درحالي كه شرق مازندران در نوروز 98 شاهد سيلاب عظيمي بود كه منجر به طغيان رودخانه ها و آبگرفتگي معابر عمومي و واحدهاي مسكوني و تجاري شد و خسارت هاي زيادي را به همراه داشت، غرب استان در مهرماه سال 97 اين حادثه تلخ را تجربه كرد و بازسازي نقاط آسيب ديده همچنان ادامه دارد.
يكي از عوامل بروز سيلاب، رودخانه ها هستند كه به واسطه عدم ساماندهي و ايمن سازي آنها ، با كمترين بارش باراني به بزرگترين چالش در منطقه تبديل مي شوند و طغيان رودخانه ها خسارت هاي زيادي را به بخش هاي مختلف وارد مي آورد.
عدم ايمن سازي حاشيه رودخانه ها ، نبود سد يا آب بندان هاي مناسب بر روي رودخانه ها و عدم لايروبي و تجاوز به حريم رودخانه ها از جمله مواردي است كه سبب شده تا رودخانه هاي غرب مازندران به خطري بالقوه در منطقه تبديل شوند كه قابليت بالفعل شدن آنها با كمترين بارشي وجود دارد.
پس از سيل مهرماه دستگاه هاي مربوطه غرب استان اقدامات زيادي جهت افزايش ضريب ايمني رودخانه ها انجام دادند كه در حكم نوشدارو پس از مرگ سهراب بود اما با اين وجود تلاش ها همچنان ادامه دارد و با ورود امكانات و تجهيزات بخش خصوصي اين روند سرعت بيشتري به خود گرفته است.
اما سوالي كه در اين زمينه مطرح است اينكه در ساماندهي رودخانه ها و ايمن سازي آنها تا چه اندازه از نظرات كارشناسان و صاحبنظران اين حوزه استفاده شده و آيا پيمانكاراني كه در اين زمينه فعاليت مي كنند از دانش كافي برخوردارند يا بر اساس تجربه كاري خود اقدام به ساماندهي رودخانه ها كرده اند.
همچنين اين پرسش مطرح است كه در مهندسي رودخانه ها نقش دانش آموختگان اين رشته تا چه اندازه پررنگ است و پيمانكاراني كه در اين زمينه فعاليت مي كنند بر اساس چه الگو و نقشه اي اقدام به لايروبي و ديواره سازي حاشيه رودخانه ها نموده اند.
** ضرورت توجه به علم مهندسي رودخانه
يك كارشناس ارشد عمران با اشاره به اهميت مهندسي رودخانه ها گفت: مهندسي رودخانه يكي از گرايش هاي مهندسي عمران است كه به مطالعات (شناخت، برنامه ريزي، طراحي)، ساخت سازه ها و بهره برداري بهينه از رودها به منظور مهار سيلاب، كاهش خطرات، به حداقل رساندن تبعات منفي و همچنين بهسازي وضعيت رودخانه ها براي تامين نيازهاي بشري و حفظ محيط زيست مي پردازد.
احمد حسين زاده در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود : يك مهندس رودخانه به تركيب مهارت هايي در زمينه هاي تحليل انتقال رسوب، هيدرولوژي و هيدروليك، ژئومورفولوژي (زمين ريختشناسي)آبرفت ها، توأم با يك پيش زمينه قوي عملي در انتخاب گزينه نهايي، طراحي و تاثيرات رفتار رودخانه ها و آبريزها بر پديده هاي مورفولوژي، به منظور اصلاح و بهسازي سازههاي آبي احداث شده در مسير آنها نيازمند است.
وي با بيان اينكه مهارت هاي مهندسي رودخانه در حال حاضر نياز بخش وسيعي از پروژه ها و آبراهه ها و آبريزها در شرايط و مقياس هاي مختلف است ، اظهار داشت: متاسفانه در ايران اهميت مهندسي رودخانه تنها متعلق به پروژه هاي بزرگي همچون سد سازي است و براي بسياري از پروژه هاي كوچك اين اهميت وجود ندارد.
حسين زاده خاطر نشان كرد : ميزان بالاي خسارت ها در هنگام وقوع سيلاب دليل محكمي بر اين ادعاست و اگر اهميت مهندسي رودخانه ها در تمامي سطوح لحاظ شود مسلما خسارت ها بسيار كاهش خواهد يافت.
