قصرقند؛ سرزمين شگفتي ها گردشگران را فرا مي خواند

به گزارش ايرنا قصرقند از چشم اندازهاي طبيعي فراواني برخوردار است كه مي تواند خاطره و سفري خوش و به ياد ماندني براي گردشگران به همراه داشته باشد.
شاليزارها، آبشارها، درختان ميوه هاي گرمسيري، رودخانه پر آب كاجو و تمساح پوزه كوتاه از جاذبه هاي مهم و ديدني اين شهرستان است كه نظر هر بيننده اي را به سوي خود جلب مي كند.
وجود 22 رشته قنات و جاري شدن آب در دامنه ها سبب شده است تا در طول سال 2 بار برنج از شاليزارهاي اين منطقه برداشت شود رويدادي كه در ديگر مناطق كشور كمتر اتفاق مي افتد.
رودخانه زيبا و دايمي كاجو شريان حياتي شهر قصرقند مركز اين شهرستان را تشكيل مي دهد و تمساح هاي پوزه كوتاه در طول سال فضاي اين منطقه را بسيار زيبا و خاطره انگيز مي كنند.
از ديگر جاذبه هاي گردشگري اين شهر وجود روستاهاي زيبا با باغ هاي ميوه هاي گرمسيري، آبشارها و چشمه هاي آب معدني و حيات وحش نادر در اطراف رودخانه كاجو و تمساح پوزه كوتاه است.
آنچه كه قصرقند را از ديگر شهرهاي سيستان و بلوچستان متمايز كرده فراواني آب با وجود رودخانه هاي دايمي چون كاجو و قنات هاست.
قصرقند با توجه به پيشينه تاريخي كه دارد از قديمي ترين شهرهاي جنوب شرقي سيستان و بلوچستان است به طوريكه آن را به عنوان 'پايتخت مكران' مي شناسند.
اين شهرستان يكي از قطب هاي ويژه كشاورزي در جنوب سيستان و بلوچستان محسوب مي شود كه مهمترين محصول آن خرما، برنج، انبه، ليمو ترش، ليمو شيرين، پاپايا (خربزه درختي ) و موز است.
رئيس نمايندگي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قصرقند در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: تپه هاي دمبيگان، سياه بن و كوشك، نقوش كنده هاي شمال قصرقند(كاجو)، محوطه دمبگور، قلعه هاي ساخته شده مربوط به دوران اسلامي نظير قلعه قصرقند و قلعه بگ از جمله آثار تاريخي و باستاني اين شهرستان است.
هدايت الله باشنده اظهار كرد: 14 اثر تاريخي قصرقند در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
وي ادامه داد: اين شهرستان با داشتن 49 اثر اسلامي، تاريخي و پيش از تاريخ داراي جاذبه هاي طبيعي بي شماري است.
رئيس نمايندگي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قصرقندگفت: آبشار آبند، قنات هاي چند صد ساله كه شريان حياتي قصرقند بوده و منبع آبياري باغ هاي گرمسيري و شاليزارهاست.
شهرستان قصرقند از شمال به بخش آهوران، از جنوب به چابهار، از خاور به شهرستان سرباز و از غرب با نيكشهر همسايه است.
آنچه كه قصرقند را از ديگر شهرهاي سيستان و بلوچستان متمايز كرده فراواني آب با توجه به رودخانه هاي دائمي چون كاجو و قناتهاست.
در اين مورد ايرج افشار در كتاب بلوچستان و تمدن ديرينه آن به نقل از اعتمادالسلطنه مي نويسد« قصرقند در واقع پايتخت همه مكران است، قلعه محكمي دارد در روي تپه بلندي واقع است و محل نشيمن ضابط (حكمران )است و رعيت آن در 'كوار' منزل دارند از نظر فرهنگي داراي آثار تاريخي و باستاني ارزشمندي است»
از مهمترين آثار قصرقند مي توان به تپه دمبيگان مربوط به دوران اشكاني، تپه سياه بن مربوط به پيش از تاريخ و دوران تاريخي واسلامي، تپه كوشكك مربوط به دوران پيش از تاريخ، نقوش كنده هاي شمال قصرقند(كاجو)، محوطه دمبگور مربوط به دوران تاريخي واسلامي و قلاع ساخته شده مربوط به دوران اسلامي نظير قلعه قصرقند و قلعه بگ اشاره كرد.
هم اينك 14 اثر تاريخي قصرقند در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
اين شهرستان بيش از 50 اثر اسلامي،تاريخي و پيش از تاريخ دارد كه علاوه بر آثار تاريخي ارزشمند داراي جاذبه هاي طبيعي بي شماريست.
آبشار 'آبند'، قنات ناي چند صد ساله كه شريان حياتي قصرقند بوده و منبع آبياري باغ هاي ميوه گرمسيري و شاليزارهاست.
كاشت درختان پرباري چون انبه و برنج كه در طول سال سه بار قابل برداشت است از ويژگي هاي شهرستان قصرند به شمار مي رود.
قصرقند را از لحاظ صنايع دستي مي توان يكي از قطب هاي صنايع دستي سيستان وبلوچستان برشمرد كه مهمترين آن حصيربافي در حوزه 'فضل اللهي' و'ساربوك'، سوزندوزي در روستاهاي كاجو، هيت، ساربوك و سفالگري در دو روستاي 'هلونچكان' و' كلك' است.

