سیاست رسانه ای در ایران ناهماهنگ و آسیب زا است

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا؛ عملكرد رسانه ها در بحران سیل فروردین 1398، مورد بحث و بررسی بسیاری از كارشناسان قرار گرفته است. عدم انتشار روزنامه ها در روزهای اوج بحران، به دلیل تعطیلات عید، آغاز پوشش اخبار سیل، چند روز بعد از آغاز آن توسط رسانه ملی و مراجعه مكرر مردم به شبكه های اجتماعی برای دریافت آخرین اخبار و اطلاعات، از جمله موضوعاتی هستند كه بحث و بررسی كارشناسانه را می طلبند.
« علیرضا دهقان نیری» استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران و كارشناس رسانه، در میزگرد ایرنا با عنوان «بررسی عملكرد رسانه ها در بحران سیل فروردین 98»، بیان داشت عدم وجود سیاست های هماهنگ در حوزه مدیریت رسانه های رسمی، باعث بروز مشكلات بسیاری برای رسانه ها در جهت ایفای نقش خود در زمان بروز بحران ایجاد كرده است.

** صدا و سیما باید در پوشش خبری، عدالت و توازن را رعایت كند
این استاد ارتباطات در ابتدا ضمن اشاره به تفاوت های موجود میان رسانه های مختلف، گفت: ما نباید از رسانه های توقع داشته باشیم كه مانند هم عمل كنند. ما فضای رسانه ای متكثری داریم و هر رسانه ای باید نقشی خود را ایفا كند.
دهقان نیری افزود: باید از صدا و سیما انتظار كار بر روی انتشار اخبار رسمی، اطلاع رسانی و بسیج منابع را داشته باشیم. به نظر بنده وظیفه صدا و سیما در زمان بحران، بحث درباره علل وقوع یك حادثه نیست و این كار در این مرحله ضرورتی نیز ندارد. صدا و سیما در زمان بحران وظیفه آرام سازی جامعه و آماده سازی بسیج منابع را برعهده دارد.
این مدرس دانشگاه تهران گفت: بهتر است بحث درباره تحلیل نقش سدها یا آبخیزداری را مطبوعات برعهده گیرند؛ زیرا در مقایسه با شبكه های اجتماعی و صدا و سیما كندتر هستند. آن ها می توانند توان خود را معطوف به علت یابی كنند. اما در بحران سیل اخیر، چنین اتفاقی رخ نداد.

** صدا و سیما عدالت در پوشش خبری را رعایت كند
دهقان نیری ضمن اشاره به عملكرد رسانه ملی در بحران های قبلی كشور، گفت: عملكرد صدا و سیما در پوشش اخبار بحران، در قیاس با زلزله كرمانشاه، بهبود یافته است؛ اما از جهاتی دیگر اشكالاتی در كار صدا و سیما وجود دارد.
دهقان اضافه كرد: پوشش خبری، وظیفه صدا و سیما است؛ زیرا امكانات و فرصت¬ های آن را در اختیار دارد؛ اما این سازمان عملكرد خود در توازن پوشش خبری را باید اصلاح كند.
مدرس رشته ارتباطات دانشگاه تهران گفت: گروه های مختلفی در عملیات امداد رسانی در بحران سیل اخیر مشاركت داشته اند؛ اما صدا و سیما بیشتر پوشش بالا به پایین داده است؛ یعنی بیشتر به پوشش خبری اقدامات نهادهای رسمی پرداخته است و این خوب نیست. این كه اقدامات ارتش و سپاه و دولت مدام برجسته شود و سایر اقدامات به اندازه كافی پوشش داده نشود، سیاست درستی نیست و یك نوع اعوجاج خبری ایجاد می كند.
دهقان افزود: چنین عملكردی باعث می شود تا نسبت به این رسانه اعتماد سازی لازم صورت نپذیرد.

** سیاست رسانه ای در ایران، منسجم نیست
استاد ارتباطات دانشگاه تهران، در ادامه سخنان خود ضمن اشاره به ساختار مدیریت رسانه در كشور، گفت: در كشور ما سیاست منسجمی برای مدیریت رسانه ها وجود ندارد. بطور مثال در میان دستگاه های رسمی كشور برای تصمیم گیری درباره فیلترینگ شبكه های اجتماعی اختلاف نظر وجود دارد.
دهقان افزود: این در حالی است كه باید میان قوه مقننه، قضاییه و مجریه انسجام و هماهنگی در تصمیم گیری ها وجود داشته باشد؛ اما حتی كارشناسی های یكسانی هم در این دستگاه ها وجود ندارد و این مسئله به مدیریت بحران صدمه خواهد زد.
این صاحب نظر حوزه ارتباطات نتیجه گرفت: اگر این مسئله حل نشود، بخشی از مشكلات به قوت خود باقی خواهد ماند.