وي محدوديت منابع مالي را از مهمترين عوامل كم توجهي به مهندسي رودخانه ها دانست و تصريح كرد : اگر در بحث ساماندهي رودخانه ها مطالعات لازم صورت نگيرد و بار ديگر از گزينه هاي غير كارشناسي استفاده شود ، نتيجه مطلوب حاصل نمي گردد.
وي يادآور شد : دستگاه ها اعتبارات را به جاي جبران خسارت در پيشگيري از وقوع حوادث هزينه كنند تا با مشكلات كمتري مواجه شوند.
** ضرورت نگاه كارشناسي در مهار رودخانه ها
يك كارشناس ديگر عمران با گرايش سازه هاي آبي از نبود استحكام لازم ديواره هاي سنگچين احداث شده در رودخانه هاي غرب مازندران انتقاد كرد و گفت : براي ايمن سازي حاشيه رودخانه هاي اين منطقه كه شيب زيادي دارند و سرعت آب بسيار بالاست بايد از ديوار حفاظتي ( بتني مسلح ) استفاده شود و يا در صورت احداث ديواره سنگچين حتما گابيون بندي صورت گيرد.
فرهاد افسري در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود: هم اكنون بخش اعظمي از ديواره هاي سنگچين احداث شده در حاشيه رودخانه ها فاقد گابيون هستند و از مقاومت لازم در برابر سيلاب برخوردار نيستند.
وي اظهار داشت: بتن ريزي در لايه هاي ديواره هاي سنگچين نيز نمي تواند نتيجه مطلوبي به همراه داشته باشد و بيان اين مطلب تنها بهانه اي براي برداشت بيشتر مصالح توسط پيمانكاران از بستر رودخانه است.
افسري ترك تشريفات را عاملي در جهت سرعت بخشيدن به ساماندهي رودخانه ها دانست و خاطرنشان كرد: با ترك تشريفات انتظار مي رفت كه پيمانكاران بيشتري به اين عرصه ورود كنند اما متاسفانه اينطور نشد و رودخانه هاي منطقه در انحصار چند پيمانكار بومي قرار گرفتند.
وي يادآور شد : بر اساس توافق صورت گرفته پيمانكاران بر مبناي ميزان عملكرد خود مجاز هستند تا بخشي از مصالح مازاد رودخانه را جهت جبران هزينه ها برداشت كنند ، بنابراين بايد بخش نظارتي در اين زمينه بيش از پيش فعال گردد.
** احداث ديوار سنگچين ، تكرار تجربه تلخ گذشته
يك شهروند تنكابني پيرامون ايمن سازي رودخانه ها پس از سيل مهرماه سال گذشته اين شهرستان گفت : در برخي از نقاط از سنگ هاي موجود در رودخانه ها براي ديواره سازي استفاده شده اما تعداد و طول رودخانه ها آنقدر زياد است كه اقدامات صورت گرفته چشمگير نيست.
رضا منصوري در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود : هنوز حجم زيادي از مصالح مازاد در بستر رودخانه ها وجود دارد كه به نظر مي رسد در صورت عدم برداشت در سيل بعدي اين سنگ ها به ديواره هاي تازه ساخته شده برخورد خواهند كرد و تمام تلاش ها در اين زمينه بي نتيجه خواهند ماند.
وي با بيان اينكه سنگچين كردن ديواره رودخانه ها بدون بتن ريزي فايده اي نخواهد داشت، خاطرنشان كرد : در سال هاي گذشته بارها اين اقدام از سوي پيمانكاران صورت گرفت كه با افزايش حجم آب رودخانه ها تخريب شدند و تكرار دوباره آن غير قابل قبول است.
به گفته اين شهروند ، امروزه از روش هاي بهتري براي ديواره سازي حاشيه رودخانه ها استفاده مي شود اما مشخص نيست كه چرا دستگاه هاي مربوطه همچنان بر ساخت ديواره هاي سنگچين اصرار مي ورزند.
** ايمن سازي رودخانه ها به صورت علمي امكان پذير است ، اما ...
معاون عمراني فرمانداري ويژه شهرستان تنكابن در پاسخ به انتقاد هاي صورت گرفته پيرامون ايمن سازي رودخانه ها گفت : ايمن سازي رودخانه ها به صورت علمي امكان پذير است چرا كه از دانش و تكنولوژي آن بهره مند هستيم اما معمولا براي پروژه هاي عمراني ابتدا بودجه و سپس توان و اولويت را مدنظر قرار مي دهيم تا ببينيم چه نتيجه اي حاصل مي گردد.
