به گزارش ایرنا، مسجد جامع جاجرم در مركز بافت تاریخی در جنوب این شهر و در 200 متری قلعه قدیمی جاجرم واقع است و برخی پژوهشگران بنای اولیه آن را به دوره سلجوقی نسبت می دهند.
این بنا كه خشت خشت آن، ذوق دل معماران ایرانی را زمزمه می كند، معنویت و شكوهی از آرامش را به فرد ارمغان می دهد و در سكوت سجده كنانش، روحی تازه به جان می دمد.
قدمت این بنا به اوایل اسلام و به روایتی به سال 577 هجری قمری نسبت داده شده است.
این مسجد در ورودی یك ایوانی با سقف جناقی در ضلع شمالی دارد كه از یك حیاط كوچك در وسط و دو سكو با سقف‌های گنبدی و گچ‌كاری شده در شرق و غرب تشكیل شده است.
ضلع جنوبی مسجد هم به وسیله چهار ترمینه به هشت گوش تبدیل شده و این گنبد با تزئینات زیبای گچبری، روی آن استوار شده است.
این مسجد دارای شبستانی است كه در ضلع غربی قرار دارد و مصالح آن از خشت، گل و آجر است و دارای كتیبه‌های مختلفی است كه بر پیشانی دالان و بالای محراب آن قرار دارد.
این مسجد تنها مسجد تاریخی باارزش و با قدمت طولانی در خراسان شمالی است كه در تمام طول سال و در مراسم مختلف از آن استفاده می‌شود. از این مسجد در سفرنامه‌های مك‌گریگور، ناصرالدین شاه و اعتمادالسلطنه یاد شده است.
در دو ضلع شرقی و غربی صحن مسجد، شبستان هایی ساخته شده كه هر یك حدود سه متر عرض دارد. فضای شبستان ها به وسیله طاق و ضربی پوشش یافته و به وسیله رواق هایی به صحن مركزی مرتبط می شود.
در پشت شبستان غربی یك فضای الحاقی در راستای شبستان اصلی ساخته شده كه در فصول سرد سال به عنوان شبستان زمستانی از آن بهره می برده اند.
مسجد جامع جاجرم، بر خلاف الگوی رایج مسجدسازی، مناره ندارد و در مجموع نمای بیرونی آن ساده و عاری از تزئین است و فقط بر پیشانی ایوان و در محل ورود به گنبدخانه چند كاشی فیروزه ای كتیبه دار وجود دارد كه به شدت آسیب دیده است.
به غیر از این بیشتر تزئینات در گنبدخانه تمركز یافته كه اغلب شامل تزئینات گچبری، كاربندیها، قطاربندی در قسمت محراب، لچكی ها و چند كتیبه است.
در دوره های متاخر (احتمالا صفوی) در برخی قسمت ها روی اندود گچ را با رنگ قرمز مایل به نارنجی تزئین كرده اند.
بنای مسجد در میانه بافت تاریخی شهر جاجرم واقع شده كه هنوز بخش هایی از آنها مانند ارگ كاظم خان و باغ و بنای كوشك و برخی بناهای دیگر بر جای مانده اند.
برخی پژوهشگران بنای اولیه مسجد جامع جاجرم را به دورۀ سلجوقی نسبت می دهند. این مسجد از نوع مساجد شبستانی است و پلان آن بسیار ابتدایی و مشابه طرح یك ایوانی است.
جهت صحن شمالی - جنوبی است و ضلع جنوبی آن از طریق یك ورودی بلند به فضای گنبدخانه منتهی می شود.
محراب مسجد در ضلع جنوبی گنبدخانه، در میانه دیوار جنوبی قرار گرفته و 235 سانتی متر ارتفاع و 85 سانتی متر عمق دارد. گنبد دایره ای بنا به كمك چهار فیلپوش كه راس آنها به شكل تركش های خورشیدی تزیین شده بر فضای مربعی گنبدخانه استوار شده است.
مصالح بنا از خشت و گل، چوب، سنگ و ملاط گچ است كه به احتمال فراون در اصل پوشش كاشی داشته كه امروزه به غیر از بخش كوچكی كه از آن یاد شد از بین رفته است.
مسجد جامع جاجرم در چندین دوره مرمت شده و به نظر می رسد در دوره تیموری تغییرات اساسی در آن به وجود آمده باشد؛ به نحوی كه شاكلۀ كلی آن نشان از معماری دوره تیموری دارد.
تحقیقات به عمل آمده در محل نشان می دهد مسجد در سال های پیش كتیبه ای داشته كه اشعاری روی آن حك بوده كه تاریخ مرمت بنا را نشان می داده است.
احتمالا در نمای ایوان جنوبی مسجد كاشی هایی وجود داشته كه تاریخ احداث آن را نشان می داده و بعدها از بین رفته است. سه كاشی كنونی نیز احتمالا به هنگام تعمیرات از جای اصلی جابه جا شده و از هم دور افتاده اند. این كاشی ها از نظر تكنیك ساخت و رنگ لعاب با كاشی هایی كه زمانی درون مقبره علی بن مهزیار در شرق شهر جاجرم وجود داشته، قابل مقایسه اند.
این بنا به شماره 1580 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
7185/5132
بجنورد- ایرنا- معماری زیبا و هنرمندانه مسجد جامع جاجرم، تصویری از هنرمندی دستانی است كه به خشت ها و كاشی های این مكان مقدس روح داده تا با هر سجده كننده سخن گفته و روح را جلا بخشد.
