بارش های امسال نویدبخش رونق كشاورزی در همدان

به گزارش ایرنا، وقوع سیل فروردین ماه امسال در 25 استان كشور، در نوع خود رخ داد طبیعی بی سابقه ای بود كه علیرغم خرابی ها و ویرانی گسترده ای كه در بخش های مختلف بر جا گذاشت، ثمرات بزرگی را با خود به همراه داشت.
این سیل اگرچه خسارت های بسیاری به بخش كشاورزی استان های همجوار وارد كرد و اراضی بسیاری به زیر آب رفت، اما این بارندگی ها تاثیرات مثبت زیادی بر كشاورزی همدان داشته است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مركز همدان در راستای رسالت حرفه ای اطلاع رسانی و به منظور بررسی آثار سیل اخیر همدان و انعكاس دقیق و مستند خسارات و مزیت های ناشی از این پدیده، میزگردی با حضور دكتر قاسم اسدیان رییس مركز تحقیقات و كشاورزی استان همدان، دكتر رضا بهراملو عضو هیات علمی و رییس بخش فنی و مهندسی مركز تحقیقات و كشاورزی استان، محمد مهدی آرتیمانی معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان و احد ظفری رییس مدیریت بحران سازمان جهاد كشاورزی استان ترتیب داد كه برای آگاهی و قضاوت مخاطبان مشروح مباحث مطرح شده در پی می آید:

***وارد ترسالی نشده ایم
عضو هیات علمی و رییس بخش فنی مهندسی مركز تحقیقات كشاورزی همدان گفت: سیل اخیر اگر چه خساراتی را برجای گذاشت اما نعمتی بود كه اثرات مثبت آن در بخش های مختلف كشاورزی مشهود است.
دكتر رضا بهراملو اضافه كرد: در دنیا راهكارهای طبیعت محور برای آبراه ها پیدا می كنند كه در این حوزه سه مقوله كم آبی، كیفیت آب و خطرات سیلاب با اهمیت است.
وی با بیان اینكه افزایش بهره وری از مهمترین برنامه های وزارت جهاد كشاورزی به منظور حفظ منابع آب و خاك است، ادامه داد: خوداتكایی، امنیت غذایی و كشاورزی پایدار و دانش محور از دیگر سیاست های وزارت جهاد كشاورزی و استان است.
دكتر بهراملو بیان كرد: بخش كشاورزی با ظرفیت های عظیم مردمی می تواند مصداق بارز تولید كالای داخلی باشد چرا كه تقریبا تمامی مایحتاج غذایی مردم توسط بهره برداران سختكوش و پرتلاش این حوزه تولید می شود.
این عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان با بیان اینكه آمارها نشان می دهد وارد ترسالی نشده ایم و بحران كم آبی هنوز حل نشده است، اظهار داشت: جمعیت رو به رشدی داریم كه این جمعیت به غذا نیاز دارد و باید از بخش كشاورزی تامین شود و از سویی باید بهره وری را بالا برد تا بتوانیم از منابع محدود تولید بیشتری داشته باشیم.
وی اضافه كرد: خطرات سیلاب از دیگر تهدیدات آب است كه در فروردین ماه اتفاق افتاد و در این زمینه كشور ما جز كشورهایی است كه با خطر پذیری بالای سیلاب رده بندی شده و می توان علت آن را شرایط اقلیمی دانست.
دكتر بهراملو اظهار داشت: ساخت و سازهای حریم رودخانه و كشت های غیر اصولی، تخریب گونه های گیاهی، برداشت های غیراصولی شن و ماسه از رودخانه ها عوامل این اتفاقات بشمار می رود و ضروری است بحث حریم رودخانه به صورت جدی مطرح شود.
وی با بیان اینكه در استان همدان شاهد یك متر افت سطح ایستابی آب هستیم، گفت: بارش های بهاری و آب شدن برف زمستانی هرچند بر تغذیه سفره های آب زیرزمینی تاثیرگذار است اما با یك سال بارندگی، خشكسالی 10 یا 15 ساله جبران نمی شود.