حسن باقري در گفت و گو با خبرنگار ايرنا افزود : مي توانستيم براي رودخانه ها ديوار بتني مسلح با بريد هاي منظم كه شيب رودخانه ها را كم مي كند احداث نماييم اما حجم آورده رودخانه ، توان و بودجه در نظر گرفته شده براي اين منظور اجازه چنين كاري را نمي داد .
وي اظهار داشت: از آنجا كه شرايط مصالح و قيمت فولاد و بتن براي دستگاه ها مقرون به صرفه نبود ، به ناچار آمديم سازه اي را انتخاب كرديم كه بتوانيم تمامي مصالح مورد نياز را از همان رودخانه برداشت نماييم.
باقري با بيان اينكه در مهندسي رودخانه ها شيب رودخانه و تثبيت بستر رودخانه مورد توجه است ، خاطر نشان كرد : براي بررسي هر يك از اين موارد مطالعات آنچناني نياز ندارد و كارشناسان اداره امور آب مي توانند آن را انجام دهند.
وي تصريح كرد : پيش از اين ورود به بستر رودخانه و برداشت مصالح مازاد بسيار چالش برانگيز بود و مجوزي در اين زمينه صادر نمي شد و يا به سختي صادر مي شد اما زماني كه در سيل سال گذشته با آسيب جدي مواجه شديم اين اتفاق مهم صورت گرفت.
به گفته معاون عمراني فرمانداري ويژه شهرستان تنكابن ، اگر در گذشته اعتماد لازم در اين زمينه جلب مي شد و اقدامات پيشگيرانه همچون لايروبي و پاكسازي بستر رودخانه ، نصب تله هاي رسوب گير و احداث بريد صورت مي گرفت ، خسارت سيل مهرماه 97 به حداقل مي رسيد.
وي با اشاره به اينكه رودخانه ها نياز به نگهداري دارند ، افزود : اگر اين اعتماد ايجاد شده هميشگي باشد مسلما نتايج بسيار خوبي را در حوزه رودخانه ها شاهد خواهيم بود.
باقري با ابراز تاسف از نبود نگاه مثبت به پيمانكاران شن و ماسه ، اظهار داشت : بايد پيمانكاراني كه در اين زمينه فعاليت مي كنند تحت نظارت و كنترل شديد قرار بگيرند تا نگاه ها نسبت به آنها تغيير كند.
وي با بيان اينكه ديواره هاي در حال ساخت به مراتب از شرايط قبل بهتر هستند، خاطرنشان كرد: از بهمن ماه سال گذشته تاكنون 4 كيلومتر ديواره سازي توسط پنج پيمانكار در رودخانه هاي منطقه صورت گرفته است.
وي تصريح كرد: از آنجا كه در سيل مهرماه سال گذشته بسياري از سردهنه هاي اصلي تخريب شده بودند ، تصميم گرفته شد تا ابتدا سردهنه ها را آماده كنيم و سپس براي ديواره سازي اقدام نماييم و همين موضوع سبب شد تا ديواره سازي به كندي صورت گيرد.
وي يادآور شد: در گذشته بحث رودخانه ها ، سدها و آبخيزداري به فراموشي سپرده شده بود كه به واسطه سيلاب هاي اخير در كشور بار ديگر در اولويت قرار گرفته است.
**ضرورت تقويت ديواره هاي سنگچين احداث شده پس از سيل
فرماندار ويژه شهرستان تنكابن نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: پس از سيل مهرماه به منظور تسريع در ساماندهي و ايمن سازي رودخانه هاي منطقه و با هماهنگي استاندار، معاون عمراني استاندار ، سازمان بازرسي، رييس كل دادگستري مازندران و دادستان مركز استان و به پيشنهاد شهرستان مقرر گرديد تا رودخانه ها پس از بازه بندي در اختيار پيمانكاران داخلي ( ترك تشريفات ) قرار گيرد.
سيد امير حسيني جو افزود: تاكنون اقدامات خوبي در زمينه ايمن سازي رودخانه ها صورت گرفته اما به دليل آنكه دبي آب در حوزه تيروم، چالكرود و چشمه كيله بالاست بايد حتما سازه هاي احداث شده با گابيون بندي يا بتن ريزي از مقاومت بالايي برخوردار شوند تا در برابر سيلاب تخريب نشوند.