**آثار تاريخي شهرستان قصرقند
قلعه قصرقند در مركز شهر قصرقند در قسمت شرق مسجد جامع قرار دارد كه از شمال غربي و جنوب به وسيله خانه هاي مسكوني احاطه شده است و از جهت شمال و شمال شرقي به نخلستان محدود مي شود.
اين قلعه قديم الايام مقر حمكراني بوده است.
با توجه به نوشته ها و كتاب هايي كه در مورد مكران زمين و كرمان تاليف شده مي توان گفت كه تاريخ ساخت قلعه به دوره هاي قبل از صفويان باز مي گردد.
بنا به روايت ريش سفيدان و آنچه در كتاب هاي مختلف در مورد حكمرانان قلعه قصرقند نوشته شده است بيشتر حاكمان از طايفه 'بليده ايها 'بوده اند.
بليده ايها از مسقط به سرزمين بليده واقع در بين تربت مكران و پنجگور در بلوچستان پاكستان مهاجرت كرده اند، برخي عقيده دارند كه بليده ها از اعراب بوده و مدتي بين آنها اختلاف افتاده و بعدها به پاكستان مهاجرت كرده و بعد به بلوچستان ايران بازگشتند.
اين قلعه بر روي تپه اي دست ساز قرار گرفته كه ارتفاع آن حدود 10 متر است، ابعاد تقريبي مجموعه 100 در60 و محدوده حاكم نشين 30 در 45 متر است و ورودي قلعه در ضلع جنوبي آن بوده و حاكم نشين در قسمت شرقي و بلند تر از ساير قسمت هاست.
اتاق هايي كه در ضلع غربي قلعه ساخته شده آخرين بار از آنها به عنوان ساختمان ژاندارمري استفاده شده كه مساحتي برابر 285 متر مربع دارد.
اين بنا توسط حاكمان براي حكمراني منطقه ساخته شده و پس از شكسته شدن حكومت هاي محلي بازماندگان حاكمان مجبور به ترك قلعه شده اند.
اين قلعه در دوازدهم بهمن 1381 با شماره 7260 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است .

**قلعه تاريخي بگ
يكي ديگر از قلعه هاي مهم قصرقند قلعه 'بگ' است كه در روستاي بگ از توابع بخش ساربوگ در فاصله 22 كيلومتري از قصرقند قرار دارد.
شباهت اين قلعه با قلعه قصرقند ساخت آن را به دوره صفويه نسبت مي دهند.
تپه حاكم نشين در قسمت غربي اين مجموعه واقع است و مساحتي در حدود 1400 متر مربع دارد.
بناهاي ساخته شده در اين تپه 520 متر مربع از سطح قلعه را اشغال كرده است.
پي عظيم سنگي اين مجموعه مهمترين قسمت قلعه به شمار مي رود كه به صورت بسيار زيبا سنگ چين شده است.
اين بنا دوزادهم بهمن 1381 با شماره 7259 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است .

