به گزارش ایرنا، رهاسازی فاضلاب صنعتی، فاضلاب انسانی، تصرف زمین های اطراف و توسعه كشت و كار از جمله مشكلات و دغدغه هایی است كه دوستداران محیط زیست برای رود اترك بیان كرده اند.
رود اترك، محل تغذیه سه تالاب بین المللی آلا گل، آما گل و آجی گل در استان گلستان است و همین امر سبب شده تا مسئولان بر مدیریت این رود حساسیت بیشتری داشته باشند و می گویند مدیریت این حوزه باید در اولویت ساماندهی منابع آبی قرار گیرد.
* انتقاد از رهاسازی فاضلاب به رود اترك
معاون نظارت و پایش اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی از رهاسازی فاضلاب در رود اترك انتقاد كرد و گفت: باید عوامل آلوده كننده این رود شناسایی و جلوی آن گرفته شود.
حسین هراتی اظهار داشت: متاسفانه فاضلاب واحدهای صنعتی و بعضا فاضلاب انسانی به رودخانه اترك رهاسازی می شود كه این امر دغدغه ما هم است.
وی افزود: محیط زیست با واحدهای آلوده كننده برخورد می كند اما در سال های مختلف مشكل برطرف و در دوره دیگر، واحدهای صنعتی فاضلاب را در رود رها می كنند.
هراتی با بیان اینكه واحدهای صنعتی مستقر در مسیر رود اترك فاضلاب خود را به آن رها می كنند و بعضا شاهد تخلیه فاضلاب انسانی در این رود هستیم گفت: با وجود اینكه تانكرهای حامل فاضلاب باید فاضلاب را در لاگون های منطقه قارلق تخلیه كنند اما بعضا در این باره اهمال می كنند.
وی تصریح كرد: اخیرا یك دستگاه تانكر فاضلاب، بخشی از فاضلاب را در رود خالی می كرد كه این تخلف صورت جلسه شد و پرونده در حال بررسی است.
هراتی با بیان اینكه تاكنون اقدامی تاثیرگذار برای شناسایی عوامل آلاینده منابع آب استان انجام نشده است گفت: طرح برای شناسایی عوامل آلوده كننده منابع آب استان به استانداری پیشنهاد داده شده است كه امید می رود اجرایی شود.
وی با بیان اینكه در سال 86، برای مطالعه عوامل آلوده كننده منابع آبی استان اقداماتی انجام شد اما ناتمام ماند اظهار داشت: اگر منابع آلوده كننده منابع آب شناسایی شود راهكارها برای جلوگیری از آن و برخورد با متخلفان در این زمینه، پیش بینی می شود.
وی خاطرنشان كرد: سموم و كودهای شیمایی كشاورزی كه در بارندگی های رگباری و سیل شسته می شود و به رود راه پیدا می كند از دیگر منابع آلوده كننده رود اترك به شمار می روند.
هراتی با بیان اینكه یكی از مشكلات رود اترك، عدم تخصیص حق آبه این رود از سدها است گفت: در سال های خشكسالی و كم باران، حق آبه زیست محیطی روداترك داده نمی شود، البته امسال آب سد شیرین دره به واسطه بارندگی های مناسب از سد رها شده است اما در سال های كم باران معمولا حق آبه اختصاص داده نمی شود.
* تهدید برای تالاب آق قشلاق
معاون نظارت و پایش اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با اشاره به تهدید های زیستی تالاب آق قشلاق گفت: این تالاب در حاشیه رود اترك، زیستگاه و مامن پرندگان است و به یقین خطرات رود اترك در این تالاب هم تاثیرگذار خواهد بود.
وی افزود: در این سال ها سودجویان نسبت به تصرف زمین های اطراف تالاب اقدام كرده اند و زمین های كشت و كار خود را توسعه داده اند، البته خاك این منطقه بویژه در سال هایی كه سطح آب بالاست برای كشاورزی مناسب نیست.
