آبی آسمان با لكه های سفید ابرها به دشت ها و تپه های كم ارتفاعی می رسد كه سبز روشن است، این رنگ خاص در پای تپه ها كم كم تیره می شود و چشم نوازی این رنگ ها با طیفی از رنگ های سرخ دیدنی تر می شود آن هم وقتی كه سرخ، رنگ تن پوش عروسان تركمن باشد.
بخش وسیعی از شهرستان راز و جرگلان در شمال غربی خراسان شمالی مناطق كوهستانی و دره های نه چندان عمیق است. رودها و حوضه های آبریز منطقه شامل رودهای سومبار، جرگلان و غلامان در شمال منطقه و حوضه آبریز رود تنگه تركمن در جنوب شهرستان است. رشته كوه كپه داغ و دره سومبار در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین تركمنستان و شهرستان راز و جرگلان قرار گرفته و از جنوب به ارتفاعات شهرستان های بجنورد و مانه و سملقان محدود می شود.
*پوشاك و زیورآلات زنان تركمن
نوروز كه می آید، بیشتر راز و جرگلانی هایی كه تمام سال از خانه و خانواده دورند به دیار خود برمی گردند و بازار عروسی ها و در كنار آن آیین هایی مانند مسابقات اسب سواری و كشتی كوراش گرم می شود و برای هر یك از این مراسم لباس ویژه و زیورآلات زیبایی لازم است.
پوشاك، زیورآلات و صنایع دستی راز و جرگلان در نوع خود منحصر به فرد و بی نظیر است به ویژه لباس قوم تركمن.
لباس تركمن های این منطقه از ابریشم، پوست، كتان و پنبه تهیه می شود و شامل تن‌پوش، پاپوش، سربند و اجزای متنوع دیگر است و زیور آلات مختلف به زیبایی پوشاك تركمن ها می افزاید.
یكی از مهمترین علل تنوع زیاد پوشاك در این منطقه این است كه بانوان تركمن در هر دوره سنی لباس خاصی می پوشند كه البته ناگفته نماند در این سالها پوشش بانوان هم متاثر از لباس شهری ها تغییر كرده، اما هنوز هم در مراسم خاصی مانند عید قربان و عروسی ها این لباس ها پوشیده می شود.
این پوشاك برش های ساده ای دارند اما رنگ ها و تزئینات آن چشمگیر است و جالب تر این كه لباس منزل بانوان تركمن با افزایش سن و تجرد و تأهل آن ها تغییر می كند و این پوشاك آنها نه تنها برای منزل، بلكه برای كارهای مختلف حتی پخت نان نیز خاص است.
بانوان حتی برای تشریفات مختلف و خروج از منزل هم لباس مخصوص می پوشند و به همه این ها سربند، یقه و كلاه های مختلف هم اضافه می شود و البته مردان هم در هر مراسم با توجه به شان و جایگاه و سن و سال، پوشاك خاصی دارند.
* ابریشم بافی
جنس و رنگ غالب پوشاك ابریشم سرخ تمشكی است. ابریشم هایی كه به دست هنرمند زنان راز و جرگلان تولید می شود و تولید ابریشم، از پرورش كرم ابریشم گرفته تا تبدیل پیله ها به نخ و بافتن پارچه از مهمترین جاذبه های گردشگری این دیار است و لباس مردان هم بسته به هر موقعیتی، ساده و زیباست.
زیورآلات تركمن ها در مقایسه با زیورآلات دیگر اقوام ایرانی بسیار متفاوت است. آنها فقط انگشتر، گردن‌بند و دستبند ندارند بلكه برای هر عضو بدن زیورآلات خاص دارد كه سر و پیشانی كمر و را می‌پوشاند و معمولا بسیار سنگین است و برخی از زیورآلات نیز بر روی لباس دوخته می شود.
