به گزارش روز سه شنبه خبرگزاري ايرنا علي تقوي به مناسبت بيست و يك اسفندماه، روز بزرگداشت حكيم نظامي گنجوي، به شرح و توضيح در باب برنامه‌هاي آتي فرهنگستان هنر با هدف پژوهش دقيق قابليت‌هاي خمسه نظامي و تأثير آن در حوزه‌هاي گوناگون هنري و معرفي همايش خمسه‌نگاري سال آينده فرهنگستان، پرداخت.
وي در پاسخ به اين پرسش كه تعداد كمي از شاعران ايراني به عنوان حكيم شناخته مي‌شدند و چرا نظامي گنجوي را حكيم مي‌دانيم گفت: سخن از حكيم نظامي و حكمت اوست؛ در اين زمينه بايد گفت، نظامي گنجوي افزون بر داشتن قريحه و استعداد خاص در شعر و شاعري و فنون سخنوري، با انواع علوم عقلي و نقلي روزگار خود همچون منطق، فلسفه، كلام، رياضيات، نجوم، فقه و حديث آشنايي داشت.
تقوي ادامه داد: گواه اين موضوع پنج‌گنج نظامي و ديوان شعر اوست كه در همه جاي آن، اين دانستگي و معلومات شاعر آشكار است. پس به واسطه آگاهي و شناخت نظامي از بسياري علوم زمانه و به مصداق «اِنَّ مِنَ‌الشِّعرِ لَحِكمَه» و بازتاب گستره وسيعي از تأملات و انديشه‌هاي حكمي شاعر، هم در مخزن‌الاسرار و هم در ديگر منظومه‌ها همچون خسرو و شيرين و اسكندرنامه و هفت‌پيكر، به حق، او را حكيم ناميدند.
وي همچنين درباره نامگذاري بيست و يكم اسفندماه به نام حكيم نظامي گنجوي و اهميت بزرگداشت اين شاعر حكيم گفت: نامگذاري روزهاي سال به نام مفاخر فرهنگي، ادبي و هنري كار بسيار پسنديده‌اي است و فرصتي فراهم مي‌آورد تا در انديشه و آرا و آثار آنان تأملي دوباره شود. در اين ميان بسيار ضرورت داشت يك روز به نام حكيم نظامي نامگذاري شود تا ضمن جاودانه نگاه داشتن نام و ياد اين شاعر بزرگ ايراني در اذهان مردم، محملي باشد براي پرداختن بيشتر و جامع‌تر به آثار نظامي و نقش و تأثير شگرفي كه بر جريان‌هاي ادبي و هنري پس از خود داشت.
تقوي در پاسخ به اين پرسش كه آيا حكيم نظامي گنجوي در آفرينش آثار خود، به گذشتگان ادب ايران چشم داشته يا خير گفت: بي‌گمان هر شاعر، نويسنده يا هنرمندي در خلق آثار خود متأثر از آثار ديگران است. دامنه و ميزان اين تأثيرپذيري متفاوت است؛ برخي از همان حدّ تقليد و نظيره‌گويي فراتر نمي‌روند و برخي ضمن تأثيرپذيرفتن از آثار و نمونه‌هاي فاخر و برجسته ادبي و هنري، رفته‌رفته به سبك و اسلوب ويژه و ممتاز خود دست مي‌يابند و خود و آثارشان مطمح نظر ديگران مي‌شود. حكيم نظامي نيز در منظومه‌هاي خود گوشه‌چشمي به آثار ديگر شاعران داشته است.
وي افزود: با وجود تفاوت در وزن و شيوه بيان، تأثير حديقه سنايي در مخزن‌الاسرار نظامي مشهود است. نظامي در منظومه‌هاي بزمي خود هم به نظر مي‌رسد منظومه‌هايي چون وامق و عذراي عنصري بلخي، ورقه و گلشاه عيوقي و ويس و رامين فخرالدين اسعد گرگاني را از نظر دور نداشته است و مي‌توان نقشي براي اين دست منظومه‌هاي مكتوب و ديگر منظومه‌ها و روايت‌هاي شفاهي، در ترغيب نظامي براي سرودن منظومه‌هاي عاشقانه خود قائل شد.
معاون پژوهشي فرهنگستان هنر درباره تأثير سبك سخن‌سرايي نظامي بر آيندگان ادب فارسي اينگونه گفت: طرح و اسلوبي كه نظامي در خمسه يا پنج‌گنج خود درافكنده است پس از او از سوي شاعران، بسيار مورد استقبال واقع شد. نخستين شاعر كه به نظيره‌گويي خمسه نظامي روي آورد، اميرخسرو دهلوي است و پس از او مي‌توان از شاعراني چون خواجوي كرماني، جامي، مكتبي شيرازي، هلالي جغتايي و وحشي بافقي ياد كرد كه با در نظر داشتن آثار نظامي، يك يا چند منظومه سرودند و از خود به يادگار گذاشتند.
