دور شدن تدریجی روستاها از كاركرد تولیدی خود و تبدیل به جامعه ای مصرفی و نیز تغییر فرهنگ حاكم بر آن در سالیان اخیر موجب تسری مشكلات و آسیب های جوامع شهری به ویژه موضوع بیكاری و در نتیجه گسترش مهاجرت و خالی شدن تدریجی آنها شده است.
به گفته كارشناسان، پیوند مستحكم و مستقیمی بین كمبود شغل و مهاجر فرستی وجود دارد، روستاها و شهرهای كوچك كه از زیرساخت های صنعتی و در نتیجه فرصت های شغلی كافی برخوردار نیستند به عنوان مبدا مهاجرت و شهرهای بزرگ به عنوان مقصد مهاجرت مطرح هستند.
استان اردبیل نیز با توجه به ضعف امكانات و زیرساخت های تولیدی و صنعتی و در نتیجه نبود فرصت های مناسب اشتغال از مدت ها پیش شاهد معضل مهاجرت داخل استانی و برون استانی بوده است.
در طول سالیان گذشته اغلب روستاهای استان و نیز شهرستان های كوچك از جمعیت خالی شده و كانون های حاشیه نشینی در مركز استان و چند شهرستان دیگر ایجاد شده است.
** 237 روستای استان اردبیل مهاجر فرست هستند
یوسف خدادادی معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری اردبیل در این باره گفت: 237 روستای در این استان مهاجرفرست بوده و اقدام های مناسبی برای تامین امكانات و ایجاد اشتغال آنها صورت نگرفته است.
وی افزود: توانمند كردن روستاها و كارهایی كه به ایجاد موانع برای مهاجرت ساكنان این روستاها كمك می كند از سوی دستگاه های مربوطه انجام نشده است.
خدادادی با بیان اینكه بیش از 85 درصد جرایم در حاشیه شهرها رخ می دهد، گفت: مهاجرت روستاییان به شهرها باعث ایجاد حاشیه نشینی شده و به بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی منجر می شود.
وی ادامه داد: مباحث امنیتی، آسیب های اجتماعی، نبود خدمات اجتماعی و وجود ساخت های نازیبا سبب آسیب رسیدن به شهروندان می شود.
خدادادی با تاكید بر همكاری دستگاه های مربوطه در توانمند كردن روستاهای در معرض مهاجرت افزود: در مقاصد مهاجرت هم كه شامل شهرها است، باید اقدام های مقابله ای و ایجاد موانع برای ساخت و ساز بی رویه در حاشیه شهرها انجام شود.
وی بیان كرد: 16 دستگاه اجرایی با این موضوع مرتبط بوده و باید برای جلوگیری از ساخت و ساز غیر مجاز در حاشیه شهرها با شهرداری ها همكاری كنند.
وی بابیان اینكه 211 روستا دراستان در معرض مهاجرت هستند افزود: در صورت ادامه این روند مهاجرتی این روستاها كاملا تخلیه خواهند شد و باید در این زمینه تدابیری اندیشیده شود.
*** آمار مهاجرت در روستا های گرمی نگران كننده است
میر حمایت میرزاده نماینده گرمی مغان در مجلس شورای اسلامی می گوید: رو ستاهای این شهرستان از محرومیت رنج می برد و آمار مهاجرت از این منطقه هم نگران كننده است.
وی افزود: مردم برخی از روستاهای گرمی مغان از گذشته های دور همچنان در محرومیت بوده اند، طوری كه برخی از روستاها از جاده و آب آشامیدنی سالم برخوردار نیستند.
او اظهارداشت: ظرفیت های كشاورزی و گردشگری در رو ستاهای این شهرستان بالا است و می توان از این ظرفیت ها بصورت بهینه استفاده كرد.
میرزاده افزود: صنایع دستی گرمی هم ظرفیت بزرگی است كه می تواند اشتغال زایی بیشتری را روستا ها ایجاد كرد.
او كارآفرینی رو ستایی را یادآور شد و افزود: با سرمایه گذاری بخش خصوصی می توان بستر اشتغال و كارآفرینی و مهاجرت معكوس را فراهم .