** صدا و سیما از فرصت های فضای مجازی بهره گیرد
دهقان نیری ضمن برشمردن برخی چالش ها در برابر رسانه ملی برای جذب مخاطبان، گفت: صدا و سیما علی رغم كاهش اعتماد مخاطبان خود، هنوز رسانه پُر پوششی است. این رسانه میلیون ها نفر را پوشش می دهد و به صورتی گسترده دیده می شود. در این وضعیت باید عملكرد صدا و سیما را ارتقاء داد.
مدرس دانشگاه تهران اضافه كرد: برخی پیشنهادات می تواند راهگشای مسیر پیش روی صدا و سیما باشد. وی افزود: استفاده از فضای مجازی می تواند به رسانه ملی كمك كند. صدا و سیما می تواند از تولیدات منتشر شده در شبكه های اجتماعی استفاده كند و بیش از پیش از محصولات شهروند- خبرنگاران بهره گیری نماید.
دهقان تاكید كرد: صدا و سیما باید بر روی واكنش منصفانه و به موقع نسبت به شایعات و اخبار جعلی در فضای مجازی، كار كند. همه ما می دانیم در فضای مجازی، شایعات و اخباری كذب وجود دارد. از همین رو صدا و سیما باید به موقع و منصفانه نسبت به این اخبار جعلی واكنش نشان دهد و تلاش كند تا اطلاعات درست را در اختیار مردم قرار دهد. این نوع اقدامات می تواند باعث افزایش اعتماد در میان مخاطبان شود.

** رویكرد رسانه ملی در برخورد با دایی و زیباكلام، اشتباه است
دهقان نیری ضمن اشاره به نوع برخورد رسانه ملی به نقش «علی دایی» و «صادق زیباكلام» دو چهره مشهور اجتماعی كه در جمع آوری كمك های مردمی در زلزله كرمانشاه نقش داشتند، افزود: رسانه های رسمی و به ویژه صدا و سیما باید به جامعه مدنی و چهره های شاخص توجه بیشتری نمایند.
وی تاكید كرد: برخورد صدا و سیما با اشخاص مشهوری چون «علی دایی» و «صادق زیبا كلام» و نحوه جمع آوری كمك ها، مناسب و منصفانه نبود و پوشش رسانه ملی در این موضوع یكطرفه بود.
دهقان گفت: سلبریتی ها، ظرفیت و سرمایه ای اجتماعی در جامعه مدنی هستند و باید این سرمایه های اجتماعی را تقویت كرد. در حالی كه برخی اقدامات باعث ضایع شدن این سرمایه ها می شود.
استاد دانشگاه تهران، ادامه داد: اگر هم این افراد تخلفی كرده اند، برای برخورد با آن ها، باید با شكایت رسمی صورت پذیرد. این در حالی است كه صدا و سیما به سراغ این افراد نمی رود تا به آن ها فرصت دفاع از خودشان را بدهد و باعث شود تا همه چیز شفاف گردد.
دهقان به بحران سیل اخیر در ایران اشاره كرد و گفت: در ماجرای سیل اخیر هم مردم از همكاری با اشخاص مشهور، نهی شدند. در حالی كه همكاری سلبریتی ها برای گردآوری كمك های مردمی یك ظرفیت مدنی بود. این در حالی است اطلاع رسانی، خبر رسانی و مشاركت این افراد باعث تشویق و ترغیب افراد به كمك رسانی خواهد بود.

** نیازمند مركز ملی رصد عملكرد رسانه های هستیم
دهقان نیری درباره فعالیت رسانه ملی در زمان بحران گفت: فعالیت رسانه ای، یك فعالیت مستمر و همه جانبه است و نباید تصور كرد كه این فعالیت یك فعالیت مقطعی است.
مدرس دانشگاه تهران به نمونه ای از مقطعی بودن فعالیت رسانه ملی اشاره كرد و افزود: تلاش برای جلب مشاركت مردم در امور سیاسی، توسط رسانه های رسمی، تنها در زمان انتخابات ها صورت می پذیرد. این در حالی است كه باید این مهم در طول زمان و به صورت مداوم انجام شود.
وی گفت: رسانه ها نباید تنها به بازتاب اقدامات عمرانی دولت همچون سد سازی ها بپردازند؛ بلكه باید با تولید برنامه های انتقادی و بررسی و كار كارشناسی درباره اقداماتی همچون سد سازی، كیفیت این اقدامات را مورد بررسی قرار دهند.
دهقان نیری یادآوری كرد: آموزش شهروندان برای نحوه مقابله با بحران های طبیعی باید جدی گرفته شود. وی در پایان گفت: رصد عملكرد رسانه ها وظیفه ای است كه باید به صورتی جدی و مستمر انجام بگیرد.
وی افزود: ما نیازمند یك مركز رصد رسانه ای متمركز و فعال هستیم. البته دستگاه های دولتی و حاكمیتی نمی توانند عملكرد رسانه ای خود را ارزیابی نمایند. از همین رو باید یك دستگاه مستقل برای ارزیابی عملكرد رسانه های رسمی وجود داشته باشد. این مركز باید به صورتی مستمر با رصدهای خود مشخص نماید كه هم اكنون در فضای مجازی چه كاری های صورت می پذیرد و شبكه های اجتماعی چه نقشی در زندگی مردم دارند؟ نقش فضای مجازی در دسترسی مردم به اطلاعات و به مواردی نظیر نحوه مشاركت مردم و دموكراسی و بهتر شدن عدالت چیست؟
پژوهشم**ب-ا**1552