتوان به میزان آب مورد نیاز(130 میلیارد مترمكعب) برسیم.
وی ادامه داد : اگر در كشور آمایش سرزمین صورت می گرفت و سهم استان های مختلف در خصوص تولید موادغذایی به صورت مدون و علمی مشخص می شد بهتر می توانستیم در این حوزه عمل كنیم و در مناطق خشك و نیمه خشك كشور بسیاری از صنایع آب بر را مستقر نمی كردیم.
كارشناسان بر این عقیده اند كه متاسفانه آمایش سرزمین و نیز نوع كشت از دهه های گذشته در كشور صورت نگرفته كه این اقدام منجر شده تا فشارهای سیاسی تعیین كننده محل فعالیت های صنعتی باشد.

**باید بپذیریم الگوی كشت گذشته منسوخ شده است
رییس دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان و استاد تمام گروه آب در ادامه با بیان اینكه رویكردهای جدید جهانی بحث الگوی كشت را در قالب سه محور امنیت غذایی، امنیت آبی و انرژی مطرح می كنند، افزود: تجربیات جهانی نشان می دهد كه توجه به یك بخش، به بخش های دیگر آسیب می زند و این سه ضلع بهم مرتبط است و نباید آن ها را از هم تفكیك كرد.
وی بیان كرد: ما باید بپذیریم الگوی كشت استان در گذشته كه به طور عمده شامل محصولات راهبردی از جمله گندم، جو و ذرت بود به همان شدت گذشته نمی توان ادامه داد، به ویژه با تغییرات اقلیم كه مواجه هستیم و در سال های اخیر خود را بیشتر نشان داده است باید كم كم نه تنها از وسعت اراضی مورد كشت محصولات راهبردی كم كنیم بلكه باید به سمت محصولاتی كه متحمل به شوری و كم آبی باشند از جمله كشت سورگوم، گلرنگ و ارزن برویم.
عابدی كوپایی با اشاره به مقاومت كشاورزان در خصوص تغییر الگوی كشت تصریح كرد: باید به كمبود آب و تغییر كشت و به تبع آن كمبود درآمد توجه داشته باشیم یعنی اگر كشاورزی كه محصولی با قیمت مناسب می فروشد گفته شود سطح اراضی خود را كاهش دهد به دلیل كاهش درآمد مقاومت می كند.
وی خاطرنشان كرد: در این راستا مساله حمایت های دولتی پر رنگ می شود و باید از طریق بیمه محصولات و خرید تضمینی كاری كند كه كشاورز راضی به تغییر الگوی كشت شود.
عابدی كوپایی با بیان اینكه توسعه افقی كشاورزی در استان باید حذف و به سمت توسعه عمودی و افزایش بهره وری پیش برویم، بیان كرد : باید به سمت كشت های مقاوم به خشكی و شرایط شوری پیش برویم كه طبق تحقیقات به دست آمده گیاه سورگوم مناسب است چرا كه در دهه های آینده وضعیت جوی به گونه ای است كه بارندگی كم و دمای هوا بالا می رود و كشت محصولاتی همچون سورگوم با صرفه تر از محصولات رایج خواهد بود.