** روستاهای پرجمعیت خلخال خالی از سكنه شد
رضوان صادقی معاون فرماندار خلخال هم گفت: جمعیت روستایی این شهرستان در چند دهه اخیر كاهش یافته و این كار منجر به خالی شدن روستاهای پرجمعیت از سكنه و تعطیلی فعالیت های منجر به كار و تولید شده است.
وی افزود: زمانی 70 درصد جمعیت كشور را روستاییان تشكیل می دادند ولی هم اكنون این میزان به 29 تا 30 درصد جمعیت روستایی و 70 درصد جمعیت شهری تغییر یافته و شهرستان خلخال نیز بی تاثیر از این تناسب جمعیتی نمانده است.
وی گفت: با كاهش جمعیت مولد كار و تولید در روستاها و مهاجرت آنها به شهر در كنار مشكل تعطیل شدن فعالیت های تولیدی در روستاها، مشكلاتی از جمله مهاجرت بی رویه ، حاشیه نشینی ، ساخت و سازهای غیرمجاز و خارج از اصول و ضوابط شهرنشینی در شهرهای این شهرستان بطور چشمگیری افزایش یافته است.
او همچنین اظهار داشت: در حال حاضر جمعیتی كه در روستاها باقی مانده اند سالخورده بوده و بیشتر روستاها فاقد جمعیت جوان و مولد كار و تولید شده اند.
صادقی با بیان اینكه دلیل اصلی این امر توجه بیش از حد به شهرها و توزیع نامتوازن امكانات رفاهی شهری و روستایی همراه با كم توجهی به زندگی ساكنان روستا بوده ، افزود: اجرای طرح های توسعه پایدار روستایی از جمله حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ایجاد طرح های اشتغال زا با استفاده از تسهیلات بانكی توسعه روستایی می تواند مانع از افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها ، كاهش جمعیت و ماندگاری جمعیت جوان در روستاها شود.
*** مهاجرت موجب تخلیه روستاهای منطقه از سكنه می شود
بشیر خالقی نماینده مردم شهرستان های خلخال و كوثر در مجلس شورای اسلامی هم گفت: وضعیت روستاهای خلخال و كوثر نامناسب است و با روند افزایشی مهاجرت بیشتر روستاهای این 2 شهرستان خالی از سكنه می شوند.
وی افزود: در حال حاضر 60 درصد جمعیت شهرستان كوثر مهاجرت كردند و در صورت تداوم روند كنونی شیرازه 101 روستای این شهرستان از هم می پاشد.
خالقی اظهار داشت: برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان و مردم مناطق شهری منطقه باید امكانات لازم در ارتباط با توسعه ، عمران و اشتغال فراهم شود.
نماینده خلخال و كوثر بیان كرد: راه نجات روستاها اشتغال و كارآفرینی با سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
وی اصلاح جاده های روستایی را ضروری دانست و گفت: میزان آسفالت روستاهای خلخال و كوثر بطور متوسط 20 درصد بوده در حالی كه متوسط كشوری 50 درصد است.
*** چه باید كرد
مسئولان و كارشناسان تاكید می كنند كه برای توقف روند مهاجرت از روستاها می بایست زمینه های اشتغال درآنها فراهم شده و امكانات رفاهی مناسبی به سمت این مناطق گسیل شود.
خدادادی معاون معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل یكی از راهكارهای اساسی برای مقابله با حاشیه نشینی را توجه به مبداء مهاجرت دانسته و می گوید:اگر روستاها از نظر رفاهی و بهداشتی و بویژه از نظر منابع آبی و اشتغال پایدار تامین شوند شاهد كاهش مهاجرت از روستاها خواهیم بود.
وی گفت: با اقدامات و پیگیری های دستگاهها و نهادهای متولی خوشبختانه حدود 10 هزار میلیارد ریال اعتبار برای اشتغال زایی پایدار اختصاص یافته كه با اولویت 211 روستای در معرض مهاجرت و ایجاد اشتغال پایدار در این روستاهای استان جذب خواهد شد.
