این موزه ها در بخشی از حرم مطهر رضوی واقع شده و هر سال پذیرای خیل زائران و علاقه مندانی است كه از سراسر دنیا به این صحن و سرا گام نهاده و جویای نشانه هایی از سنت ها و عقاید مردم این سرزمین و شیعیان هستند.
موزه های آستان قدس رضوی مانند بهار طبیعت هزار رنگ است، چرا كه مومنین هر آنچه با ارزش بوده را وقف حضرت امام رضا (ع) كردند، از هدایای ولی فقیه شیعیان حضرت آیت الله العظمی خامنه ای گرفته تا مدال های قهرمانان و ورزشكاران ملی، تمبرها، سكه ها، سفال و ظروف، نقاشی های نقاش بزرگ ایران و فرش و دهها شی ء ارزشمند دیگری كه علاقه و شیفتگی دوستداران اهل بیت (ع) را متبلور می سازد.
این موزه ها تحت مدیریت سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوی است كه شامل 16 گنجینه و سه موزه قرآن و نفایس، فرش و مردم شناسی می باشد و تاریخ اشیای آن از قرنها قبل تا به امروز بازمی گردد.
* تاریخچه موزه حرم مطهر رضوی
رئیس سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تاریخ شكل گیری موزه به سال 1316 بازمی گردد كه در محلی نزدیك به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) قرار داشته و مردم از اشیای داخل آن كه نمایانگر فرهنگ و تمدن شیعی بود دیدن می كردند.
حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: در آن زمان بیشتر اشیای قدیمی آستان قدس رضوی مانند كاشی كاری های زرین فام، سنگ آب خوارزمشاهیان، سنگ مقام حضرت امام رضا (ع) و برخی اشیای قدیمی دیگر مانند سكه، ظروف مختلف طلا، نقره و میناكاری در آن نگهداری می شد.
وی اظهار داشت: در همان سال سنگ بنای ایجاد یك ساختمان جدید برای موزه آستان قدس رضوی گذاشته شد و پس از چند سال در آذر ماه 1324 ساختمان جدید موزه در نزدیك مقبره شیخ بهایی در جوار بارگاه منور رضوی راه اندازی شد.
وی گفت: پس از انقلاب اسلامی، موزه آستان قدس رضوی كه عملیات ساخت آن در سال 1356 در فضایی به وسعت هزار و 300 مترمربع به اتمام رسیده بود به طور رسمی بازگشایی شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: پس از آن موزه آستان قدس رضوی به 17 هزار مترمربع گسترش یافت و شمار اشیای موزه نیز از 300 شیء در قبل از انقلاب به هشت هزار و 431 شیء رسید.
وی اظهار داشت: اكنون موزه های آستان قدس رضوی در چهار ساختمان و شامل سه موزه تخصصی فرش، مردم شناسی، قران و نفایس، هدایای رهبر معظم انقلاب و 16 گنجینه تخصصی است كه 18 هزار متر مربع فضای نمایشی دارد و پذیرای بیش از یك میلیون بازدید كننده در سال است.
* موزه قرآن و نفایس
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: این آستان مقدس با توجه به رسالت فرهنگی خود، اولین موزه قرآن جهان را با ماهیت دینی و هنری در 22 بهمن 1364 در ساختمانی به مساحت 800 مترمربع بنا نهاد.
حجت الاسلام حسینی افزود: در حال حاضر این موزه دارای سه گنجینه است كه در آن علاوه بر مجموعه ای از قرآن های خطی ارزشمند با قدمت تاریخی از قرون اولیه اسلامی تا قرن 13 قمری، مجموعه ای از مرقعات قرآنی از دوره صفوی تا عصر حاضر و نفایس دیگر نیز نگهداری می شود.
وی اظهار داشت: اكنون این موزه با هزار متر مربع فضای نمایشی مسقف 197 جلد قرآن و نفایس را به نمایش گذاشته است.
* گنجینه های تمبر و اسكناس
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: دو گنجینه تمبر و اسكناس در 21 بهمن 1369 در طبقه منهای یك موزه مركزی آستان قدس گشایش یافت.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه تمبر و تاریخچه پستی با دارا بودن بیش از 800 هزار قطعه انواع تمبر و دیگر اقلام پُستی با فضای نمایشی 300 متر مربع، بیش از سه هزار قطعه تمبر و اقلام پستی از ایران و 240 كشور جهان از مجموعه هدایای تقدیمی به آستان مقدس حضرت امام رضا (ع) را به نمایش گذاشته است.
