جزئیات هفت مرحله عرضه نفت در بازار سرمایه

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، ایده راه اندازی بورس نفت نخستین بار در اواخر دهه 1370 و در چارچوب سیاست های برنامه سوم توسعه كشور مطرح شد.
هیات وزیران در سال 1386 ایجاد بورس نفت را به وزارت اقتصاد تكلیف كرد و به این ترتیب وزیر وقت اقتصاد كه همزمان دبیر شورای عالی بورس نیز بود، سازمان بورس را به واگذاری عرضه فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در بورس كالای ایران موظف كرد.
در نهایت در بیست و دوم تیرماه 1390 نفت خام با حضور معاون اول رئیس جمهوری روی تابلو معاملات بورس كالا رفت اما با شكست روبرو شد. نفت خام در این بازار در 9 مرحله دیگر عرضه شد اما فقط در یك مرحله به فروش رفت.
از هفدهم فروردین 1393 نیز شركت ملی نفت ایران با عرضه 2 هزار و 920 بشكه نفت خام در بورس به قیمت هر واحد سه میلیون و 60 هزار ریال، این طرح را دوباره آغاز كرد. این عرضه برای مدتی با حاشیه هایی ادامه یافت تا اینكه به علت كاهش استقبال خریداران، به بن بست خورد و متوقف شد.
با شكست عرضه نفت خام، مسئولان وقت سازمان بورس و اوراق بهادار به فكر ایجاد بستر جدیدی برای عرضه نفت خام در بورس انرژی افتادند.

** عرضه پایدار نفت خام در بورس با حمایت دولت دوازدهم
عرضه مستمر نفت در بورس سرانجام پس از چندین سال توقف و بلاتكلیفی در آبان پارسال با حمایت دولت دوازدهم آغاز شد.
با تاكید اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری در میانه تیرماه بر عرضه نفت خام در بورس به بخش خصوصی، طرح عرضه این كالای استراتژیك در بازار سرمایه بار دیگر توجه فعالان این بخش را به خود معطوف كرد.
جهانگیری در این باره گفت: نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی می تواند به طور شفاف نفت بخرد و صادر كند. تلاش ما این خواهد بود كه برای كاهش فروش نفت كاری كنیم كه شعار آمریكا را به شكست بكشانیم و دولت در این زمینه برنامه ریزی كرده است.
چند ماه پس از وعده جهانگیری، عرضه نفت در بورس رنگ واقعیت به خود گرفت، در 18 مهر اطلاعیه فروش منتشر شد و نخستین مرحله فروش نفت در بورس در 6 آبان امسال و چند روز پیش از آغاز تحریم های نفتی آمریكا انجام شد.

