مدیركل منابع طبیعی گلستان: سیل استان می توانست فاجعه ملی باشد

ابوطالب قزلسفلو روز شنبه در مصاحبه با ایرنا گفت: تفاوت سیل امسال گلستان با سال های 81 و 84 اینجاست كه در حوادث قبلی بارش ها سطوح محدودی از استان را تحت تاثیر قرار می داد یا به روایتی نقطه ای بود ولی این بار در وسعتی حدود یك میلیون هكتار از استان با بارش كم سابقه به میزان 103 تا 350 میلی متر در یك بازه زمانی 30 ساعته بارید.
به گفته وی، باران هایی كه از اواخر اسفند سال 97 شروع شد، تمامی سطح گلستان را در برگرفت بطوری كه همزمان از علی آباد، خراسان شمالی، ارتفاعات گلیداغ، جنگل گلستان، دهانه محمد آباد، زرین گل، رامیان و خوش ییلاق آب باران سرازیر شده و به سرچشمه های گرگان رود پیوست و كلیه رودخانه های استان در روز 28 اسفند پر آب بود و سرانجام در روز اول فروردین به آق قلا رسید.
شدت بارش ها بی سابقه بود؛ بطوری كه كمترین میزان مربوط به چنارلی با 100 میلی متر و بیشترین به توسكاچال با 317 میلی متر و در برخی نقاط تا 353 میلی متر بود.
قزلسفلو در ارتباط با تاثیر طرح های آبخیزداری استان بر مدیریت سیلاب امسال گفت: بعد از سیلاب سال 81 جنگل گلستان با اساتید دانشگاهی و محققان آژانس همكاری های بین المللی ژاپن (جایكا) وارد تعامل شدیم و از تجارب آنان در بحث آبخیزداری استفاده كردیم و آن مطالعات مبنای پروژه های بعدی آبخیزداری گلستان شد.
عبدالرحیم لطفی معاون فنی و آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی استان گلستان هم در ارتباط با سیل اخیر استان تاكید كرد كه گلستان دارای 2 میلیون و 50 هزار هكتار مراتع است كه از این مقدار یك میلیون و 700 هزار هكتار نیاز به عملیات آبخیزداری دارد و منابع طبیعی مطالعات فاز یك برای اجرای طرح های مختلف را بطور كامل انجام داده و مطالعات فاز 2 در حال اجراست.
وی با یادآوری اینكه تاكنون طرح های آبخیزداری به مساحت 530 هزار هكتار اجرا شده، در بیان جزییات این طرح ها گفت: تاكنون 145 بند خاكی، 420 سازه سنگ ملاتی و بتنی، 1200 سازه گابیونی (فیلتر كننده جریان)، 46 مورد سازه سرشاخگی و كنترل كننده جریان های واریزی اجرا كرده ایم.
وی افزود طی 10 سال اخیر 16 هزار هكتار جنگل كاری و درختكاری مثمره در گلستان انجام دادیم كه با احتساب این رقم كل جنگل كاری انجام شده از ابتدای انقلاب تاكنون به رقم حدودا 80 هزار هكتار رسیده است. همچنین 15 هزار هكتار اصلاح و احیاء مراتع ، شامل بوته كاری، كپه كاری و ذخیره نزولات و نیز بذر پاشی داشته ایم.
لطفی در پاسخ به اینكه این عملیات و طرح ها چه تاثیری در سیل اخیر داشته است، گفت كه با اجرای این طرح ها دستكم 70 میلیون متر مكعب آب در سیل اخیر مدیریت شد؛ اجرای این طرح ها نقش زیادی در حفاظت از شهرهای آزادشهر و رامیان در شرق گلستان و نوكنده و بندرگز و كردكوی در غرب استان داشت و این شهرها در امان ماند یا از شدت سیلاب در مناطق سیلزده بویژه آق قلا جلوگیری كرد و از تلفات بیشتر انسانی كاست.
معاون فنی و آبخیزداری گلستان می گوید: اگر این طرح ها اجرا نشده بود، سرعت حركت 'آب روان ها' از بالادست ارتفاعات به حدی شدید می شد كه خسارات در آق قلا و گمیشان به چند برابر افزایش می یافت بویژه آنكه شدت بارش ها در شرق استان بیشتر هم بوده است.
وی افزود: همچنین طرح های آبخیزداری، جاده رامیان به شاهرود از مسیر اولنگ را هم حفظ كرد.
لطفی، با بیان اینكه كلیه طرح های توسعه باید بر اساس طرح جامع انجام شود، اضافه كرد: به عنوان مثال از این پس شهر آق قلا می بایست به سمتی توسعه یابد كه در اثر طغیان گرگان رود متاثر نشود چرا كه این اولین سیل آق قلا نبود و آخرین هم نخواهد بود از همین رو شهر باید از بستر رودخانه فاصله بگیرد.
وی از جمله مهمترین راهكارهای مقابله با سیل را برطرف كردن نقایص زیرساختی مانند جاده ها و پل ها دانست و گفت اولویت بعدی آموزش مردم برای روبه رو شدن با این پدیده طبیعی است و دیگر اولویت نیز همگانی كردن بیمه است.

*پاسخ طبیعت دردناك است
بلایای طبیعی، بخشی از زندگی روی زمین است و همواره با بشر همزاد بوده است، نه پایانی دارد و نه می توان جلو وقوع آن را گرفت، اما این پاسخ طبیعت به بی تدبیری های بشر بوده كه همواره سخت و دردناك بوده است.
