قصرقند؛ سرزمین شگفتی ها گردشگران را فرا می خواند

به گزارش ایرناT قصرقند از چشم اندازهای طبیعی فراوانی برخوردار است كه می تواند خاطره و سفری خوش و به یاد ماندنی برای گردشگران به همراه داشته باشد.
شالیزارها، آبشارها، درختان میوه های گرمسیری، رودخانه پر آب كاجو و تمساح پوزه كوتاه از جاذبه های مهم و دیدنی این شهرستان است كه نظر هر بیننده ای را به سوی خود جلب می كند.
وجود 22 رشته قنات و جاری شدن آب در دامنه ها سبب شده است تا در طول سال 2 بار برنج از شالیزارهای این منطقه برداشت شود رویدادی كه در دیگر مناطق كشور كمتر اتفاق می افتد.
رودخانه زیبا و دایمی كاجو شریان حیاتی شهر قصرقند مركز این شهرستان را تشكیل می دهد و تمساح های پوزه كوتاه در طول سال فضای این منطقه را بسیار زیبا و خاطره انگیز می كنند.
از دیگر جاذبه های گردشگری این شهر وجود روستاهای زیبا با باغ های میوه های گرمسیری، آبشارها و چشمه های آب معدنی و حیات وحش نادر در اطراف رودخانه كاجو و تمساح پوزه كوتاه است.
آنچه كه قصرقند را از دیگر شهرهای سیستان و بلوچستان متمایز كرده فراوانی آب با وجود رودخانه های دایمی چون كاجو و قنات هاست.
قصرقند با توجه به پیشینه تاریخی كه دارد از قدیمی ترین شهرهای جنوب شرقی سیستان و بلوچستان است به طوریكه آن را به عنوان 'پایتخت مكران' می شناسند.
این شهرستان یكی از قطب های ویژه كشاورزی در جنوب سیستان و بلوچستان محسوب می شود كه مهمترین محصول آن خرما، برنج، انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین، پاپایا (خربزه درختی ) و موز است.
رئیس نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قصرقند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تپه های دمبیگان، سیاه بن و كوشك، نقوش كنده های شمال قصرقند(كاجو)، محوطه دمبگور، قلعه های ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ از جمله آثار تاریخی و باستانی این شهرستان است.
هدایت الله باشنده اظهار كرد: 14 اثر تاریخی قصرقند در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: این شهرستان با داشتن 49 اثر اسلامی، تاریخی و پیش از تاریخ دارای جاذبه های طبیعی بی شماری است.
رئیس نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قصرقندگفت: آبشار آبند، قنات های چند صد ساله كه شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های گرمسیری و شالیزارهاست.
شهرستان قصرقند از شمال به بخش آهوران، از جنوب به چابهار، از خاور به شهرستان سرباز و از غرب با نیكشهر همسایه است.
آنچه كه قصرقند را از دیگر شهرهای سیستان و بلوچستان متمایز كرده فراوانی آب با توجه به رودخانه های دائمی چون كاجو و قناتهاست.
در این مورد ایرج افشار در كتاب بلوچستان و تمدن دیرینه آن به نقل از اعتمادالسلطنه می نویسد« قصرقند در واقع پایتخت همه مكران است، قلعه محكمی دارد در روی تپه بلندی واقع است و محل نشیمن ضابط (حكمران )است و رعیت آن در 'كوار' منزل دارند از نظر فرهنگی دارای آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی است»
از مهمترین آثار قصرقند می توان به تپه دمبیگان مربوط به دوران اشكانی، تپه سیاه بن مربوط به پیش از تاریخ و دوران تاریخی واسلامی، تپه كوشكك مربوط به دوران پیش از تاریخ، نقوش كنده های شمال قصرقند(كاجو)، محوطه دمبگور مربوط به دوران تاریخی واسلامی و قلاع ساخته شده مربوط به دوران اسلامی نظیر قلعه قصرقند و قلعه بگ اشاره كرد.
هم اینك 14 اثر تاریخی قصرقند در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
این شهرستان بیش از 50 اثر اسلامی،تاریخی و پیش از تاریخ دارد كه علاوه بر آثار تاریخی ارزشمند دارای جاذبه های طبیعی بی شماریست.
آبشار 'آبند'، قنات نای چند صد ساله كه شریان حیاتی قصرقند بوده و منبع آبیاری باغ های میوه گرمسیری و شالیزارهاست.
كاشت درختان پرباری چون انبه و برنج كه در طول سال سه بار قابل برداشت است از ویژگی های شهرستان قصرند به شمار می رود.
قصرقند را از لحاظ صنایع دستی می توان یكی از قطب های صنایع دستی سیستان وبلوچستان برشمرد كه مهمترین آن حصیربافی در حوزه 'فضل اللهی' و'ساربوك'، سوزندوزی در روستاهای كاجو، هیت، ساربوك و سفالگری در دو روستای 'هلونچكان' و' كلك' است.

