به گزارش ایرنا، شایعات و اخبار كذب بویژه در مواقع بحرانی همچون بروز بلایای طبیعی، جریان اطلاع رسانی را گل آلود كرده و با ایجاد اختلال در این حوزه خود توانایی تبدیل شدن به بحرانی جدید را دارند.
مهار سیلاب شایعات در این مواقع نیازمند توجه و درك كاركرد و جایگاه رسانه های رسمی و معتبر برای اطلاع رسانی صحیح به جامعه از سوی دست اندركاران و همچنین اعتمادسازی برای مخاطبان از سوی این دسته از رسانه ها و منابع خبری است.
كارشناسان حوزه ارتباطات، رسانه و مدیریت بحران معتقدند با سهل انگاری و یا كوتاهی رسانه های رسمی فضا برای رشد شایعات و انعكاس اخبار غیرواقعی فراهم می شوند و بالعكس با اطلاع رسانی به موقع، شفاف و مستمر این دسته رسانه ها، شایعات و اخبار كذب فرصت چندانی برای بروز و ظهور و پیشروی پیدا نمی كنند كه این موارد در جریان سیلاب های اخیر مصداق پیدا كرد.
به بهانه این موضوع، جمعی از كارشناسان حوزه رسانه، ارتباطات و مدیریت بحران در گفت و گو با ایرنا به نقش اطلاع رسانی مناسب و كاركرد رسانه های رسمی در مواقع بحرانی برای از بین بردن شایعات و اخبار بی پایه و اساس كه منجر به تشویش اذهان عمومی، ایجاد جو روانی مخرب در جامعه و اختلال در كمك رسانی به حادثه دیدگان می شود، پرداختند.
** تكثر رسانه ها و سردرگمی مردم برای كسب اخبار از منابع معتبر
محسن بهاروند كارشناس رسانه و رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی خوزستان در خصوص ظهور شایعات در حوادث و بحران ها به ایرنا گفت: در این مواقع به دلیل تعدد و تكثر رسانه های مجاز و همچنین غیرمجاز مردم سردرگم می شوند و نمی دانند كه كدام خبر واقعیت دارد.
وی با بیان اینكه چون نظارت خاصی بر فضای مجازی وجود ندارد، حین مواقع بحرانی كانال ها و گروه های خبری موجود در این فضا گوی سبقت را در اطلاع رسانی از رسانه های رسمی و معتبر می ربایند،اظهار داشت: شاهد فعالیت هزاران كانال خبری در فضای مجازی هستیم كه البته خیلی از آنها بعضا اخبار صحیح و واقعی منتشر می كنند اما در مواقع بحرانی برای جذب مخاطب دست به شایعه پردازی و انتشار اخبار غیرواقعی می زنند.
بهاروند ادامه داد: این كانال های خبری در شرایط بحرانی جریان افكار عمومی را در دست می گیرند و از آنجا كه افراد جامعه دسترسی بهتری نسبت به رسانه های رسمی به آنها دارند ، اخبار و مطالبشان مورد توجه قرار گرفته و بازتاب وسیعی پیدا می كنند.
وی اظهار داشت: البته سیاست های رسانه های رسمی و معتبر، نگرش های حزبی و سیاسی حاكم بر آنها و محدودیت های احتمالی آنها در اطلاع رسانی كه موجب می شود در شرایط بحرانی دست به عصا راه بروند نیز در ایجاد چنین وضعیتی و بروز شایعات موثر است.
این كارشناس رسانه با اشاره به اهمیت سرعت انتشار اخبار و اطلاع رسانی به جامعه در مواقع بحرانی،گفت: اگر از سوی رسانه های رسمی مانند صداوسیما در این خصوص خللی را شاهد باشیم و یا اطلاع رسانی از حوادث و اتفاقات به شكل ناقص و غیرشفاف صورت بگیرد، شاهد داغ شدن بازار شایعات خواهیم بود چرا كه در این مواقع جامعه بیشتر از هر زمان ظرفیت و آمادگی دریافت اخبار و مطالب را دارند و اگر این ظرفیت توسط رسانه های رسمی تكمیل نشوند، رسانه های غیررسمی و شایعه پراكنان آنرا تكمیل و پر می كنند.