وی اظهار داشت: كشاورزان سودجو در سال هایی كه سطح آب افت پیدا می كند، نسبت به تصرف خاك های اطراف تالاب و كشت و كار اقدام می كنند.
* دست محیط زیست برای تالاب فعلا بسته است
هراتی در باره سوزاندن نیزارها گفت: سوزاندن نیزارها هم برای توسعه زمین های كشاورزی انجام می شود البته برخی از كارشناسان هم معتقد هستند كه وجود نیزارها به هنگام سیلاب، سبب بالا آمدن سطح آب می شود و به زمین های اطراف رود خسارت وارد می كند از این رو حذف نیزارها با هدف لایروبی رود انجام می شود اما سوزاندن نیزارها اقدامی خسارت زا برای محیط زیست و طبیعت است.
معاون نظارت و پایش اداره كل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: این تالاب هنوز به ثبت نرسیده است و محیط زیست نمی تواند در مدیریت آن دخالت و ورود داشته باشد.
* عوامل تخریب
یك كارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی خراسان شمالی در این باره گفت: كاهش بارندگی ها و وقوع خشكسالی ها در دو دهه اخیر، سدسازی در مناطق بالادست و بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی و افت سفره های زیر زمینی و منابع آب زیر سطحی و در نتیجه كاهش شدید دبی چشمه سارهای واقع در كرانه های رود اترك بوده و كاهش سیلاب ها و رواناب ها از عوامل مهم تخریب تدریجی تالاب ها و نیزارها است.
بهمن هوشمند اظهار داشت: عوامل دیگری چون ایجاد زهكش های مصنوعی در اراضی كرانه ای اترك و خشك كردن این زمین ها و یا آتش زدن نیزارها با هدف توسعه زمین های كشاورزی هم مزید بر علت شده و موجبات تخریب این زیستگاه های طبیعی را فراهم آورده اند.
وی افزود: عامل موثر دیگر در نابودی این اكوسیستم ها، رهاسازی فاضلاب های صنعتی به داخل رودخانه و استفاده بی رویه از سموم و كودهای شیمیایی در زمین های زراعی و باغ های واقع در حوزه آبخیز و حاشیه رود اترك است كه بتدریج موجب آلوده شدن آب و خاك و تخریب نیزارها و اولنگ زارها می شوند.
این كارشناس رسمی دادگستری در رشته مهندسی آب در خراسان شمالی با بیان اینكه بخش زیادی از این زیستگاه ها در دهه های اخیر تخریب شده اند اظهار داشت: در صورت تخریب این زیستگاه ها و پدیده های طبیعی و با توجه به ریزدانه بودن خاك سطحی و وجود املاح فراوان در این نوع خاك ها، این مناطق به منشا ریز گردها تبدیل خواهند شد و نتیجه نهایی آن افزایش ذرات معلق و آلودگی هوا در روستاها و شهرهای هم جوار خواهد بود و از طرفی تخریب این نیزارها، موجب به هم خوردن تعادل اكولوژیك در منطقه می شود.
* پیامدها و مضرات تخریب
هوشمند اظهار داشت: تخریب این محیط های طبیعی سبب كاهش شدید جمعیت پرندگان وابسته به این نواحی خواهد شد و چون برخی از این پرندگان از آفات كشاورزی تغذیه می كنند و نقش كنترلی دارند، كاهش جمعیت آنها در به هم خوردن تعادل و در نتیجه افزایش و طغیان آفات زراعی موثر خواهد بود.
وی تصریح كرد: بطور كلی تخریب یك اكوسیستم طبیعی به منزله زخمی عمیق بر پیكره سرزمین است و نتیجه نهایی آن به هم خوردن تعادل طبیعی و كاهش تنوع زیستی و عدم بهره مندی نسل های آتی از این نعمات ارزشمند خدادادی است.