** نگاهی به 7 مرحله فروش نفت در بورس
تاكنون هفت مرحله فروش نفت در بورس صورت گرفته كه تنها در سه نوبت، فروش محموله های نفتی انجام شده و چهار نوبت دیگر ناكام مانده است.
در مجموع در هفت مرحله، میزان یك میلیون و 15 هزار بشكه نفت معامله شده است.
مرحله نخست عرضه نفت خام در بورس انرژی در ششم آبان ماه امسال انجام شد. در این مرحله، یك میلیون بشكه نفت خام با قیمت 79 دلار و 15 سنت به ازای هر بشكه در بورس انرژی عرضه شد كه پس از رقابت خریداران، هشت محموله 35 هزار بشكه ای (در مجموع 280 هزار بشكه) با قیمت 74 دلار و 85 سنت برای هر بشكه فروخته شد.
مرحله دوم عرضه نفت خام در بورس انرژی ایران، بیستم آبان ماه با عرضه 700 هزار بشكه نفت خام باقی‌مانده از عرضه مرحله نخست، با قیمت 71 دلار و 59 سنت انجام شد و همه نفت عرضه شده با قیمت 64 دلار و 97 سنت به ازای هر بشكه فروخته شد.
مرحله سوم عرضه نفت خام در یكم بهمن ماه در بورس انرژی در شرایطی برگزار شد كه نسبت به دو مرحله پیش، میزان پیش پرداخت از 10 درصد ارزش سفارش به 6 درصد كاهش و مهلت تسویه پس از زمان بارگیری محموله، از 60 روز به 90 روز افزایش یافت و همچنین تسویه به صورت 100 درصد ریالی امكان‌پذیر شد.
در این مرحله یك میلیون بشكه نفت خام با قیمت 52 دلار و 42 سنت برای هر بشكه عرضه شد و با وجود ارائه تسهیلات بیشتر، عرضه بدون معامله پایان یافت.
مدیرعامل شركت ملی نفت ایران پیش از برگزاری مرحله سوم عرضه در حكمی، نماینده ای را برای عرضه نفت خام و محصولات قابل عرضه در بورس انرژی منصوب كرد.
مرحله چهارم نیز در 15 بهمن با عرضه یك میلیون بشكه نفت خام با قیمت هر بشكه 56.24 دلار و با تسهیلات مشخص شده مشابه مرحله سوم انجام شد كه این عرضه نیز معامله‌ای به دنبال نداشت.
پنجمین مرحله عرضه نفت خام در بورس انرژی با عرضه یك میلیون بشكه، 29 بهمن ماه امسال با تسهیلات یادشده و با قیمت 56 دلار و 81 سنت به ازای هر بشكه برگزار و در پایان، یك محموله 35 هزار بشكه‌ای با قیمت 52 دلار و 25 سنت برای هر بشكه معامله شد.
مرحله ششم نیز در 13 اسفندماه انجام شد و مانند مراحل سوم و چهارم عرضه، بدون معامله پایان یافت. قیمت هر بشكه در مرحله ششم عرضه، 59 دلار و 63 سنت برای هر بشكه در نظر گرفته شده بود.
در مرحله هفتم نیز كه در 27 بهمن صورت گرفت یك میلیون بشكه نفت خام سبك با قیمت پایه بشكه ای 61 دلار و 73 سنت عرضه شد كه این عرضه نیز خریداری نداشت.

** چرایی استقبال پایین خریداران از عرضه نفت در بورس
بررسی جزییات عرضه های نفت در بورس نشان می دهد كه تقریبا نیمی از عرضه ها بدون مشتری مانده و خریداری برای محموله های نفتی یافت نشده است.
درباره چرایی استقبال پایین خریداران از نفت عرضه شده در بورس عوامل مختلفی بیان شده كه از جمله آنها می توان به شناخت ناكافی مشتریان از سازوكار فروش نفت در بورس، قیمت های بالا و قوانین سختگیرانه اشاره كرد.
«امیرحسین تبیانیان» نماینده شركت ملی نفت ایران در بورس انرژی پیش از این در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا اظهار داشت: باید قبول كرد كه عرضه نفت در بورس، شیوه ای جدید است كه شناخت فعالان بازار و خریداران داخلی و خارجی نسبت به آن نیاز به گذشت زمان دارد.
تبیانیان با بیان اینكه عرضه نفت در بورس دارای چندین مرحله و بخش است كه خریداران باید به آن شناخت پیدا كنند، گفت: اكنون عرضه نفت در بورس به شیوه تحویل در مبدا است و بر این اساس خریدار باید بتواند كشتی مناسب حمل نفت را یافته و همچنین بازاریابی نیز انجام داده و پیش پرداخت ها را تامین كند كه انجام همه آنها به هماهنگی و تجربه كافی خریدار نیاز دارد.
وی اضافه كرد: خریداران داخلی كمی برای نفت وجود دارد و بازیگران خارجی بازار نفت نیز طول می‌كشد كه با شیوه و سازوكار جدید فروش نفت ایران در بورس آشنا شوند.
نماینده شركت ملی نفت ایران در بورس انرژی به تاثیر تحریم ها بر فروش نفت در بورس اشاره كرد و گفت: در عرضه های اول و دوم فروش نفت در بورس كه از آبان امسال آغاز شد خریداران حجم قابل توجهی از محموله های را خریداری كردند، زیرا در آن زمان شدت تحریم ها نسبت به اكنون كمتر بود.
تبیانیان ادامه داد: خریداران در شرایط حاضر باید خود را با شرایط نقل و انتقال پول و همچنین صادرات نفت در زمان تحریم وفق دهند كه نیاز به تجربه و زمان دارد.
وی با بیان اینكه تحریم ها بر معاملات نفت در بورس سایه انداخته است، اضافه كرد: برای اینكه فعالان بازار نفت بتوانند با شرایط راحت‌تری اقدام به خرید و فروش نفت كنند، مزایایی برای متقاضیان در نظر گرفته شده است كه از جمله آنها می توان به فروش در محموله‌های كوچك و همچنین امكان تسویه ریالی اشاره كرد.