**آثار تاریخی شهرستان قصرقند
قلعه قصرقند در مركز شهر قصرقند در قسمت شرق مسجد جامع قرار دارد كه از شمال غربی و جنوب به وسیله خانه های مسكونی احاطه شده است و از جهت شمال و شمال شرقی به نخلستان محدود می شود.
این قلعه قدیم الایام مقر حمكرانی بوده است.
با توجه به نوشته ها و كتاب هایی كه در مورد مكران زمین و كرمان تالیف شده می توان گفت كه تاریخ ساخت قلعه به دوره های قبل از صفویان باز می گردد.
بنا به روایت ریش سفیدان و آنچه در كتاب های مختلف در مورد حكمرانان قلعه قصرقند نوشته شده است بیشتر حاكمان از طایفه 'بلیده ایها 'بوده اند.
بلیده ایها از مسقط به سرزمین بلیده واقع در بین تربت مكران و پنجگور در بلوچستان پاكستان مهاجرت كرده اند، برخی عقیده دارند كه بلیده ها از اعراب بوده و مدتی بین آنها اختلاف افتاده و بعدها به پاكستان مهاجرت كرده و بعد به بلوچستان ایران بازگشتند.
این قلعه بر روی تپه ای دست ساز قرار گرفته كه ارتفاع آن حدود 10 متر است، ابعاد تقریبی مجموعه 100 در60 و محدوده حاكم نشین 30 در 45 متر است و ورودی قلعه در ضلع جنوبی آن بوده و حاكم نشین در قسمت شرقی و بلند تر از سایر قسمت هاست.
اتاق هایی كه در ضلع غربی قلعه ساخته شده آخرین بار از آنها به عنوان ساختمان ژاندارمری استفاده شده كه مساحتی برابر 285 متر مربع دارد.
این بنا توسط حاكمان برای حكمرانی منطقه ساخته شده و پس از شكسته شدن حكومت های محلی بازماندگان حاكمان مجبور به ترك قلعه شده اند.
این قلعه در دوازدهم بهمن 1381 با شماره 7260 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است .

**قلعه تاریخی بگ
یكی دیگر از قلعه های مهم قصرقند قلعه 'بگ' است كه در روستای بگ از توابع بخش ساربوگ در فاصله 22 كیلومتری از قصرقند قرار دارد.
شباهت این قلعه با قلعه قصرقند ساخت آن را به دوره صفویه نسبت می دهند.
تپه حاكم نشین در قسمت غربی این مجموعه واقع است و مساحتی در حدود 1400 متر مربع دارد.
بناهای ساخته شده در این تپه 520 متر مربع از سطح قلعه را اشغال كرده است.
پی عظیم سنگی این مجموعه مهمترین قسمت قلعه به شمار می رود كه به صورت بسیار زیبا سنگ چین شده است.
این بنا دوزادهم بهمن 1381 با شماره 7259 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است .