**كوه 'گت بن':
اين كوه در مسير جاده قصرقند به نيكشهر در فاصله 40كيلومتري به نيكشهر قر ار دارد و قله كوه بيضيست كه شبيه نعل اسب ديده مي شود كه معروف به گت است و مردم منطقه آن را به اسم گت بن و گرد كوه نيز مي شناسند.
در قسمت بالاي اين كوه آثاري از معماري و حوض آب وجود دارد كه در مواقع درگيري و جنگ لشكريان فراري در بالاي آن پناه مي گرفتند.
قسمت بالاي كوه بصورت نعل اسب است كه قسمت هاي بيروني آن مرتفع تر و داراي شيبي به طرف مركز آنست اين شيب سبب شده كه در وسط كوه يك آبراه بوجود آيد و مسير اين آبراه در وسط كوه را با سنگ و ساروج سد كرده اند و حوض آبي بوجود آمده كه مي توانسته مدت هاي زيادي آب را در پشت خود ذخيره كند.
علاوه بر اين حوض آب، حوض ديگري بطول 12 متر و عرض 3 متر و با عمق 4 الي 5 متر جهت نگهداري و ذخيره آب ساخته شده است.

**كنده كاري هاي قصرقند
اين نقوش بيشتر شامل نقش اسب، بز، گاو، روباه، انسان و صحنه هاي شكار است كه بصورت خلاصه شده در دامنه كوههاي جهت غربي رودخانه كاجو كنده كاري شده اند.
اين نقوش در سه نقطه 'گرداك'، 'تنگ سر' و 'دهيرك' از مسير رودخانه كاجو بطرف شمال در دامنه كوهها كنده شده اند.

**محصولات كشاورزي
باغ هاي ميوه هاي گرمسيري نظير موز، انبه، پرتغال و ليموترش در طول مسير ورود به اين شهرستان بر اهميت اين شهر مي افزايد و قسمت اعظم ميوه ها به ديگر نقاط سيستان و بلوچستان صادر مي شود.
اين شهر كه روزي انبار قلعه بلوچستان بوده داراي آبشارهاي متعدديست كه در اين بين آبشار' آبند' يكي از زيباترين آبشارهاي استان سيستان و بلوچستان است.
قصرقند يكي از قطب هاي ويژه كشاورزي در جنوب استان سيستان و بلوچستان است كه مهمترين محصول آن خرما، برنج،انبه، ليمو ترش، ليمو شيرين ، 'پاپايا' و موز است.
برداشت برنج سالي 2 بار اين شهرستان را بعنوان يكي از مراكز كاشت برنج در سيستان و بلوچستان مطرح كرده است.

**آبشار آبند
منطقه گردشگري آبند در بخش ساربوك قرار دارد و يكي از مناطق بسيار زيبا، بكر با مناظر ديدني شامل چشمه هاي جاري از ابتداي روستا تا آبشارهاي صخره اي به صورت پلكاني در قله كوه، نخلستان هاي زيبا و بيشه زارهاي سبز، گونه هاي گياه گز روغن بر بالاي كوه، مزارع گندم و برنج از جمله قابليت هاي گردشگري منطقه است.
اما آنچه بيش از هر چيز قابل توجه است وجود آبشار بسيار زيبا در پنج طبقه بصورت پلكاني با حوضچه هاي طبيعي ايجاد شده در پاي هر آبشار كه يكي از شاخص هاي منطقه است.