** توسعه كشت گلخانه ای نیازمند رویكرد مجدانه
رییس دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در ادامه، دولت را تسهیل كننده در بازار هدف ذكر و بیان كرد: كشت های گلخانه ای با تولید موفق در زنجیره های بعدی دچار مشكل شدند از این رو در زمینه انبارداری، فروش، بازاریابی در داخل و خارج باید اقدامات بیشتری صورت بگیرد.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر بخشی از گلخانه های استان اصفهان را به تولید گیاهان زینتی(گل رز) اختصاص داده و بستر مناسب برای رساندن این محصولات به دست مصرف كنندگان را فراهم كنیم می توان در این راستا موفق بود كه در عمل این اقدام نیازمند حمایت از سوی دولت است.
یكی از اهداف دولت توسعه آبیاری نوین است كه هزینه بسیاری در این زمینه صرف شده است اما در این زمینه مورد غفلت واقع شده است، طبق بررسی ها در اصفهان نشان داده كه كشت با آبیاری نوین حدود 45 درصد ذخیره آب را به دنبال داشته است كه دولت باید تمهیداتی اندیشیده تا این میزان آب ذخیره شده حفظ شود.
عابدی كوپایی اضافه كرد : ما در بخش كشاورزی با توجه به ظرفیتها و آب كشور نمی توانیم صرفا در تمام محصولات استراتژیك خودكفا شویم ولی می توانیم حداقل هایی را از لحاظ امنیت غذایی در كشور داشته باشیم.

** ادامه كشت برنج در غیر از شمال كشور
رییس دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان همچنین با اشاره به دستور ابلاغی از جانب دولت مبنی بر كاشت برنج تنها در استانهای شمالی اضافه كرد: در زمان حاضر شاهدیم كه كشت برنج در شهرهای غیر شمالی متوقف نشد كه علت آن ارزش بالای اقتصادی این محصول است، از این رو باید كشت جایگزین كشت برنج برای كشاورز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به تخصیص آب از زمان های دور به بخش های مختلف مصرف كننده، ادامه داد : در چند سال اخیر تخصیص های آبی حتی تا سه برابر افزایش پیدا كرده و به مصرف كنندگان رسیده است كه این موضوع یكی از معضلات و چالش های خشكسالی است.
این استاد دانشگاه معتقد است خشكسالی های چند دهه اخیر فقط 20 درصد در بخش كشاورزی موثر بوده است و چالش اصلی به تخصیص اشتباه و بیش از حد آب به مصرف كنندگان آب مربوط می شود.
عابدی كوپایی خشكسالی هواشناسی(كمبود باران)، خشكسالی هیدرولوژیك(كمبود آب رودخانه ها و پایین رفتن سطح آب زیرزمینی)، خشكسالی اقتصادی - اجتماعی(فقر و بیكاری و مهاجرت به حاشیه شهرها) را از جمله مراحل خشكسالی برشمرد و گفت: متاسفانه اصفهان با تمامی مراحل خشكسالی روبه رو است.

**كاهش حجم آب قابل تامین برای كشاورزی اصفهان
مسوول دفتر آب سازمان جهاد كشاورزی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: حجم آب قابل تأمین برای كشاورزی در سال های طبیعی معادل 6525 میلیون متر مكعب در استان بوده است (حدود پنج هزار و 92 میلیون متر مكعب ازمنابع زیر زمینی و یكهزار و 433 میلیون متر مكعب از منابع سطحی) كه این میزان در سال زراعی 97- 96 به حدود سه هزار و 832 میلیون متر مكعب كاهش یافته است.
به گفته وی اراضی كشاورزی این استان حدود 563 هزار هكتار(معادل 3/5 درصد از مساحت استان) است كه با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهكتار آن تحت كشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
غلامرضا عشاقی ادامه داد: از 563 هزار هكتار اراضی با قابلیت كشاورزی در سال زراعی 97- 96 حدود 20 هزار هكتار به كشت محصولات زراعی كه 190 هزار هكتار مربوط به زراعت كشت های آبی و 20 هزار هكتار مربوط به كشت های دیم است، اختصاص دارد.
وی میزان تولید انواع محصولات زراعی از این سطوح در سال زراعی جاری با توجه به بروز پدیده خشكسالی و كاهش سطوح زیر كشت را حدود سه میلیون و 250 هزار تن برآورد كرد.
این كارشناس بخش كشاورزی با اشاره به رتبه تولیدات بخش زراعت تصریح كرد: رتبه نخست كشوری در تولید تعداد ریز غده سیب زمینی (مینی تیوبر)، رتبه دوم در تولید گلرنگ، رتبه سوم در تولید سیب زمینی، رتبه چهارم در تولید خربزه، رتبه كشوری در تولید پیاز، رتبه ششم در تولید ذرت علوفه ای و رتبه هفتم در تولید یونجه را استان اصفهان به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به میزان تولیدات در محصولات باغبانی گفت: استان اصفهان باحدود 75 هزار و 574 هكتار سطح كشت محصولات باغی آبی و دیم درسال گذشته معادل 13 درصد از اراضی مورد بهره برداری به محصولات باغی اختصاص یافته است كه میزان تولید محصولات باغی حدود474 هزا رو 525 تن می باشد.