بهاروند با بیان اینكه در واقع اگر ما نتوانیم به موقع، با سرعت و به شكل صحیح در مواقع بحرانی به اطلاع رسانی بپردازیم راه را برای شایعه پردازان باز كرده ایم، اظهار داشت: رسانه های رسمی و معتبر در چنین مواقعی باید بكوشند تا دست بالا را داشته باشند و با اطلاع رسانی كامل و صحیح خود، فرصت شایعه پراكنی در فضای مجازی توسط سودجویان را از بین ببرند.
** ضعف دستگاه ها در اطلاع رسانی سریع و مناسب
وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: متاسفانه به دلیل اتخاذ برخی سیاست های غلط و عدم درك و شناخت لازم نسبت به جایگاه رسانه و اهمیت اطلاع رسانی، بسیاری از دستگاه های اجرایی ما فاقد سخنگو بوده و اخبار خود را دیر و با به شكل نامناسب و ناقص اطلاع رسانی می كنند و یا با ایجاد محدودیت در اطلاع رسانی بهانه و فرصت را به دست شایعه پردازان می دهند تا از آب گل آلود ماهی بگیرند.
رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی خوزستان با بیان اینكه نباید فراموش كنیم كه نظام و كشور ما كم دشمن ندارد و رسانه های آنان سالهاست كه روی افكار عمومی جامعه ایران كار می كنند،اظهار داشت: در جریان سیل خوزستان كانال های خبری معاند مانند آمدنیوز و رسانه هایی مانند بی بی سی بیشتر به دنبال حواشی و شایعه سازی و موج سواری از شرایط پیش آمده بودند و اگر خط خبری آنها را نگاه و بررسی كنیم، هیچ كدام اخبار و مطالب مثبت را مطرح و بولد نكردند و متاسفانه برخی رسانه های داخلی نیز دانسته و یا ندانسته همین خط را دنبال و با بازنشر خبرهای آنها در رسانه خود در زمین دشمن بازی كردند.
بهاروند گفت: یكی از عوامل دیگر بروز و ظهور شایعات در مواقع بحرانی ورود افراد كم آگاه و نابلد و غیرمتخصص به حوزه رسانه است كه از دانش رسانه ای لازم برخوردار نیستند و بدون شك این افراد نمی توانند اخبار درست و غلط و شایعه را از واقعیت تشخیص بدهند.
رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خوزستان اظهار داشت: در چنین شرایطی، فضا برای ایجاد و نشر شایعه فراهم می شود و كنترل آن نیز دشوار خواهد بود.
وی خاطرنشان كرد: باید مسئولان و دست اندركاران، صنف رسانه ها را به شكل كارشناسی شده و علمی ساماندهی كنند و اجازه ندهند هر كس دلش خواست خود را به عنوان خبرنگار و اهل رسانه مطرح و معرفی كند، ضمن آنكه به رسانه های رسمی نیز در چارچوب های قانونی اجازه فعالیت در فضای مجازی داده شود تا مردم در این فضا اخبار را از مبادی رسمی، معتبر و قابل اطمینان كسب كنند.
** تقویت رسانه های بومی راهكاری برای مهار شایعات
حمید ساوه،كارشناس ارشد علوم ارتباطات و مدیر روابط دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین نیز به ایرنا گفت: برای ارزیابی كاركرد رسانه ها در مواقع بحرانی و جلوگیری از بروز شایعات ابتدا باید به تشریح و موشكافی ساختار رسانه ها پرداخت.