**صنايع دستي شهرستان قصرقند
يكي از ظرفيت هاي بسيار خوب و درخشان قصرقند وجود صنايع دستي غني و ارزشمند است كه اين شهر را به موزه زنده صنايع دستي در سيستان و بلوچستان مي توان شناخت.
سوزندوزي قصرقند و نوع دوخت متمايز شيرازه به عنوان قديمي ترين دوخت در بلوچستان از شاهكارهاي زنان صنعتگر شهرستان است.
مهمترين ويژگي آن در مقايسه با ساير شهرها اينست كه صنعتگران مستقيم بر روي پارچه لباس دوخت را پياده مي كنند و نياز به الحاق ندارند.
مهمترين مراكز سوزندوزي در قصرقند عبارتند از روستاي كاجو، هيت، ساربوك و حميري.
از ديگر صنايع دستي منطقه و مهمترين صنعتي كه قابل مقايسه با ديگر نمونه هايش در سيستان و بلوچستان است هنر حصيربافيست.
حصيربافي جايگاه ويژه اي در زندگي مردمان اين ديار دارد مواد اوليه آن از برگ درختان نخل وحشي يا 'داز' تهيه مي شود و توليد آن عبارتند از جارو(روپگ) كمربند(پرند) سواس(كفش) مصله (جانماز) كچور(خورجين) كپات(سبدكوچك) و انواع وسايل تزييني است.
مهمترين مركز توليد و كارگاه آن روستاي ساربوك و منطقه عشايري فضل اللهي است.
محمد پيربخش رئيسي يكي از مشهورترين صنعتگران اين صنعت در قصرقند است كه در اكثر نمايشگاه هاي كشور حضوري فعال دارد.
تعاوني حصيربافي پيربخش رئيسي در روستاي فضل اللهي يكي از فعال ترين تعاوني ها در سيستان و بلوچستان است و در چندين دوره در نمايشگاه هاي سراسري موفق به كسب رتبه بالاترين فروش محصولات شده است.

**سفالگري
از صنايع خاص منطقه قصرقند كه در سيستان و بلوچستان قابل توجه است و فقط در سه مركز سراوان، قصرقند و سرباز فعال بوده هنر سفالگريست.
اين هنر از زمان قديم همچنان به شكل سنتي در قالب كوره هاي كوچك به شكل گودال با عمق متوسط تهيه مي شود و سوخت آن هيزم است.
با توجه به مرغوبيت خاك رس روستاي كلوك و 'هلونچكان' مواد اوليه آن از خود محل تامين مي شود.
نقوش سفالينه ها بسيار ساده و مستقيم با انگشتان دست انجام مي شود و به شكل شيار و در برخي مواقع نقوش هندسي است.
رنگي كه براي نقوش استفاده مي شود به شكل تكه سنگ هاي قرمز رنگ كه از كوههاي اطراف تهيه و پس از خيس كردن و نرم شدن و ساييدن آن در آب به عنوان رنگ نقوش استفاده مي شود.
بيشترين آثار زنان هنرمند در قالب پارچ، ليوان، كوزه و بوسوج و اسباب بازي كودكان است.
در اين بين 'بوسوچ 'به علت مصرف بالا در منطقه بلوچستان بالاترين ميزان توليد را به خود اختصاص داده است.
مهمترين بازارهاي هدف اين هنرمندان و صنعتگران قصرقند، نيكشهر، چابهار و ايرانشهر است.

**زيورآلات سنتي
وجود كوره هاي ذوب فلز نشان از قدمت هنر فلز سازي در منطقه دارد.
زيورآلات سنتي اغلب براي خود آرايي استفاده شده و گاه ريشه هاي مذهبي در منطقه دارد.
هنر زيورآلات سنتي در اين منطقه آميزه اي از هنر ميناكاري، مرصع كاري، منبت كاري و كنده كاري است.
اين هنر در منطقه داراي بيش از 50 نمونه است كه مهمترين آن گوشواره (در) النگو(چوري) سربند، گردنبند(كپكو) سنجاق سينه( تاسني) است.

**آهنگري
از ديگر هنرهاي سنتي و صنايع دستي قصرقند هنر آهنگري است كه در قالب ساخت لوازم مصرفي نظير لوازم آشپزخانه شامل چاقو، ملاقه، ديگ و لوازم كشاورزي نظير داس، بيل، تبر است كه در بخش ساربوك توليدمي شود.
قصرقند به عنوان مركز مكران با ظرفيت ها و توانمندي هاي فراوان كشاورزي و گردشگري با گستره 6 هزار متر مربع و 65 هزار نفر جمعيت با سه بخش مركزي، ساربوك و تلنگ در جنوب سيستان و بلوچستان قرار دارد.
قصرقند در سال 1316 هجري خورشيدي به بخش تبديل شد و سال 1390 به شهرستان ارتقا پيدا كرد.
اين شهرستان در شمال شهرستان چابهار در ارتفاع 450 متري از سطح دريا واقع شده است.
3043**3213