* راهكارها
این كارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی در خراسان شمالی گفت: انجام مطالعات علمی و دقیق و ارائه برنامه حفظ و حراست، احیا و بهره برداری صحیح از این پدیده های طبیعی یك ضرورت است و چنانچه این مهم انجام نشود در آینده ای نه چندان دور شاهد تخریب و انهدام كامل این زیستگاه ها خواهیم بود.
هوشمند اظهار داشت: در این راستا هماهنگی و همكاری ادارات و مراجع مرتبط از قبیل محیط زیست، منابع طبیعی، كشاورزی، آب منطقه ای، بخش صنعت، مراكز دانشگاهی و پژوهشی، شوراهای اسلامی و تشكل های زیست محیطی و جوامع محلی الزامی است.
وی تصریح كرد: در این زمینه استفاده از تجارب و پتانسیل های حمایتی مجامع بین المللی نیز بسیار راهگشا خواهد بود.
این كارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی خراسان شمالی گفت: راهكار دیگر، آموزش، ترویج و ارتقای سطح آگاهی جوامع محلی در مورد اهمیت و عواقب و مضرات زیست محیطی ناشی از تخریب این محیط ها و نیز فراهم ساختن زمینه های مشاركت آنها برای بهره برداری درست از پتانسیل های این اكوسیستم و ایجاد زیر ساخت های لازم در راستای طبیعت گردی است.
وی افزود: مشاركت اهالی منطقه در حفاظت و توسعه این مناطق، زمینه های لازم برای بهره برداری صحیح از این نیزارها در زمینه گردشگری طبیعت و مشاغلی چون حصیر بافی فراهم خواهد ساخت.
هوشمند اظهار داشت: در گذشته های نه چندان دور حواشی و كرانه های رودخانه اترك از منطقه رضاآباد شیروان تا نواحی پیش قلعه و مرغزار و حتی تا نواحی پایین دست در منتهی الیه شهرستان مانه و سملقان پوشیده از نیزارها و اولنگ زارها بوده و در برخی مناطق نیز طغیان سیلاب ها و تجمع آب های زیر سطحی موجب تشكیل مانداب ها و تالاب هایی در حاشیه این رود شده است و هر چند در دهه های اخیر بخش های زیادی از این تالاب ها و نیزارها در اثر عوامل مختلف از بین رفته اند، اما قسمت هایی از این نیزارها در محدوده شهرستان بجنورد و در حد فاصل كارخانه پتروشیمی تا حوالی روستاهای قشلاق و عبدالله آباد كماكان موجود است كه به تالاب و نیزار قشلاق معروف شده است.
* نحوه تشكیل تالاب ها و نیزارهای حاشیه اترك
این كارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی در خراسان شمالی گفت: تالاب های حواشی رودخانه اترك از نوع تالاب های رودخانه ای است كه در چاله ها و مناطق كم شیب تر حاشیه رودخانه و در اثر كاهش شدت جریان سیلاب ها و رسوبگذاری ذرات رسی و ریز دانه و در نتیجه كاهش نفوذپذیری زمین و تجمع آب شكل گرفته اند و گسترش سازندهای زمین شناسی ریزدانه مانند سازندهای شیلی و مارنی سرچشمه و سنگانه در ارتفاعات بالادست و نواحی مشرف به رود اترك عامل اصلی تامین این رسوبات ریز دانه بوده اند.
هوشمند اظهار داشت: این پدیده در گذر زمان موجب رشد و نمو و استقرار گیاهان سازگار با این شرایط مانند انواع نی، گز، خانواده گندمیان و برخی درختچه ها شده و در نهایت محیط و مكان مناسبی برای زاد و ولد انواع پرندگان بومی و مهاجر فراهم آمده است.
وی خاطرنشان كرد: محیط های تالابی یك اكوسیستم مركب از آب، هوا، خاك، پوشش گیاهی و حیات وحش است كه در گذر زمان و در طی صدها هزار سال به تعادل اكولوژیك با یكدیگر و با محیط اطراف خود رسیده اند، تالاب ها، نیزارها و اولنگ زارها نقش مهمی را در تعادل اكوسیستم، تولید اكسیژن و پاكیزگی هوا، مامن مناسبی برای حضور پرندگان، كنترل فرسایش و جذب گرد و غبار و ممانعت از تولید و گسترش ریزگردها به عهده دارند.