گذشته از پوشاك، زیورآلات و پارچه های ابریشمین این دیار، دست بافته های دیگر زنان تركمن هم بسیار زیباست، پادری، پشتی، قالیچه و قالی های زیبای تركمنی از جاذبه های گردشگری راز و جرگلان است
*نمدمالی
كهن ترین شیوه و روش فراهم سازی زیرانداز كه تاكنون شناخته شده، یعنی نمدمالی هم در این دیار رواج دارد و نمدمالی تركمن از جمله انواع مهم و معروف نمدمالی ایران است.
اساس اندازه، طرح و نقوش در نمدمالی میان اقوام تركمن بر مبنای طرح ذهنی هنرمند انجام می گیرد و بیشترین تولید نمد در این منطقه از نوع فرش، زیرانداز و پادری است.
* اسب و قالی، محور معیشت راز و جرگلان
بافت فرش و قالیچه تركمن بخش بزرگی از اقتصاد شهرستان راز و جرگلان را تحت تاثیر خود دارد. نقوش بسیار زیبا و خاص آن چشم را نوازش می دهد. نقش فرش های تركمن از لحاظ شكل هندسی و شكستگی خطوط، خاص مردم كوچ نشین است كه به صورت ذهنی و در انواع طرح های تركمن یموتی، شانه ای، آغال، چهار قاب، غزال گز و قاشقی بافته می شود.
* اسب اصیل تركمن
نوروز كه از راه می رسد خطه زیبا و كهن راز و جرگلان هم زیر سم اسب هایی كه شور بهار آن ها را به تاخت درآورده، می لرزد.
خوش شانس كه باشید می توانید گله های اسب اصیل و زیبای تركمن را ببینید كه دسته دسته دشت های راز و جرگلان را می پیمایند و زیبایی خود را به رخ می كشند.
تركمن ها با اسب هایشان معروفند و جرگلان هم محل پرورش اسب اصیل تركمن نه تنها در خراسان شمالی بلكه در كشور و دنیا است و گفته می شود از 2 هزار سر اسب اصیل تركمن هزار سر در خراسان شمالی و از این تعداد 600 سر در راز و جرگلان است.
اسب با فرهنگ و آداب و رسوم این قوم عجین است. مردمان این جا عاشق اسب های زیبای خود هستند و ناگفته نماند كه اسب اصیل تركمن از باستانی ترین و پلی ژن ترین اسب های ایران و بانك ژنی غنی است كه بر تارك صنعت اسب ایران می درخشد.
اسب با زندگی و معیشت ساكنان این شهرستان درآمیخته است و می تواند به عنوان برند اقتصادی و گردشگری نه تنها راز و جرگلان، بلكه خراسان شمالی هم مطرح شود.
هر سال به ویژه در نوروز و اعیادی مانند عید قربان و فطر كه مسابقات سواركاری رونق بیشتری دارد، گردشگران و اسب دوستان هم به این شهرستان سفر می كنند تا شاهد این رویدادهای زیبا باشند.
*راز و رمز راز
راز مركز شهرستان راز و جرگلان است و قریب به اتفاق رازی ها تات هستند.
تات ها ریشه دارترین قوم استان خراسان شمالی و از جمله منطقه راز و جرگلان هستند و این قوم امروزه میراثدار بخش قابل توجهی از فرهنگ و آیین های اصیل و كهن خود هستند.
علاوه بر شهر راز گویش بیشتر اهالی روستاهای گوینیك، راستقان، اسفروج، قوش تپه، آنابای و سوخسو رحیمی نیز تاتی است.
برخی اسناد تاریخی گواه این ادعاست كه ترك های بومی بخش غلامان (غلامان و آلمادوشن) در عصر قاجار از گرماب تركمنستان به این مناطق آمده اند و گفته می شود ترك های آذری زبان تازه قلعه نیز در اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی از سراب و تبریز به این حدود كوچ كرده اند. زیارت و نذور بقعه امامزاده نبی غلامان، جشن های نوروزی، عروسی ها، آیین ها و سنت های سوگواری محرم و صفر، لباس سنتی زنان ترك غلامان و نیز پخت نان یوخا در عید سعید فطر از ویژگی های فرهنگی ترك های غلامان به شمار می رود.