او افزود: در صورت اختصاص این اعتبار و اجرای راهكارهای عملی می توان حدود 20 هزار اشتغال پایدار در این روستاها داشته باشیم تا تولید و اشتغال در آنها افزایش یابد.
رضا كریمی نماینده اردبیل، نیر، نمین وسرعین در مجلس شورای اسلامی هم در این باره معتقد است كه در جامعه امروزی وابستگی زیادی بین شهروروستا در رویكردهای مختلف اقتصادی، سیاسی ،اقتصادی ،فرهنگی ،اجتماعی به چشم می خورد و البته یك جامعه وقتی به رشد وتعالی می رسد كه روستاها وشهرها قادر به جوابگوی نیاز های بشری در بعد های مختلف باشند.
وی افزود: در سا ل های اخیر شاهد رشد وتوسعه در روستا ها هستیم اما برای توسعه كارآفرینی درروستا های محروم باید برنامه ریزی كلانی صورت بگیرد تا با ایجاد زمینه اشتغالزایی در روستا ها بتوان جلوی مهاجرت ها را گرفت.
كریمی اضافه كرد: استان اردبیل برغم داشتن پتانسیل های فراوان در امركشاورزی، استعداد زیادی نیز جهت جذب توریست و گردشگر داخلی و خارجی دارد كه روستا های محروم شهرستان هایی مانند نمین، نیر، سرعین وحتی منطقه بكر فولادلو و بخش هیر بایستی از این حیث در اولویت سند توسعه قرار گیرند.
وی ادامه داد :فضاهای روستایی بایستی متناسب با نیازهای روستائیان توسعه یابد و بی توجهی به روستاها به افزایش فاصله میان شهر وروستا می انجامد ودر نهایت تخلیه، تخریب روستاها و هجوم جمعیت مهاجر روستایی به شهرها كه هر گونه دستاورد توسعه ای در شهر ها را نیز خنثی و آثار اقتصادی و اجتماعی نامطلوب و فاجعه باری به دنبال دارد .
نماینده اردبیل بیان كرد: در روستاها همه عوامل و وسایل توسعه فراهم است غیر از سرمایه ومنابع مالی كه علت اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها همان عزم سرمایه گذاری كافی در روستاهاست.
كریمی اضافه كرد: گاز، راه ، آب و برق بعنوان زمینه های تولید و مكمل سرمایه گذاری بوده و موجب اشتغال نمی شود بایستی برای حل مشكل بیكاری رشد و توسعه اقتصادی و افزایش سرانه تولید و در آمد سرانه روستائیان، امكانات سرمایه گذاری در بخش های كشاورزی،صنعت و دامپروری بوجود آید.
*** اقدامات دولت تدبیر و امید برای آبادی روستاها و مقابله با مهاجرت
آرام حلیم مدیركل امور روستایی استانداری اردبیل گفت: دولت تدبیر و امید مهاجرت معكوس در روستا ها را با اشتغال و كارآفرینی در دستور كار دارد.
وی با اشاره به پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی گفت: دولت برای جلوگیری از مهاجرت روستا ها اشتغال پایدار روستایی را مورد توجه قرار گرفته است .
وی افزود: 445 طرح اشتغال پایدار روستایی با 932 میلیارد تسهیلات بانكی به متقاضیان سرمایه گذاری پرداخت شده و تاكنون با به ثمر رسیدن بخشی از آنها برای هزار و 549 نفر اشتغال ایجاد شده است.
حلیم بیان كرد: سهم استان اردبیل از اشتغال پایدار روستایی به میزان هزار و 239 میلیارد ریال است كه تاكنون هفت هزار و 139 طرح با 14 هزار و 400 میلیارد ریال در سامانه كارا ثبت شده و از این تعداد هزار و 200 طرح با 2 هزار و 630 میلیارد ریال و اشتغال برای چهار هزار و 238 نفر در كمیته فنی استان مصوب شده است.
وی اضافه كرد: از این تعداد تاكنون 468 طرح با 955 میلیارد ریال و اشتغالزایی هزار و 587 نفر در بانك ها مصوب شده است.
حلیم ادامه داد: این تسهیلات با 10 درصد سود بانكی در نواحی صنعتی ، چهار درصد در مناطق مرزی و 6 درصد در مناطق غیر مرزی پرداخت می شود.