وی با بیان اینكه رسانه ها در دنیای امروز به خصوصی و دولتی، ملی و محلی و دیداری و شنیداری و مكتوب تقسیم می شوند،افزود: رسانه های بومی و محلی امروزه از اهمیت خاصی برای اطلاع رسانی در بعضی ابعاد از جمله هنگام بروز بلایای طبیعی برخوردار هستند و در مواقع بحرانی مانند بروز سیل و زلزله یك نقطه از كشور را هدف قرار می دهد، نقش اولیه در اطلاع رسانی به عهده این دسته از رسانه هاست بنابراین باید این رسانه ها را توسعه بخشید و آنها را تقویت كرد تا به شكل درست به مردم اطلاع رسانی كنند.
ساوه با بیان اینكه ضریب نفوذ فضای مجازی در جامعه ما بالاست،اظهار داشت: در چنین شرایطی باید اخبار توسط رسانه های رسمی در این فضا به شكل مستمر و شفاف اطلاع رسانی و با مخاطب ارتباط برقرار شود تا اطمینان مخاطبان جذب شود تا آنان اخبار و اطلاعات خود را در مواقع بحرانی از منابع غیررسمی جست وجو نكنند.
این كارشناس ارشد علوم ارتباطات با بیان اینكه رسانه های رسمی باید به دنبال اعتمادسازی باشند، خاطرنشان كرد: عنصر ناآگاهی و یا شكاف آگاهی مردم از اطلاعات درست موجب رشد شایعه و مطالب و خبرهای ضد و نقیض و توجه جامعه به این دست اخبار می شود كه رسانه های رسمی باید این خلاء را پر كنند.
وی در ادامه با اشاره به نظریه 'مارپیچ سكوت' در علم رسانه و ارتباطات، گفت: براساس این نظریه وقتی اتفاق و یا رخدادی در یك منطقه و كشور رخ می دهد اما رسانه ملی و اصلی نسبت به آن سكوت اختیار می كند و هیچ گونه بازتاب و خبری از آن منعكس نمی كند، خبرهای این واقعه توسط افراد محلی به دلخواه و با زاویه دید شخصی منتشر و شایعات گسترش می یابد و دامنه وسیعی به خود می گیرد.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی فضا برای فعالیت رسانه های غیر رسمی و شایعه پراكنان باز می شود در صورتی كه رسانه های اصلی باید در این مواقع دست به اطلاع رسانی بزنند و جریان افكار عمومی را در دست بگیرند.
ساوه با بیان اینكه رسانه های رسمی بویژه در مواقع بحرانی باید شكاف آگاهی جامعه را پر كنند، اظهار داشت: در غیر این صورت بازار شایعات گرم شده و حتی این وضع می تواند كنترل اوضاع را از دست مسئولان و دست اندركاران خارج كرده و موجب هرج و مرج شود.
**رسانه های رسمی باید پرچمدار اطلاع رسانی مدیریت بحران شوند
قدرت الله مهدیخانی، مدیركل مدیریت بحران استانداری قزوین نیز به ایرنا گفت: مردم باید در حین وقوع بحران ها، اخبار معتبر و واقعی را از رسانه های رسمی مانند صداوسیما دنبال كنند چرا كه كانال های خبری در فضای مجازی بویژه در چنین شرایطی مكان خوبی برای كسب اخبار رسمی نیستند.
وی افزود: البته رسانه های رسمی نیز باید اخبار را به شكل مستمر، دقیق و شفاف در اختیار مردم بگذارند و خلاء های اطلاع رسانی را پركنند تا حادثه دیدگان و دیگر افراد جامعه برای كسب خبر دنبال منابع غیررسمی نبوده و به شایعات توجه نكنند.
مدیركل مدیریت بحران استانداری قزوین گفت: در جریان سیل اخیر در استان قزوین همه دستگاه ها پای كار بودند و از وقوع خسارات قابل توجه به این استان جلوگیری كردند و بازتاب خوب اخبار و فعالیت های مدیریت بحران در رسانه های رسمی از جمله صداوسیما و خبرگزاری ها نیز موجب شد تا اخبار غیرواقعی و شایعات نتوانند فرصت بروز و ظهور پیدا كنند.