همچنین شواهد تاریخی به ما می گوید تركمنان این دیار نیز از ایل گوگلان، طایفه مستقل نخورلی، طایفه مستقل تكه و طایفه مستقل مقدس تیره اتا هستند.
اما از همه مهمتر هم زیستی تات ها، تركمن، ترك ها و كردها در نهایت امنیت و صحت و سلامت در این گنجینه فرهنگی است كه جاذبه منحصر به فردی در كشور ایجاد كرده است.
* جاذبه های گردشگری راز و جرگلان
فرش دوروی تمام ابریشم راز و جرگلان معروف خاص و عام است و این فرش در روستای گردشگری «دویدوخ» بخش جرگلان بافته می شود.
روستای تركمن نشین دویدوخ از توابع یكه سعود و در فاصله 70 كیلومتری شهر راز، مركز شهرستان راز و جگلان و 160 كیلومتری شمال غربی بجنورد، مركز استان قرار دارد.
این روستا دارای بافت معماری سنتی بسیار زیبایی است و علاوه بر اینكه مركز بافت قالی دو روی ابریشم است، پارچه های ابریشمی و سوزن دوزی های سنتی آن نیز مشهور است.
حفظ لباس سنتی و اصیل تركمنی و فرهنگ و آیین های سنتی از ویژگی های این روستای هدف گردشگری است.
*پارك جنگلی گوینیك
پارك گوینیك در فاصله یك كیلومتری غرب روستایی با همین نام در مسیر گذر مراكز پرجمعیت جرگلان - غلامان قرار دارد و امكانات خوبی برای گردشگران نیز در این پارك فراهم است.
*روستای تات نشین راستقان
راستقان از روستاهای مرزی شهرستان راز و جرگلان در بخش غلامان است و از جاذبه های این روستا می توان به ارس براخوردی، باغ پادشاهی، بقعه شاهزاده حمید، چشمه سید نصیب اشاره كرد.
در این روستا از كرك و پشم دست بافته هایی مانند دستكش و پاپوش بافته می شود و كلاه كركی بافت این روستا نیز ویژه و منحصر به فرد است
*چشمه فرح دین
در فاصله حدود یك كیلومتری شرق روستای فرحدین در 30 كیلومتری شهر راز، در دل درختان چنار و در كوهستان فرحدین، چشمه فرحدین جاذبه طبیعی بسیار زیبایی خلق كرده كه البته گمنام است.
با توجه به راه دسترسی و فاصله 30 كیلومتری آن از راز، كمتر از این چشمه طبیعی زیبا نام برده می شود اما دیدن این چشمه كه در بهار پرآبتر از همیشه است، یادگار زیبایی از این شهرستان در ذهن گردشگران خلق می كند.
امام دره، نیز روستای كوچك تركمن نشین زیبایی است كه كمتر معرفی شده و در امتداد جاده روستای فرحدین قرار دارد و در شمال غربی این روستا دره زیبای پیر پهلوان یا دره سمور واقع است.
این دیدنی ها فقط بخش كوچكی از زیبایی های این خطه است و اگر به این شهرستان سفر كنید می توانید در هر گوشه آن جاذبه ها و زیبایی هایی ببینید كه در نوع خود بی نظیر است.
خراسان شمالی 863 هزار نفر جمعیت دارد و شهرستان 70 هزار نفری راز و جرگلان در شمال غرب استان واقع شده است.
در این شهرستان 4 اقامتگاه بومگردی به گردشگران خدمات می دهند.
ب/5132
بجنورد- ایرنا- اگر در خطه مرزی راز و جرگلان چشم بگردانی، هارمونی زیبایی از رنگ ها، نگاهت را خیره می كند، از این رو این خطه كهن و با اصالت را سرزمین رنگ ها هم می توان نامید.