وی بابیان اینكه آب آشامیدنی عمده ترین مشكل روستاهای این استان است افزود: برای برطرف كردن آن احداث مجتمع آبرسانی در دستور كار دولت است.
حلیم افزود: اگر مشكل آب آشامیدنی روستاها برطرف شود علاوه بر اینكه بسیاری از مشكلات روستاییان حل می شود بلكه سبب مهاجرت معكوس به مناطق روستایی خواهد شد.
وی بهره مندی 73 درصدی روستاها از آب آشامیدنی ،احداث 122 كیلومتر راه روستایی و گاز رسانی به 470 روستای استان در دولت تدبیر و امید را یادآور شد و گفت: تقویت زیرساخت ها با هدف افزایش تولید، استفاده از سرمایه انسانی روستاییان، آموزش های كاربردی با هدف تولید، سرمایه گذاری با هدف افزایش تولید و اشتغال، ساماندهی انواع سرمایه ها ، تقویت و زیبا سازی كالبد روستاها، توسعه تولیدات كشاورزی، تبدیلی ،صنعتی ،گردشگری و خدماتی، مدیریت مردمی و كاهش تصدی گری دولت ، بهبود زندگی روستاییان با افزایش شاخص های رفاه و آسایش از جمله اهداف و اقدامات لازم جهت توسعه روستایی عنوان كرد .
مدیركل امور روستایی استانداری اردبیل گفت: سیمای روستا ها بعد از انقلاب اسلامی متحول شده و در حال حاضر شاهد آبادانی و عمران در اكثر روستا های استان هستیم .
وی افزود: هم اكنون تمامی روستاهای بالای 10 خانوار دارای برق ،88 درصد خانوار روستایی دارای انشعاب گاز و 55 درصد روستاهای استان دارای شبكه آب شرب سالم و بهداشتی می باشند.
حلیم تعداد روستاهای تحت پوشش شركت آب و فاضلاب روستایی را 978 روستا اعلام كرد و گفت: تعداد 30 روستا دارای خانه های ورزش روستایی است .
بر اساس آمارهای موجود از مجموع یك میلیون و 248 هزار و 610 نفر جمعیت استان اردبیل 448 هزار و 554 نفر در هزار و 859 روستا سكونت دارند.
به گفته مسئولان، در استان اردبیل از زمان روی كار آمدن دولت تدبیر و امید ، شناخت ظرفیت های روستاها برای ایجاد اشتغال و كارآفرینی در دستور كار قرار گرفته و با اقدام های اساسی بتدریج رونق اقتصادی و حتی مهاجرت معكوس از شهرها به روستاها در حال شكل گیری است.
به گفته مسوولان استان اردبیل در سال های اخیر در كنار كشاورزی به عنوان مهم ترین منبع درآمدی روستاییان ایجاد واحدهای تولیدی كوچك تعاونی و خصوصی نیز مورد توجه قرار گرفته تا زمینه های اشتغال جدید در آنها فراهم شده و عمران روستایی شتاب گیرد.
بی تردید حمایت از تشكیل شهرهای كوچك به خالی شدن روستاهای كشور می‌انجامد، در كنار این امر ، مهاجرت بی رویه روستاییان، تغییر كاربری زمین های كشاورزی، عدم تمایل روستاییان باقی مانده برای كشاورزی و سالخوردگی كشاورزان موجود علاوه بر تهدید امنیت غذایی شهروندان كشور، آثار زیست محیطی و بسیاری مشكلات دیگر را برای كشور به همراه خواهد داشت؛ لذا باید هرچه زودتر برنامه ریزی طولانی مدتی برای توقف سیل تبدیل روستاها به شهر انجام شود.
/6016/7110
اردبیل - ایرنا - مسئولان استان اردبیل هرازگاهی خبرهای خوشی از آغاز روند مهاجرت معكوس به روستاهای استان می دهند، اما با این وجود ادامه خالی شدن بسیاری از روستاها و گسیل نیروی انسانی جوان به سمت شهرها هنوز به عنوان یكی از چالش های این دیار مطرح است.