**اصفهان، حائز رتبه سوم تولید سبزی و صیفی گلخانه ای
مسوول دفتر آب سازمان جهاد كشاورزی اصفهان در ادامه تولید خارج از فصل یا مكان طبیعی با افزایش عملكرد در واحد سطح، افزایش راندمان مصرف آب، امكان تولید محصول سالم و اشتغال زایی بالا در واحد سطح را از مزایای كشت گلخانه ای بیان كرد .
عشاقی سطح زیر كشت محصولات گلخانه ای را شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان برابر یكهزار و 638 هكتار و میزان تولید سالانه سبزی و صیفی گلخانه ای استان را بالغ بر244 هزار و 648 تن دانست كه رتبه سوم كشوری را به خود اختصاص داده است.

** اصفهان؛ بحرانی ترین استان در بخش آب و كشاورزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به الگوی توسعه كشاورزی برای كشور و اصفهان گفت: هر كشوری طبق شرایط محیطی و منابعی كه دارد باید برنامه توسعه را به پیش ببرد .
پرویز احسان زاده افزود: معتقدم در كشوری همچون ایران كه بارندگی یك چهارم دنیا و تبخیر آب حدود سه برابر متوسط جهانی است برنامه ریزی های تولیدی كه مبتنی بر مصرف آب است باید با عنایت به این مساله باشد از این رو استان اصفهان در مركز ایران و در اوج این مساله است.
این استاد دانشگاه بیان كرد: فكر می كنم تمركز این تعداد جمعیت در فلات مركزی خلاف عقل سلیم و توسعه شهری و كشاورزی و آینده كشور است چرا كه این جمعیت نیازمند غذا بوده و وظیفه تامین غذا برعهده كشاورزی كه بخشی الگوی كشت و تولیدات دامی است.
وی بیان كرد: اگر به صلاح باشد كه بخش زیادی از محصولات كشاورزی را با توجه به اینكه منابع آب و خاك به شدت دچار آسیب شده و می شوند از مكان های مختلف دنیا تامین كنیم، این در حالیست كه نه كشاورز بیكار شود بلكه با یارانه هایی كه در كل دنیا مرسوم است بدون تكیه بر حمایت های دولتی روی پا نخواهد بود.
احسان زاده با بیان اینكه به صنعت بیش از كشاورزی یارانه تعلق می گیرد، ادامه داد: این سبب شده كه مشكلات جدی از جمله فقر در بخش كشاورزی به وجود بیاید، ضمن اینكه كشاورزی غریب و یتیم است ناچار به تولید غذا هستیم.
وی اضافه كرد : در جایی همچون اصفهان باید به سمت تغییر جدی الگوی كشت برویم، دیگر نمی توانیم به سبك اجدادمان تولید گیاهی داشته باشیم از این رو باید به سمت گیاهانی كه به ازای مصرف حداقلی آب تولید با ارزش حداكثر داشته باشند همچون گیاهان دارویی.
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان كرد: شاید جایی همچون اصفهان كه كویری بوده و جمعیت بسیاری در آن متمركز است طبیعتا باید به سمت گیاهانی كه به ازای آب مصرفی گیاهان با ارزش به دست بیاید.
وی با بیان اینكه باید در كشور الگوی كشت مبتنی بر شرایط محیطی صورت بگیرد، گفت: طبق اطلاعات موجود پهنه بندی كشت در برخی از استان ها صورت گرفته و اگر قرار است كشور از لحاظ برنج تولید حداقلی داشته تا با بحران تامین و امنیت غذا مواجه نشویم باید در دولت سیاست و برنامه ریزی صورت بگیرد كه برنج این كشور در سواحل شمالی تولید شود و حمایت و یارانه لازم و علمی و كارشناسی شده اختصاص داده شود.
این استاد دانشگاه به توسعه كشت نیشكر در خوزستان اشاره كرد و گفت: 30 سال پیش یكی از تصمیمات در خصوص تغییر الگوی كشت توسعه كشت نیشكر در خوزستان بود كه متاسفانه نمونه ناموفقی بود چرا كه مبتنی بر مطالعات زیست محیطی و پایداری تولید نبود و می بینیم كه اكنون آلودگی شدید زیست محیطی و شوری خاك خوزستان را به دنبال داشته است.