وی بیان كرد: در گنجینه اسكناس نیز از میان بیش از 23 هزار قطعه اسكناس اهدایی، 492 برگ از اسكناس های مربوط به ایران و 80 كشور جهان به نمایش گذاشته شده است.
* موزه هدایای رهبر معظم انقلاب
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: موزه هدایای رهبر معظم انقلاب در 22 بهمن سال 1373 در طبقه همكف ساختمان موزه قرآن و نفایس افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: اشیای به نمایش درآمده در این موزه شامل تابلوهای خط و تذهیب و نقاشی، تابلو فرش، تراش روی شیشه، كتابت و حكاكی قرآن كریم روی سنگ، معرق چوب و صدف، سوزن دوزی، قلم زنی روی مس، انواع ظروف، ماكت ها، مدال ها و سكه هستند كه از سوی رهبر معظم انقلاب در سالهای 1373 تا 1395 به آستان قدس رضوی اهدا شده است.
وی اظهار داشت: در سال 1396 با هدف افزایش رضایت زائران و مجاوران و ارائه خدمات به صورت مفهومی و مجازی، ضمن توسعه موزه به سه تالار قرآنی، مفهومی و محتوایی، تعدادی از آثار نفیس نیز به نمایش گذاشته شده است.
* گنجینه های هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: هفت گنجینه هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال در سال 1378 در طبقه اول و دوم ساختمان موزه مركزی با هزار و 800 مترمربع فضای نمایشی افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه هنرهای تجسمی اكنون تعدادی از آثار نفیس خود را در سبك های مختلف از هنرمندان برجسته ایرانی و اروپایی از جمله چهار اثر از استاد كمال الملك، نقاش معروف دوره قاجار در معرض دید عموم قرار داده است.
وی اظهار داشت: گنجینه آبزیان نیز شامل دو بخش نرم تنان و موجودات دریایی تاكسیدرمی شامل 297 آبزی از گونه های مختلف صدف و حلزون و نمونه های با ارزشی از موجودات دریایی به خصوص از خلیج فارس است.
وی گفت: برخی اشیای گنجینه نجوم نیز شامل انواع تلسكوپ، كره های سماوی و نجومی، دوربین های چشمی و اپرا، تئودولیت (سمت یاب)، سكستانت و اكتانت، كادران، انواع مدل حركت زمین، وسایل نجوم دریایی، دستگاه مورس و زلزله نگار می باشد.
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی افزود: گنجینه ساعت نیز مشتمل بر ساعت آفتابی و تقویم، ساعت آفتابی استوایی و قطب نما، ساعت آفتابی افقی و عمودی، شاخص مثلثی و قطب نما، شاخص آفتابی حلقوی كوچك، قبله نمای قابل حمل و نقل عبدالائمه و شاخص مثلثی سنگی است.
حجت الاسلام حسینی افزود: گنجینه اسلحه هم یكی از گنجینه های جذاب و پربیننده است كه تعدادی از سلاح های سرد و گرم ساخت دوران صفویه تا زمان معاصر را به نمایش گذاشته است كه برخی از آنها شامل باروت دان، طپانچه، تفنگ دنگی یا چكشی، تفنگ سرپر، مجموعه دوئل، خنجر، شمشیر، كمان، سپر، كلاه خود، تبرزین و نیزه می باشد.
وی اظهار داشت: گنجینه ظروف شامل تعدادی ظروف سفالی، چینی، بارفتن و فلزی است كه سفال ها مربوط به عصر آهن و دوره پیدایش خط می باشد و نمونه هایی از ظروف چینی از قبیل آبی سفید، پنج رنگ و هفت رنگ، ظروف بارفتن و ظروف بلوری نیز در این گنجینه در معرض دید قرار داده شده است.
وی گفت: گنجینه مدال در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی با مدال های اهدایی مرحوم غلامرضا تختی در طبقه همكف موزه مركزی شكل گرفت، در سال 1392 گنجینه تخصصی مدال به طبقه دوم موزه مركزی منتقل شد و تعداد بسیاری مدال، بازوبند، جام، تندیس و نشان در معرض نمایش بازدیدكنندگان قرار گرفت.