***ضرورت تشكیل تیم های تخصصی پسا سیلاب
دكتر بهراملو با تاكید بر اینكه باید تیم های تخصصی مختلفی برای بررسی آثار مثبت و منفی سیلاب تشكیل شود، افزود: در مركز تحقیقات همدان كارگروه مدیریت پسا سیلاب و پیشگری تشكیل شده كه شامل كارشناسانی با تخصص های مختلف است.
وی با بیان اینكه این تیم كار خود را آغاز كرده است، تاكید كرد: اما نیاز به همكاری همه تخصص ها وجود دارد تا منطقه را به خصوص از لحاظ سازه های گلخانه ای، بندهای انحرافی، سدها، كانال ها، قنوات و چشمه ها بازدید كنند تا مشخص شود كه بارندگی های اخیر به لحاظ فنی چه عوارض و تاثیراتی روی آنها داشته است.
عضو هیات علمی و رییس بخش فنی مهندسی مركز تحقیقات كشاورزی همدان اضافه كرد: بسیاری از سازه ها ممكن است تخریب شده باشد و خسارت هایی بوده كه اگر این خسارت به صورت علمی ارزیابی نشود در آینده خسارت بیشتری را برجای می گذارد.
*** تاثیر احداث بندهای انحرافی در كاهش خسارات سیل
وی با بیان اینكه سیل در همدان خسارت بالایی نداشت، ادامه داد: در این استان بندهای انحرافی به خوبی جانمایی و احداث شده و برای نمونه در رودخانه اصلی قره چای و گاماسیاب 144 مورد بند انحرافی برای انحراف آب رودخانه و اراضی كشاورزی ایجاد شده كه در كاهش خسارتهای سیلاب دخیل بودند و 80 درصد آن را بخش كشاورزی و آب منطقه ای اجرا كرده است.
دكتر بهراملو با بیان اینكه این سیل اولین و آخرین سیل نبوده و نخواهد بود تاكید كرد: عمده اختلافات پرونده های كشاورزی در دادگستری بر سر آب است اما پیش بینی می شود كه بارش های اخیر باعث تعامل و كاهش پرونده ها شده و علاوه بر افزایش امید به زندگی، مهاجرت معكوس به سمت روستاها را نیز منجر شود.
وی گفت: طرحی با عنوان «راهكاری های افزایش تولید با كاهش مصرف آب» در مركز تحقیقات كشاورزی استان با بودجه پیشنهادی 100 میلیارد رالج در استانداری همدان مصوب شد اما در نهایت رقم آن به یك میلیارد و 800 میلیون رالو كاهش یافت و از این رقم نیز قرار است 400 میلیون رالش پرداخت شود.
دكتر بهراملو با بیان اینكه این طرح به عنوان یك طرح فراگیر و جریان ساز در شورای برنامه ریزی استان مصوب شد، افزود: قرار بود كه اعتبار آن از محل اعتبارات عمرانی هزینه شود اما اعلام كردند كه این طرح مطالعاتی است و در حالی كه كل اعتبار پژوهشی استان همدان چهار میلیارد رالا است، یك میلیارد 800 میلیون رالخ آن را به این طرح اختصاص دادند.

***پیش بینی افزایش تولید گندم دیم تا دو برابر
رییس مركز تحقیقات كشاورزی همدان گفت: مساله مهمی كه سیل اخیر ضرورت آن را بیش از پیش به همگان گوشزد كرد، مدیریت جامع حوزه های آبخیزداری است.
دكتر قاسم اسدیان با بیان اینكه سیل تجمع آب در یك زمان و در یك مكان است اظهار داشت: یك رابطه بین نفوذ آب و روان آب وجود دارد كه هرچه نفوذ آب بیشتر باشد، روان آب كمتر و هرچه نفوذ كمتر باشد، روان آب بیشتر است و این موضوع تحت تاثیر شیب زمین، پوشش گیاهی، كاهش گونه های گیاهی و كوبیدن زمین توسط سم دام و زمان چرای دام قرار می گیرد.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان با اشاره به اینكه با آغاز فصل بهار دامها به چرا می روند و شروع به كوبیدن خاك می كنند، توضیح داد: فشاری كه سم دام به خاك وارد می كند در هر سانتیمتر مربع 2.4 كیلوگرم است و جالب است بدانیم یك بولدوزر «دی هشت» فشاری برابر با 2.8 كیلوگرم به خاك وارد می كند و این روند موجب بسته شدن منافذ ورود آب به زمین می شود.
دكتر اسدیان بیان كرد: حوزه های آبریز شامل ارتفاع، دامنه و دشت است كه آب به عنوان منابع تغذیه به دره ها و آبراه ها و منابع انتقال دهنده آب می رسد و در دامنه ها آب باید به سفره های زیرزمینی نفوذ كند و این در حالی است كه امروزه دامنه كوه ها به اراضی زراعی تبدیل شده و منابع ذخیره كننده آب را به منابع انتقال دهنده آب تبدیل كرده ایم و همین امر موجب فرار آب از سطح می شود.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر از بین بردن پوشش گیاهی و چرای بی رویه دام موجب می شود كه آب از سطح زمین به داخل خاك نفوذ نكرده و در سطح اراضی روان شود.
وی با بیان اینكه 30 سال قبل با قدم زدن در 500 متر مربع از اراضی طبیعی همدان افزون بر 200 گونه گیاهی شناسایی می شد ادامه داد: اما می توان اذعان كرد كه امروز در چهار كیلومتر مربع از این اراضی 70 گونه گیاهی هم نمی توان پیدا كرد و تنوع گونه های گیاهی كاهش ودستكاری در طبیعت به شدت افزایش یافته و در نتیجه آبی كه یك رحمت است به زحمت تبدیل می شود.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان اظهار داشت: وقتی گاو آهن زمین را از بالا به پایین شخم می زند، سالانه یك متر و 14 سانتیمتر خاك به پایین می آید و وقتی آب گل آلود می شود به معنای حمل میلیون ها تن خاك مرغوب زراعی است كه برای ساخت یك سانتیمتر معكب آن حدود 300 سال زمان نیاز است.
دكتر اسدیان با اشاره به احداث سیل بند تاسران در شهرستان كبودراهنگ اضافه كرد: این سیل بند سال 72 طراحی و اجرا شده كه به عرض سر ریز 20 متر و طول بند 90 متر حوضچه رسوب گیر است.
وی با بیان اینكه ساكنان این منطقه سال 74 از احداث این سیل بند شاكی بودند، خاطرنشان كرد: اما در واقعه اخیر مردم قدردان بودند و چرا كه سیل این منطقه را تهدید نمی كرد و آب به آرامی به مدت 10 روز بر روی اراضی بود.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان خاطرنشان كرد: فرماندار كبودراهنگ اذعان كرده كه تنها جایی كه در زمان وقوع سیل نگرانی برای آن وجود نداشت، سیل بند تاسران بود.
اسدیان اظهار داشت: آب باید به زمین نفوذ كند و آبی كه می تواند سیلاب شود را باید با احداث سد و سیل بند ذخیره سازی كرد.
وی به ضرورت ذخیره آب و جلوگیری از فرسایش خاك اشاره كرد و ادامه داد: اگراستان همدان با آرامش از سیلاب گذشت نتیجه دو عامل مهم بود؛ گزینه اول بارانی كه تبدیل به برف شد ودوم سیستم هایی كه در بخش های مختلف منابع طبیعی و جهاد كشاورزی اجرا شد و به آب فرصت داد كه به زمین نفوذ كند.
وی با بیان اینكه شخم اگر به خلاف جهت زمین باشد آب را نگه می دارد افزود: در هر هكتار پوشش گیاهی كه حفظ می شود بین 500 تا 2 هزار متر مكعب آب را می توان نگه داری كرد.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان اضافه كرد: آب قدرت بسیار زیادی دارد و یك سوم هر جسمی را در برگیرد و با خود می برد اما باید بدانیم كه در حادثه سیل اخیر ما به حریم رودخانه تعدی كرده بودیم و این آب نبود كه به ما حمله كرد.