** جذابیت قیمت محموله های نفتی
نماینده شركت ملی نفت ایران در بورس انرژی درباره ادعاهای مربوط به قیمت بالای نفت عرضه شده در بورس نیز به ایرنا گفت: قیمت تعیین شده برای فروش نفت در بورس دارای جذابیت است.
تبیانیان اظهار داشت: به دلیل اینكه تامین كشتی برای محموله های كوچك دارای محدودیت هایی است و همچنین به دلیل هزینه های نقل و انتقال پول در زمان تحریم، قیمت نفت را به گونه ای تعیین كرده ایم كه دارای جذابیت زیادی بوده و خریداران تمایل به خرید نفت از بورس داشته باشند.
وی یادآور شد: همچنین تسویه ها به صورت نقد و اعتبار در نظر گرفته شده است كه امكان نكول (ناتوانی در تسویه) را از بین می برد.

** مصوبه مجلس برای عرضه ماهانه 6 میلیون بشكه نفت و میعانات گازی در بورس
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه سال 98 بندی را برای عرضه مستمر نفت و میعانات گازی در بورس انرژی تصویب كردند.
با تصویب نمایندگان در نشست علنی روز 28 بهمن ماه، وزارت نفت مكلف شد ماهانه حداقل 2 میلیون بشكه نفت خام سبك، 2 میلیون بشكه نفت خام سنگین و 2 میلیون بشكه میعانات گازی پارس‌جنوبی را به‌ صورت منظم و مستمر با امكان تسویه 100 درصد ریالی یا ارزی در رینگ بین‌الملل (صادراتی) بورس انرژی در چارچوب قوانین و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه كند.

** مشاركت بخش خصوصی در فروش نفت
با عرضه نفت خام در بورس، بخش خصوصی می تواند به صورت شفاف در فروش و صادرات نفت خام مشاركت كند.
در دوره گذشته تحریم ها، اقدام به واگذاری محموله های نفتی به اشخاصی مانند بابك زنجانی شده بود كه هیچگاه پول فروش آن را به كشور بازنگردانند. زنجانی با وجود محكومیت به اعدام هنوز حاضر نشده است كه بدهی حدود 2.5 میلیارد یورویی خود را تسویه كند.
با عرضه نفت خام در بورس انرژی كه با سازوكار شفاف انجام می شود، امكان سوءاستفاده و جولان افرادی مانند بابك زنجانی وجود نخواهد داشت.
با توجه به اینكه فروش نفت صادراتی در بورس، روشی جدید به شمار می رود، نهادینه شدن آن به عنوان راهكار مطمئن و ثابت عرضه نفت، فرایندی زمانبر خواهد بود، زیرا بخش خصوصی تاكنون تجربه ای در این باره نداشته و به تدریج با آن آشنا می شود.
گزارش از میثم طاهری
اقتصام**2022**9189*1834