* موزه مردم شناسی (حمام مهدی قلی بیك)
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: در سال 1385 همزمان با سالروز ولادت حضرت امام رضا (ع) موزه مردم شناسی آستان قدس رضوی به عنوان موزه تخصصی در محل حمام مهدی قلی بیك كه بنای قدیمی و مربوط به دوران صفویه است افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: این حمام تا سال 1367 دایر بوده و در سال 1378 با دستور تولیت فقید آستان قدس رضوی، عملیات مرمت آن آغاز شد.
وی اظهار داشت: موزه مردم شناسی فعلی دارای 2 هزار متر مربع مساحت و 900 مترمربع فضای نمایشی است.
* گنجینه سكه
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: تا قبل از سال 1388، سكه ها در موزه تاریخ حرم مطهر رضوی به نمایش گذاشته شده بود اما پس از آن مجموعه سكه ها به گنجینه تمبر و اسكناس منتقل و در فضایی وسیع تر به نمایش گذاشته شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: در حال حاضر از مجموع بیش از 60 هزار قطعه سكه موجود در مخزن، هزار و 69 قطعه سكه ضرب چكشی، هزار و پنج قطعه سكه ضرب ماشینی و 156 قطعه سكه یادبود از ایران و 50 كشور جهان در معرض دید عموم قرار گرفته است.
* تالار آثار استاد محمود فرشچیان
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی اظهار داشت: در سال 1389 تالار آثار استاد محمود فرشچیان كه از نقاشان برجسته ایران است، در طبقه همكف موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی افتتاح شد.
وی گفت: این استاد 18 تابلو نقاشی خود را به موزه آستان قدس اهدا كرده است.
وی افزود: آثار به نمایش گذاشته شده در این تالار شامل تابلوهای مینیاتوری با نامهای پنجمین روز آفرینش، عصر عاشورا، پناه (یتیم نوازی حضرت علی (ع)، یا رب، نیایش، اولین پیام، توسل (پرتره استاد)، هدیه عشق (حضرت علی اصغر (ع)، ضامن آهو (2)، كوثر، رمی جمره (امتحان سخت)، پرچمدار حق (حضرت ابوالفضل (ع)، خمسه آل طیبه (مربوط به اجدادشان)، ستایش پروردگار، معراج، شام غریبان، آسمان چهارم و عرش بر زمین (گودی قتلگاه) است.
* موزه تخصصی فرش
رئیس سازمان موزه های آستان قدس رضوی گفت: اولین گنجینه فرش سال 1377 در محل ساختمان فعلی موزه قرآن و نفایس راه اندازی شد اما در آبان 1390، همزمان با عیدسعید غدیرخم، موزه جدید فرش در مجاورت موزه مركزی افتتاح شد.
حجت الاسلام حسینی افزود: موزه تخصصی فرش دارای سه طبقه به مساحت 6 هزار و 647 متر مربع است كه یكی از بزرگ ترین موزه های تخصصی فرش جهان به شمار می رود و در آن قالی و قالیچه هایی با قدمت دوره صفویه تا عصر كنونی در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.
* موزه مجازی
رئیس سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوی اظهار داشت: به دلیل محدودیت فضای فیزیكی امكان به نمایش گذاشتن همه آثار در موزه میسر نیست لذا راه اندازی موزه مجازی در دستور كار قرار گرفت.
حجت الاسلام حسینی گفت: موزه مجازی مجموعه ای از فناوری های فیزیكی و مجازی است كه شامل بازدید مجازی از موزه های فیزیكی فعلی و بازدید مجازی در قالب موزه مفهومی می باشد.
وی افزود: بازدید مجازی در قالب موزه مفهومی به این معناست كه از طریق اپلیكیشن موبایلی و تصویرسازی سه بعدی، اطلاعات محتوایی و امكان بررسی اشیای موزه ای در اختیار كاربر قرار می گیرد.
وی اظهار داشت: بازدید مجازی از موزه های فیزیكی فعلی از طریق اینترنت و سایت موزه فراهم می شود، به این معنا كه كاربر می تواند به صورت مجازی و در فضای اینترنتی از موزه و اشیای آن دیدن كند.
وی ادامه داد: هم اكنون محتواسازی موزه مجازی آستان قدس رضوی انجام گرفته و مرحله نخست این پروژه كه شامل سه موزه می باشد در سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.
7489 / 6053
مشهد- ایرنا- موزه های آستان قدس رضوی، آیینه ادراك شیفتگان و علاقه مندان به حضرت امام رضا (ع) است، آیینه ای كه قهرمانی ها، رنج ها، هنرمندی ها، سرگذشت آدمیان و عقاید نیاكان را در قالب اشیای وقفی نمایان می كند.
