به گزارش ايرنا، اين اثر تاريخي به عنوان اولين مركز رصدخانه دنيا و مهم ترين مركز علمي جهان اسلام در دوره ايلخاني، همواره يكي از جاذبه ها و مقاصد گردشگري در شمالغرب كشور و آذربجان شرقي است.
رصدخانه تاريخي مراغه در قرن هفتم هجري قمري توسط خواجه نصرالدين طوسي وزير فيلسوف و توانمند هلاكوخان و در زمان پايتختي اين شهر در دوره ايلخاني ساخته شده است.
اين رصدخانه علاوه بر مركز علمي براي علم نجوم در آن زمان، يكي از بزرگ ترين مراكز پژوهشي جهان با حضور دانشمندان بزرگ از سراسر بلاد اسلامي بوده است.
رصد خانه مراغه كه در سال هاي اخير آثار كمي از آن به جا مانده است، يادگاري از دوران طلايي علم و فرهنگ ايراني اسلامي بوده كه درسال657 هجري قمري بنا شده است.
به گواه تاريخ و اسناد موجود در برپايي و ايجاد اين رصدخانه و مركز علمي آن زمان، دانشمندان و شخصيت هاي بزرگي چون علامه قطب الدين فخرالدين مراغي، محي الدين مغربي، علي بن محمود نجم الدين الاسـطرلابي و ديگر بزرگان آن عصر نقش مهمي داشته اند.
با انتخاب مراغه به عنوان پايتخت ايلخانان در نيمه دوم قرن هفتم هجري قمري، بزرگترين قلمرو تاريخ اسلام شكل گرفت و خواجه نصيرالدين طوسي وزير هلاكوخان با استفاده از قدرت نفوذ خود، اقدام به ايجاد و تاسيس رصدخانه مراغه كرد.
ساخت بناي رصدخانهٔ مراغه در 4 جمادي‌الاول 657 قمري مصادف با 16 ارديبهشت 638 هجري قمري به سفارش خواجه نصيرالدين طوسي و به فرمان هولاكو نوه چنگيزخان مغول آغاز شده است.
رصدخانهٔ مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبوده و يك سازمان علمي گسترده بود كه بيشتر شاخه هاي دانش در ان درس داده مي شد و مشهورترين دانشمندان آن عصر از جمله قطب‌ا لدين شيرازي در آنجا جمع شده بودند.
به علاوه چون در آن زمان ارتباط علمي چين و ايران به‌علت استيلاي مغولان بر هر دو سرزمين برقرار شده بود، دانشمندان چيني از جمله فردي به نام فائو مون‌جي در اين مركز فعالت داشتند.
همچنين ابن عربي فيلسوف و فرهنگ‌نامه نويس مسيحي در رصدخانه مراغه به تدريس كتاب هاي اصول اقليدوس و المجسطي بطلميوس مشغول بوده است.
ساخت بناي رصـدخانه 15 سال به طول انجاميده و در اين مدت به دستور هلاكو، كتاب ها و اسباب و آلات علمي و نجومي بسياري در آن گردآوري شده است.
اهميت رصدخانه مراغه نه تنها به دليل اهميت تاريخي بلكه به خاطر علم و دانشي است كه در آن گردهم آمده بود و سال ها بر جهان تاثير گذاشته و الهام بخش رصدخانه هاي بزرگ و معروفي چون رصدخانه هاي چين و سمرقند شده است.
در كنار اين رصدخانه عظيم و ماندگار تاريخي، كتابخانه اي نيز با 400 هزار جلد كتاب خطي و ابزارهاي اخترشناسي از جمله ذات الربع ديواري به شعاع 430 سانتيمتر، كره هاي ذات الحلق، حلقه انقلابي، حلقه اعتدالي و حلقه سموت، زيج ايلخاني كه شهرت جهاني دارد و بسياري آثار و اشياي ديگر جمع آوري و منبعي بي بديل براي علوم مختلف ايجاد شده بود.
كتابخانه اي كه اكنون نيز نظيري براي غناي فرهنگي و علمي آن نه در كشور و نه در جهان اسلام اكنون نيز وجود ندارد.