**كوه 'گت بن':
این كوه در مسیر جاده قصرقند به نیكشهر در فاصله 40كیلومتری به نیكشهر قر ار دارد و قله كوه بیضیست كه شبیه نعل اسب دیده می شود كه معروف به گت است و مردم منطقه آن را به اسم گت بن و گرد كوه نیز می شناسند.
در قسمت بالای این كوه آثاری از معماری و حوض آب وجود دارد كه در مواقع درگیری و جنگ لشكریان فراری در بالای آن پناه می گرفتند.
قسمت بالای كوه بصورت نعل اسب است كه قسمت های بیرونی آن مرتفع تر و دارای شیبی به طرف مركز آنست این شیب سبب شده كه در وسط كوه یك آبراه بوجود آید و مسیر این آبراه در وسط كوه را با سنگ و ساروج سد كرده اند و حوض آبی بوجود آمده كه می توانسته مدت های زیادی آب را در پشت خود ذخیره كند.
علاوه بر این حوض آب، حوض دیگری بطول 12 متر و عرض 3 متر و با عمق 4 الی 5 متر جهت نگهداری و ذخیره آب ساخته شده است.

**كنده كاری های قصرقند
این نقوش بیشتر شامل نقش اسب، بز، گاو، روباه، انسان و صحنه های شكار است كه بصورت خلاصه شده در دامنه كوههای جهت غربی رودخانه كاجو كنده كاری شده اند.
این نقوش در سه نقطه 'گرداك'، 'تنگ سر' و 'دهیرك' از مسیر رودخانه كاجو بطرف شمال در دامنه كوهها كنده شده اند.

**محصولات كشاورزی
باغ های میوه های گرمسیری نظیر موز، انبه، پرتغال و لیموترش در طول مسیر ورود به این شهرستان بر اهمیت این شهر می افزاید و قسمت اعظم میوه ها به دیگر نقاط سیستان و بلوچستان صادر می شود.
این شهر كه روزی انبار قلعه بلوچستان بوده دارای آبشارهای متعددیست كه در این بین آبشار' آبند' یكی از زیباترین آبشارهای استان سیستان و بلوچستان است.
قصرقند یكی از قطب های ویژه كشاورزی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است كه مهمترین محصول آن خرما، برنج،انبه، لیمو ترش، لیمو شیرین ، 'پاپایا' و موز است.
برداشت برنج سالی 2 بار این شهرستان را بعنوان یكی از مراكز كاشت برنج در سیستان و بلوچستان مطرح كرده است.

**آبشار آبند
منطقه گردشگری آبند در بخش ساربوك قرار دارد و یكی از مناطق بسیار زیبا، بكر با مناظر دیدنی شامل چشمه های جاری از ابتدای روستا تا آبشارهای صخره ای به صورت پلكانی در قله كوه، نخلستان های زیبا و بیشه زارهای سبز، گونه های گیاه گز روغن بر بالای كوه، مزارع گندم و برنج از جمله قابلیت های گردشگری منطقه است.
اما آنچه بیش از هر چیز قابل توجه است وجود آبشار بسیار زیبا در پنج طبقه بصورت پلكانی با حوضچه های طبیعی ایجاد شده در پای هر آبشار كه یكی از شاخص های منطقه است.