وي اظهار داشت: در اين راستا پيشنهاد شد كه با نظارت مستقيم دستگاه هاي متولي و دستگاه هاي نظارتي از محل برداشت مصالح مازاد رودخانه بتوانيم بتن ريزي را در ديواره هاي سنگچين انجام بدهيم كه اميدواريم امور آب استان و صنعت و معدن مجوز لازم را در اين زمينه صادر نمايد.
حسيني جو با بيان اينكه در صورت عدم تزريق بتن ديواره هاي احداثي تخريب خواهند شد، خاطرنشان كرد: با توجه به مشكلات اعتباري كه در سطح كشور وجود دارد ، پيشنهاد مطرح شده مي تواند در اين زمينه راهگشا باشد و از ميزان نگراني هاي مردم بكاهد.
وي تصريح كرد: بر اساس اعلام نماينده مردم تنكابن ، رامسر و عباس آباد در مجلس ، اين موضوع در كميسيون هاي مجلس در حال رسيدگي است تا اين اختيار را به دولت بدهد كه از محل آورده رودخانه براي همان رودخانه هزينه شود.
فرماندار ويژه شهرستان تنكابن در ادامه به احداث مجدد سردهنه هاي زراعي تخريب شده در سيل مهرماه اشاره كرد و افزود : 36 سردهنه احداث شده در شهرستان عموما سنتي هستند و در منطقه سردهنه بتني يا مكانيكي با شرايط امروز وجود ندارد و همين مسئله باعث شده تا كار تكراري تخريب و بازسازي آنها به صورت مداوم در شهرستان صورت گيرد.
وي اظهار داشت : تخريب مستمر اين سردهنه ها مي تواند در فصل زراعي نارضايتي كشاورزان را به همراه داشته باشد كه اميدواريم تمهيدات لازم در اين زمينه صورت گيرد.
** تزريق بتن به ديواره هاي احداثي الزامي است
معاون عمراني استانداري مازندران روز دوشنبه در حاشيه بازديد از روند ايمن سازي رودخانه هاي شهرستان تنكابن به خبرنگار ايرنا گفت : پس از سيل مهرماه سال گذشته با وجود تمامي مشكلات اقدامات بسيار خوبي در حوزه رودخانه ها از سوي اداره آب منطقه اي استان صورت گرفت و اين روند همچنان ادامه دارد.
مهدي رازجويان از روند ديواره سازي حاشيه رودخانه ها ابراز رضايت كرد و افزود : از محل آورده رودخانه ديواره سازي صورت گرفته اما نياز بود كه اين ديواره ها از مقاومت بيشتري برخوردار باشند لذا مقرر گرديد تا با تزريق بتن اين مشكل برطرف شود.
وي اظهار داشت : تزريق بتن مي تواند پايداري اين ديواره ها را در برابر سيلاب افزايش دهد و بايد اين روند تا رسيدن به نتيجه مطلوب ادامه داشته باشد.
به گفته معاون عمراني استانداري مازندران ، به دليل تعداد و طول زياد رودخانه ها روند ايمن سازي آنها زمانبر خواهد بود اما با اين وجود پيمانكاران سخت در تلاش هستند تا اين وظيفه مهم را به سرانجام برسانند.
بارش شديد باران به همراه سيل اواسط مهر ماه سال گذشته بيش از 670 ميليارد تومان به تاسيسات زيربنايي، مسكوني و كشاورزي در مازندران و بويژه شهرستان هاي تنكابن خسارت وارد كرد.
همچنين سيلاب اواخر اسفند گذشته و اوايل فروردين ماه در مناطق مركزي و شرقي مازندران نيز يك هزار و 500 ميليارد تومان خسارت برجا گذشت .
شهرستان هاي تنكابن ، رامسر و عباس آباد در غرب مازندران قرار دارند.
/1602/7513/1899
نوشهر- ايرنا - سيلاب هاي هفته هاي گذشته نشان داده كه جريان اب به هنگام طغيان تا چه اندازه تخريب به بارمي اورد و اين مساله به گفته كارشناسان توجه دقيق تر به ديواره سازي رودخانه هاي مازندران و از جمله تنكابن را بيشتر مي كند.