این كارشناس ارشد هیدروژئومرفولوژی در خراسان شمالی گفت: این محیط ها مكان های مناسبی برای طبیعت گردی هستند و در صورت حفاظت و بهره برداری درست و ایجاد زیرساخت ها می توانند نقش مهمی در جذب علاقمندان به طبیعت و توسعه صنعت گردشگری در راستای ایجاد اشتغال و توسعه مناطق داشته باشند.
معاون حفاظت و بهره برداری شركت آب منطقه ای خراسان شمالی در باره آلودگی رود اترك گفت: بر اساس قانون توزیع عادلانه آب، آلوده كردن منابع آب ممنوع است البته نظارت و برخورد با تخلف ها توسط محیط زیست انجام می شود اما این شركت هم نظارت های خود را دارد.
وحید واسطه اظهار داشت: تلاش داریم تا پیشگیری لازم در این باره انجام شود.
وی افزود: آلودگی های فاضلاب صنعتی و آلودگی شیمایی، دو پتانسیل برای منابع آبی در استان به شمار می رود كه پتانسیل آلودگی فاضلاب در دشت بجنورد شناسایی شده است كه به واسطه وجود واحد كشتارگاه، تصفیه خانه فاضلاب و مراكز دفن زباله سبب آلودگی منابع آب است.
وی تصریح كرد: پتانسیل آلودگی شیمیایی هم در دشت مانه و سملقان است و به واسطه وسعت كشاورزی این شهرستان و استفاده كشاورزان از سموم و كودهای شیمیایی زمینه آلودگی منابع آب وجود دارد.
معاون حفاظت و بهره برداری شركت آب منطقه ای خراسان شمالی افزود: در رود اترك، مشكل آلودگی، كم است و رود خود توان خودپالایی دارد و فاضلاب و مواد آلوده، در آب رقیق می شود و برای پایین دست خطر و تهدید محسوب نمی شود.
* رود نمی تواند خودپالایی كند
مدیرعامل سازمان مردم نهاد دوست داران طبیعت سبز كره زمین در خراسان شمالی در این بار گفت: رود به هیچ عنوان نمی تواند خودپالایی داشته باشد و باقی مانده سموم و كودهای شیمایی و یا فاضلاب ها، در زیست جانواران تاثیرگذار خواهد بود.
سید حمید كشمیری اظهار داشت: ورود فاضلاب كشتارگاه و تصفیه خانه فاضلاب، یكی از عوامل آلوده كننده رود اترك است.
به گزارش ایرنا، رودخانه اترك از دامنه های جنوبی ارتفاعات هزار مسجد در حدفاصل شهرستان های قوچان و چناران سرچشمه می گیرد و پس از عبور از محدوده شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی وبخش های میانی شهرستان های فاروج، شیروان، بجنورد و مانه و سملقان در خراسان شمالی بهشرق استان گلستان وارد شده و در نهایت به تالاب های حاشیه دریای خزر(تالاب آلاگل) می ریزد.
حدود 211 كیلومتر ازمسیر 535 كیلومتری این رودخانه در استان خراسان شمالی واقع شده است.
در برخی از كرانه های رودخانه اترك با گذر زمان تالاب ها، نیزارها و اولنگ زار ( چمنزار و بیشه زار) هایی شكل گرفته اند كه به عنوان بخشی از اكوسیستم این رودخانه نقش مهمی در تعادل بوم شناختی منطقه ایفا می كنند.
7185/ 6042
بجنورد- ایرنا- رود اترك، به عنوان پنجمین رود بلند در كشور، هر چند در سیلاب اخیر، خروشان تر از گذشته است اما دوستداران محیط زیست از برخی تهدید ها برای آن نگران هستند.