سیل یكی از بلایایی است كه در دنیا بالاترین سهم از خسارات بلایای طبیعی را دارد و یك چالش جهانی محسوب می شود و مختص ایران هم نیست، حتی كشورهای پیشرفته ای مانند آلمان، ژاپن و آمریكا هم با آن دست به گریبانند.
بنابراین در اینكه سیل یك پدیده طبیعی است و ارتباط مستقیمی با شرایط آب و هوایی و تغییرات اقلیمی دارد بحثی وجود ندارد به همین دلیل است كه می گویند سیل قابل كنترل و مهار نیست بلكه باید مدیریت شود تا تلفات جانی و خسارات مالی آن به حداقل برسد.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان درباره سیل اخیر می گوید: وقتی سیل با حجم عظیمی از آب به حركت درآمد، باید از جایی عبور كند كه آن هم بستر خودش است، به معنای دیگر مسیری كه طبیعت برایش پیش بینی كرده است، اما وقتی راه آن را بستیم، آیا آب از حركت می ایستد؟
نكته مهمی كه مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان به آن اشاره كرد، ظرفیت نگهداشت خاك است كه به دلیل قرار گرفتن در شرایط 'تر سالی' این ظرفیت هم به شدت كاهش یافته و در سیل اخیر نتوانست مقدار زیادی از آب حاصل از باران را جذب كند و به روان آب یا هرز اب تبدیل شد.
قزلسفلو، توجه به تغییرات آب و هوایی را یك اصل در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها دانست و گفت: هم اكنون در استان گلستان این مساله را خیلی واضح شاهدیم؛ پارسال همین موقع یعنی فروردین دما چقدر بود، امسال چقدر است؟ پارسال هر 3 استان شمالی در پی گرمای 35 درجه درگیر آتش سوزی بود و امسال درگیر سیل شد و اینها مربوط به تغییرات اقلیمی است.
مدیركل منابع طبیعی استان گلستان، با اشاره به گرم شدن زمین كه مسبب تغییرات اقلیمی است، گفت: با هر درجه افزایش دمای زمین ظرفیت نگهداشت رطوبت توسط اتمسفر جو 7 درصد افزایش می یابد بنابراین ابرها بارش زاتر می شوند و در عین بارش ها سهمگین تر و از همین رو شرایط در آینده بدتر خواهد بود.
وی تاكید دارد، برای رویارویی با این پدیده جوی باید اقدامات تخفیف دهنده و سازگار كننده را در دستور كار قرار دهیم چنانچه دنیا هم به این سو رفته است.
قزلسفلو گفت: بدون تعارف پیش بینی ما این است كه شرایط سخت تر خواهد شد و باید با آن روبه رو شویم؛ هم سیل و هم خشكسالی را داریم و سیل در هر فصلی ممكن است رخ دهد بنابراین باید با این شرایط كنار بیاییم.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان همچنین در بیان علل و عوامل شكل دهنده مصنوعی سیل نیز گفت: سیل یك پدیده طبیعی است كه براساس تغییرات جوی و افزایش بارش ها بطور طبیعی شكل می گیرد اما یكسری عوامل انسانی هم در شدت بخشیدن به سیلاب ها تاثیر زیادی دارد، از جمله؛
- دهنه های پل ها و آب گذرهای جاده ای نامناسب است.
- عدم سیستم هشدار سیل؛ این سیستمی تركیبی است و از تجهیزات مخابراتی، هواشناسی، ایستگاه های هیدرومتری (سنجش آب) تشكیل می شود. بسیاری از نقاط شهرهای كشور اعم از گلستان و مازندران و تهران نیاز دارند. اگر این سیستم بود، از تلفات اخیر سیل شیراز كاسته می شد.
- مبحث آمایش سرزمین باید جدی گرفته شود و مبنای كلیه برنامه ریزی ها و طرح های توسعه باشد.
- اجرای سطح بندی ساختمان های داخل حریم همانند سایر كشورها كه از 3 سطح 'ممنوعیت'، 'هشدار' و 'اخطار' تشكیل می شود.
- حاكمیت نگاه تخصصی در اجرای پروژه ها ؛ جاده و راه آهن زده ایم، اما آب گذر یا پل هایی كه برای شرایط اضطراری لازم است ندارند. مثلا كمربندی شهر آق قلا كه در غرب و پایین دست رودخانه ساخته شده در سیل اخیر به مخزن یك سد بزرگ تبدیل شد، درحالی كه می بایست كمربندی با رعایت اصول مهندسی در بخش شرقی احداث می شد. باید در اجرای پروژه ها هزینه ای نگاه نكنیم چرا كه كار اصولی، حرفه ای و ریشه ای، كار سرمایه ای محسوب می شود، بطوری كه به هر میزان و به هر دلیل كه از هزینه بیشتر در اجرای پروژه ها زده باشیم، امروز در سیل گلستان ده ها و شاید صدها برابر خسارت دیده ایم
- پاسخگو كردن مشاورین پروژه ها؛ به نظر می رسد این مشاورین هیچ مسئولیتی در قبال طراح ها و محاسباتی كه انجام می دهند ندارند و پاسخگو نیستند، درحالی كه در تمام دنیا كسانی كه سیستمی را طراحی می كنند باید پاسخگو باشند.
1770//2729