**تولید گیاهان با مصرف حداقلی آب، نسخه نجات فلات مركزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اگر اصرار به كار كشاورزی و تولید گیاهان با توجه به شرایط فلات مركزی داریم باید به سمت گیاهانی كه مصرف حداقلی آب و ارزش افزوده بالایی دارند پیش برویم.
به گفته وی تعریف امنیت غذایی، موجود بودن مواد غذایی كافی برای تمام افراد یك كشور یا یك استان، شهر و منطقه مركزی ایران به گونه ای كه یا خود غذا تولید كنند یا پول كافی داشت برای تامین غذا داشته باشند، است.
وی افزود: چهل سال گذشته تولیدات محصولات كشاورزی 50 میلیون تن بود و این در حالیست كه در زمان حال به 110 میلیون تن رسید اما باید به این نكته توجه كرد كه اگرچه تولید افزایش پیدا كرده اما این افزایش به قیمت هدر رفت خاك ها و آلودگی منابع آب و رفتن آب به اعماق بوده است.
وی ادامه داد: بخشی از تولیدات كشاورزی از جمله گندم، برنج، نخود و دیگر محصولات به كشاورزان خرده پا اختصاص دارد كه مدیریت خرده پایی از لحاظ تامین منابع و سوخت و برنامه دادن و تغییر الگوی كشت، پیدا كردن خریدار و كیفیت حداقلی محصول تولیدی كه قابلیت صادرات داشته باشد با مشكل مواجه است.
احسان زاده ادامه داد: در بحث تولیدات گیاهی كشور ما مانند بسیاری از دیگر كشورهای خاورمیانه مبتنی بر خرده پایی بوده كه این موضوع مشكلاتی را به وجود آورده است.
وی با بیان اینكه دانشگاه نقش خود را در این زمینه ایفا كرد، گفت: متاسفانه سازماندهی و برنامه ریزی مناسب و دراز مدت در این راستا نداشتیم و شاید به همین دلیل با مشكلاتی روبه رو شده ایم از این رو ضمن در نظر گرفتن برنامه باید تولیدات پهنه بندی شود به صورتی كه سواحل شمالی برنج و منطقه مركزی به كشت گیاهان دارویی اختصاص داده شود.