مهدیخانی اظهار داشت: براساس مصوبه شورای مدیریت بحران استان قزوین به منظور هماهنگی در اطلاع رسانی و ارایه اخبار دقیق و با صحت، مقرر شده اخبار مرتبط با این شورا تنها از طریق استاندار، معاون عمرانی استاندار به عنوان جانشین شورای مدیریت بحران و یا مدیركل مدیریت بحران ارایه شود و رسانه ها باید مطالب و اخبار رسمی مربوط به این حوزه را از این مسئولان منتشر كنند.
** كمرنگ شدن شایعات با اعتمادسازی توسط رسانه ها و مسئولان
حكمت الله هاشمی، معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر قزوین نیز به ایرنا گفت: متاسفانه بی اعتمادی در فضای جامعه ما نهادینه شده و و این مساله كه فضا را برای ظهور و بروز شایعات باز می كند، مربوط به یك روز و یك سال نیست و به مرور پدیده آمده است.
وی با اشاره به نقش مخرب شایعات و حواشی در امدادرسانی حین مواقع بحرانی،اظهار داشت: شایعات، انرژی، توان و انگیزه و سرعت كار نیروهای امدادی را به شكل قابل توجهی كاهش می دهند.
هاشمی با بیان اینكه با وجود بسیج همه جانبه نیروهای امدادی و سیل كمك های مردمی به شهرهای لرستان، شایعات و عدم اعتماد عمومی موجب نارضایتی مردم حادثه دیده در این استان شده بود،افزود: عدم اعتمادسازی موجب می شود تا در مواقع بحرانی به چنین مشكلاتی بربخوریم.
معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر قزوین با اشاره به فضاسازی برخی رسانه های معاند و بازنشر اخبار غیرواقعی در فضای مجازی مانند فروش چادرهای هلال احمر به سیل زدگان با مبالغ قابل توجه،گفت: اگر قرار است شاهد رفع شایعات در چنین مواقعی باشیم باید چهار محور مدیریت بحران شامل 'پیشگیری، آمادگی، پاسخگویی و بازتوانی' را جدی بگیریم و چارچوب های آنرا رعایت كرده و آموزش های این حوزه را بین جامعه اشاعه بدهیم.
وی اظهار داشت: وقتی جامعه را برای برخورد با مخاطرات آماده نكنیم و در رسانه های رسمی مانند صداوسیما بحث های جدی و تحلیل محور از مدیریت بحران و اطلاع رسانی مربوط به آن نداشته باشیم و فرض كنیم اگر در نقطه ای 70 سال سیل نیامده دیگر چنین حادثه ای نخواهیم داشت، بدون شك در مواقع بحران با مشكلات زیادی از جمله اقبال مردم به شایعات نیز مواجه خواهیم شد.
هاشمی اظهار داشت: اعتمادسازی مقوله بسیار مهمی است كه بیشتر اوقات از آن غافل هستیم و این مساله در مورد رسانه ها و دستگاه های ما نیز صدق می كند و مشكلات خود را در مواقع بحرانی مانند جریان سیل های اخیر نشان می دهد.
وی همچنین بر رفتار حرفه ای مدیران در این شرایط تاكید كرد و گفت: اگر مسئولی در شرایط بحرانی رفتار نامناسبی از خود نشان دهد و از مردم عذرخواهی كند فایده چندانی نخواهد داشت چرا كه بازتاب حركت اول آن هم در قالب حرف و حدیث و شایعات بسیار وسیع و غیرقابل كنترل خواهد بود.
معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر قزوین گفت: باید رسانه های ما به شكل علمی و آكادمیك مباحث مدیریت بحران را فرا بگیرند تا در زمان وقوع بحران ها و حوادث به شكل درست عمل كنند و اعتماد مخاطبان را به خود جذب كرده و با این كار شایعات اجازه خودنمایی پیدا نكنند.
3013
قزوین – ایرنا – سیلاب های اخیر در كشور، شایعاتی را نیز با خود در فضای مجازی براه انداخت كه بار دیگر اهمیت اطلاع رسانی به هنگام و شفاف به جامعه از سوی رسانه های رسمی و دست اندركاران را گوشزد كرد.