وي ادامه داد: با تمام اين تفاسير بايد گفت، هيچ يك از آن منظومه‌هايي كه ديگر شاعران متأثر از نظامي ساخته و پرداخته كردند، قابل قياس با آثار نظامي نيست و دقت و ظرافت خاص او در پرداخت معاني و عواطف شعري در قالب تصاويري خيال‌انگيز و بكر از لوني ديگر است. به سبب همين ويژگي‌هاست كه آثار نظامي همچون آثار بسياري از ديگر شاعران برجسته و شاخص، فراتر از وادي ادب، در مفهوم خاص كلمه در انواع هنر نيز تأثيرگذار بوده است و چه بسيار هنرمنداني كه در خلق آثار هنري خود متأثر از پنج‌گنج اين شاعرحكيم بوده‌اند.
وي همچنين درباره اينكه آيا فرهنگستان هنر در خصوص تأثير نظامي بر آيندگان خود، برنامه يا پژوهش‌هايي را در دست اقدام دارد گفت: در ميان متون فارسي، چند متن بيش از ديگر متون، مورد اقبال هنرمندان واقع و به روش‌هاي مختلف در ديگر متون تكثير شده‌اند كه مي‌توان از شاهنامه فردوسي، خمسه نظامي، منطق‌الطير عطار، گلستان سعدي، مثنوي مولوي و غزليات حافظ ياد كرد. در اين ميان، روش استادانه نظامي در پرداخت انواع مضامين تعليمي و تغزلي در قالب تصاويري ناب و خيال‌انگيز، بسياري از هنرمندان ايراني را بر آن داشته است تا با الهام از خمسه نظامي، آثار هنري خود را خلق و عرضه نمايند.
فرهنگستان هنر نظر به ضرورت و اهميت موضوع، پس از بررسي‌ها و مطالعات آغازين، چندكار عمده را در پيش گرفته است: نخست، چاپ و انتشار نسخه نفيس خمسه شاه‌طهماسبي كه به زيور انواع هنر تذهيب و خوشنويسي و نگارگري و جز آنها آراسته است. اين كتاب ارزشمند به همت مؤسسه متن فرهنگستان، سال آينده منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. همچنين فرهنگستان به شوراي شهر تهران پيشنهاد داده است يكي از ميدان‌هاي تهران را به نام «حكيم نظامي» مزين گردانند.
معاونت علمي و پژوهشي فرهنگستان نيز با هدف پژوهش دقيق قابليت‌هاي هنري خمسه نظامي و تأثير شگرف آن در حوزه‌هاي گوناگون هنري، همايش ملي خمسه‌نگاري را در اسفند سال 1398 برگزار خواهد كرد. محورهاي عمده اين همايش عبارتند از: نسخه‌شناسي و خط‌شناسي در خمسه‌نگاري‌ها؛ شخصيت‌شناسي نگارگران، خوشنويسان و حاميان خمسه‌نگاري‌ها؛ مطالعه زيبايي‌شناسي نگاره‌هاي خمسه؛ بررسي درزماني نگارگري خمسه در دوره‌هاي مختلف؛ مطالعه بينارشته‌اي نگاره‌ها و مضامين شعري؛ رابطه بينامتني خمسه‌نگاري‌ها و ديگر متون به ويژه شاهنامه‌نگاري‌ها؛ مطالعه بينارشته‌اي تكثير خمسه در ديگر هنرها (صناعتي، معماري، موسيقي، سينما، نمايش و…)؛ بررسي پيرامتني در نسخه‌هاي خمسه: تذهيب، تشعير، صفحه‌آرايي، جلدسازي و…؛ بررسي قابليت‌هاي هنري خمسه در هنرهاي معاصر؛ مطالعه گفتماني: عوامل گفتماني شكل‌گيري خمسه‌نگاري.
در همين فرصت، از همه استادان و پژوهشگران و هنرمندان گرامي دعوت مي‌شود با توجه به محورهاي پژوهش اين همايش، آثار خود را در قالب طرح‌ها و مقالات پژوهشي براي دبيرخانه همايش ارسال كنند.
فراهنگ**9031**3009
تهران-ايرنا- معاون علمي و پژوهشي فرهنگستان هنر گفت: آثار نظامي همچون آثار بسياري از ديگر شاعران برجسته و شاخص، فراتر از وادي ادب، در مفهوم خاص كلمه در انواع هنر نيز تأثيرگذار بوده است.