** ضرورت تناسب محیط زیست، اقتصاد و اجتماع با تغییر الگوی كشت
استادیار گروه علوم زراعت و اصلاح نباتات دانشكده كشاورزی دانشگاه صنعتی توجه به سه نكته در خصوص تغییر الگوی كشت را ضروری دانست و گفت: سازگاری الگوی كشت با محیط زیست، قابل قبول بودن از نظر اقتصادی و پذیرفته شده از نظر اجتماعی (شناخت كشاورز با گیاه جایگزین) باید مورد توجه قرار بگیرد چرا كه این سه مولفه مبنای كشاورزی توسعه پایدار است.
حمیدرضا عشقی با اشاره به آمار و ارقام بیان كرد: اكنون الگوی كشت كشور به طور عمده مبتنی بر غلات است یعنی از نظر سطح زیر كشت آبی حدود 60 درصد از اراضی را غلات تشكیل می دهند كه در رتبه دوم محصولات علوفه ای كه عمدتا یونجه وذرت علوفه ای بوده كه سهم یونجه بیش از همه است.
وی ادامه داد: در رتبه سوم سهم محصولاتی همچون گوجه فرنگی و پیاز و سبزیجات 8.3 درصد در كشور از نظر سطح زیر كشت را دارا هستند سپس دانه های روغنی هفت درصد از سطح زیر كشت آبی را به خود اختصاص می دهد.
عشقی زاده با بیان اینكه در كشت آبی الگوی كشت به طور عمده مبتنی بر غلات است، تصریح كرد: در كشت دیم هم به طور تقریبی به همین صورت است، نزدیك 85 درصد سطح زیر كشت را غلات، 11 درصد را حبوبات تشكیل می دهد.
وی افزود: نمی توان گفت الگوی كشتی كه تاكنون موجود بوده نادرست و غلط است چرا كه كشت غلات بر مبنای بارندگی ها صورت می گیرد كه در این خصوص باید فرآیند تولید دیده شود.

**نیمی از سطح زیر كشت در اصفهان به غلات اختصاص دارد
به گفته این استاد دانشگاه وضعیت الگوی كشت آبی در استان اصفهان حدود 54 درصد به غلات و حدود 25 درصد را علوفه ها به خود اختصاص داده است.
عشقی زاده به بهره وری مصرف آب اشاره و بیان كرد: هر كیلوگرم ماده خشك به دست آمده به ازای هر مترمكعب آب مصرفی در كشور حدود 1.2 بوده كه میانگین جهانی آن 2 است بنابراین به نظر می رسد باید تحقیقات بر این حوزه متمركز باشد، در این راستا گیاهانی در چرخه كشت باید قرار بگیرد تا مقدار تولید را به ازای مقدار مصرف آب افزایش دهد.
این استاد دانشگاه اضافه كرد: به نظر می رسد در اصفهان از گیاهانی كه در فصل گرم (بهاره یا تابستانه) كشت می شوند باید به سمت كشت پاییزه برویم مشروط به اینكه اگر گندم و جو كشت شد تا به دست آمدن محصول بعدی بقایای گیاهی از بین نرود و بر روی سطح خاك باقی بماند.
به گفته وی بر روی گیاهانی از جمله ماشك و گلرنگ كار می كنیم و باید به صورت پاییزه این گیاهان را كشت و سیلاژ و سپس تحویل بخش دام و یا علوم انسانی تحویل دهیم.
كارشناسان بر این باورند كه انتخاب هر الگوی كشت به دلیل چند بعدی بودن كشاورزی می تواند پیامدهای مهمی در زندگی كشاورز و جامعه روستایی داشته باشد، اما در برخی از شرایط كشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف گرایش به تغییر الگوی كشت پیدا می كنند كه یكی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی كشت بین كشاورزان ایرانی، مساله خشكسالی بوده است.
اراضی كشاورزی اصفهان حدود 563 هزار هكتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است كه با توجه به محدودیت های منابع آب طی سال های اخیر حدود 290 هزارهكتار آن تحت كشت زراعی و باغی قرار می گیرد.
به گفته مسوولان قرار است سالانه سه هزار هكتار از اراضی استان جهت توسعه كشت محصولات گلخانه ای، درختان پسته و گیاهان دارویی كه به آب كمی نیاز دارند اختصاص داده شود.
تعداد اشتغال ایجاد شده در بخش كشاورزی اصفهان بیش از 180 هزار نفر معادل 12 درصد از اشتغال ایجاد شده در استان است.
6026/9861