**صنایع دستی شهرستان قصرقند
یكی از ظرفیت های بسیار خوب و درخشان قصرقند وجود صنایع دستی غنی و ارزشمند است كه این شهر را به موزه زنده صنایع دستی در سیستان و بلوچستان می توان شناخت.
سوزندوزی قصرقند و نوع دوخت متمایز شیرازه به عنوان قدیمی ترین دوخت در بلوچستان از شاهكارهای زنان صنعتگر شهرستان است.
مهمترین ویژگی آن در مقایسه با سایر شهرها اینست كه صنعتگران مستقیم بر روی پارچه لباس دوخت را پیاده می كنند و نیاز به الحاق ندارند.
مهمترین مراكز سوزندوزی در قصرقند عبارتند از روستای كاجو، هیت، ساربوك و حمیری.
از دیگر صنایع دستی منطقه و مهمترین صنعتی كه قابل مقایسه با دیگر نمونه هایش در سیستان و بلوچستان است هنر حصیربافیست.
حصیربافی جایگاه ویژه ای در زندگی مردمان این دیار دارد مواد اولیه آن از برگ درختان نخل وحشی یا 'داز' تهیه می شود و تولید آن عبارتند از جارو(روپگ) كمربند(پرند) سواس(كفش) مصله (جانماز) كچور(خورجین) كپات(سبدكوچك) و انواع وسایل تزیینی است.
مهمترین مركز تولید و كارگاه آن روستای ساربوك و منطقه عشایری فضل اللهی است.
محمد پیربخش رئیسی یكی از مشهورترین صنعتگران این صنعت در قصرقند است كه در اكثر نمایشگاه های كشور حضوری فعال دارد.
تعاونی حصیربافی پیربخش رئیسی در روستای فضل اللهی یكی از فعال ترین تعاونی ها در سیستان و بلوچستان است و در چندین دوره در نمایشگاه های سراسری موفق به كسب رتبه بالاترین فروش محصولات شده است.

**سفالگری
از صنایع خاص منطقه قصرقند كه در سیستان و بلوچستان قابل توجه است و فقط در سه مركز سراوان، قصرقند و سرباز فعال بوده هنر سفالگریست.
این هنر از زمان قدیم همچنان به شكل سنتی در قالب كوره های كوچك به شكل گودال با عمق متوسط تهیه می شود و سوخت آن هیزم است.
با توجه به مرغوبیت خاك رس روستای كلوك و 'هلونچكان' مواد اولیه آن از خود محل تامین می شود.
نقوش سفالینه ها بسیار ساده و مستقیم با انگشتان دست انجام می شود و به شكل شیار و در برخی مواقع نقوش هندسی است.
رنگی كه برای نقوش استفاده می شود به شكل تكه سنگ های قرمز رنگ كه از كوههای اطراف تهیه و پس از خیس كردن و نرم شدن و ساییدن آن در آب به عنوان رنگ نقوش استفاده می شود.
بیشترین آثار زنان هنرمند در قالب پارچ، لیوان، كوزه و بوسوج و اسباب بازی كودكان است.
در این بین 'بوسوچ 'به علت مصرف بالا در منطقه بلوچستان بالاترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است.
مهمترین بازارهای هدف این هنرمندان و صنعتگران قصرقند، نیكشهر، چابهار و ایرانشهر است.

**زیورآلات سنتی
وجود كوره های ذوب فلز نشان از قدمت هنر فلز سازی در منطقه دارد.
زیورآلات سنتی اغلب برای خود آرایی استفاده شده و گاه ریشه های مذهبی در منطقه دارد.
هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناكاری، مرصع كاری، منبت كاری و كنده كاری است.
این هنر در منطقه دارای بیش از 50 نمونه است كه مهمترین آن گوشواره (در) النگو(چوری) سربند، گردنبند(كپكو) سنجاق سینه( تاسنی) است.

**آهنگری
از دیگر هنرهای سنتی و صنایع دستی قصرقند هنر آهنگری است كه در قالب ساخت لوازم مصرفی نظیر لوازم آشپزخانه شامل چاقو، ملاقه، دیگ و لوازم كشاورزی نظیر داس، بیل، تبر است كه در بخش ساربوك تولیدمی شود.
قصرقند به عنوان مركز مكران با ظرفیت ها و توانمندی های فراوان كشاورزی و گردشگری با گستره 6 هزار متر مربع و 65 هزار نفر جمعیت با سه بخش مركزی، ساربوك و تلنگ در جنوب سیستان و بلوچستان قرار دارد.
قصرقند در سال 1316 هجری خورشیدی به بخش تبدیل شد و سال 1390 به شهرستان ارتقا پیدا كرد.
این شهرستان در شمال شهرستان چابهار در ارتفاع 450 متری از سطح دریا واقع شده است.
3043**3213