اين رصدخانه، مركزي نجومي بود كه نخستين رصدخانه مجهز قبل از كشف دوربين به شمار مي رفته، تا جايي كه تا 300سال بعد رصد خانه اي به مجهزي آن در غرب نبوده است.
به گواه تاريخ، مجموعه رصدخانه مراغه تا سال 703 هجري يعني تا زمان سلطان محمد خدابنده فعال بوده ليكن پس از آن بر اثر عوامل متعدد همچون تغيير پايتخت و بي توجهي حكام آن زمان رو به ويراني رفته و در حال حاضر آثاري از بناهاي متعلق به آن باقي مانده است.
ساختمان اصلي اين رصدخانه به شكل برجي استوانه اي ساخته شده بود و در ساختمان هاي كناري آن يك كتابخانه و استراحتگاهي براي كاركنان در نظر گرفته شده است.
برج مركزي قطري به اندازه 22 متر داشته و ضخامت ديوار آن به 80 سانتي متر مي رسيد و در فضاي داخلي آن هم يك راهرو و شش اطاق تعبيه شده بود كه همه از جنس قلوه سنگ، لاشه، سنگ هاي تراش خورده و ملات گچ بود.
تپه رصدخانه مراغه داراي طول 510 متر و عرض تقريبي 217 متر و ارتفاع 110 متر مي‌باشد و داراي قسمت هاي مختلفي از جمله برج مركزي رصدخانه، واحدهاي مدور پنجگانه، كتابخانه و محل سكونت دانشمندان، مسجد، مدرسه، چاه آب و كارگاه بزرگ دانشمندان بوده است.
رصدخانه مراغه 167 سال پيش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و در زمان آباداني يكي از معتبرترين رصدخانه هاي جهان بوده است.
در آن زمان به فرمان قوبيلاي قاآن، امپراطور چين و برادر هلاكو خان، كارشناساني براي آموزش و الگو برداري از رصدخانه مراغه به اين شهر آمده و پس از مراجعت به چين رصدخانه اي به تقليد از رصدخانه مراغه ساختند.
همچنين اين رصدخانه مكاني است كه اولين سبك هاي معماري آذري و كاشي كاري قرن ششم هـجري قمري در جهان اسلام در آن اجرا شده بعد از آن به ساير نقاط كشور و جهان اسلام از جمله اصفهان انتقال يافته است.
اجراي تزيينات كاشي كاري در بناهاي اين شهرستان در قرن ششم هجري اولين نمونه از كاشي كاري اين سبك در جهان محسوب مي شود.
خواجه نصيرالدين طوسي زيج ايلخاني را از روي رصدهاي انجام شده در رصدخانه مراغه تدوين كرده است.
زيج ايلخاني قرن ها از اعتبار خاصي در بسياري از سرزمين‌هاي آن زمان دنيا از جمله چين برخوردار بوده است و در سال 1356 ميلادي (300 سال پس از مرگ خواجه نصير) ترجمه و در اروپا منتشر شده است.
قديمي ترين نسخه اين زيج در كتابخانه ملي پاريس نگهداري مي‌شود.
يونسكو سال 2009 را سال رصدخانه مراغه نامگذاري كرده و هم اكنون نيز تلاش هايي براي ثبت جهاني اين اثر جهاني در سازمان يونسكو در حال انجام است.
رصدخانه مراغه با شماره 1675 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
شهرستان مراغه با حدود 515 اثر تاريخي و تپه هاي شناسايي شده جزو 10 شهر داراي بافت غني تاريخي و فرهنگي در كشور محسوب مي شود كه حدود 300 اثر تاريخي آن در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
اين شهرستان در 147 كيلومتري جنوب غربي آذربايجان شرقي، در مشرق درياچه اروميه و بر دامنه جنوبي كوه سهند قرار گرفته و از شمال به تبريز، از شرق به هشترود، از جنوب به مياندوآب و از غرب به درياچه اروميه محدود است.
3077/7487
مراغه - ايرنا - رصدخانه تاريخي مراغه باگذشت صدها سال از ايجاد آن، تجلي گاه علم و فرهنگ جهان اسلام و اثري جاودان از گذشته طلايي و پرشكوه اين شهرستان در دوره ايلخاني است.