***افزایش آب سفره های زیرزمینی همدان
دكتر اسدیان گفت: بارش های اخیر در استان همدان در بخش كشاورزی بسیار مفید بوده و موجب افزایش آب سفره های زیرزمینی در كل استان شده است كه به طور متوسط حجم آبی كه وارد شد حدود 20 سانتیمتر به سفره های آب زیرزمینی اضافه كرده است.
وی با تاكید بر اینكه حجم آب منابع زیرزمینی باید در فصول مختلف اندازه گیری شود ادامه داد: این آب یك نعمت است و ارزش بالایی دارد كه باید با مدیریت صحیح در باره آن برنامه ریزی شود.
وی با بیان اینكه در كشور ما اساتید بزرگی در حوزه های منابع آبی و مدیریت وجود دارند ادامه داد: در این اتفاق از دانش این افراد به خوبی استفاده نشده بود.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان اظهار داشت: دكتر آهنگ كوثر بنیان‌گذار علم آبخوان‌داری در ایران و نخستین طراح نقشه سیل در ایران است كه در حادثه سیلاب شیراز در پیاده روهای این شهر در حال قدم زدن با او برخورد كردم اما كسی از او نپرسید این سیلاب را چگونه باید هدایت كرد.
وی اضافه كرد: كوثر در استان های قزوین و فارس و مناطقی همچون گربایگان فارس نقشه سیل را طراحی كرده و جایزه های بزرگی كسب كرده و در سطح جهان مشهور است.
دكتر اسدیان با بیان اینكه در 20 منطقه كشور عملیات پخش سیلاب انجام شده اما این عملیات توسط رسانه هایی همچون صدا و سیما به تصویر كشیده نشده است، اضافه كرد: همیشه كه نباید سیل، بدبختی، فقر و فلاكت را به تصویر كشید، بلكه باید با نشان دادن اینگونه اقدامات امید را به زندگی مردم تزریق كرد.
وی گفت: این كارها در طی 25 سال توسط كارشناسان و فرزندان این سرزمین انجام شده در حالی كه انتقال اطلاعات با دید منتقدانه و بدون كارشناسی است و افرادی اظهار نظر می كنند كه صلاحیتی در این حوزه ندارند.
دكتر اسدیان با بیان اینكه ایران كشور بزرگ و ثروتمندی است ادامه داد: با توجه به بارش نزولات آسمانی پیش بینی می شود كه تولید گندم دیم در كشور بین 40 تا 200 درصد افزایش عملكرد داشته باشد.

***وارد ترسالی شده ایم
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان تاكید كرد: این سیل متناسب با نوع اراضی نه تنها ضرری نداشت بلكه دستاوردهای زیادی داشته كه باید بررسی شود.
دكتر اسدیان خاطرنشان كرد: كاهش شدید دما در فصل بهار هرچند باعث سرمازدگی بخشی از درختان منطقه شد، اما باغاتی كه با كم آبی مواجه بودند آبیاری شدند و اثرات بارش ها مثبت است.
وی تاكید كرد: عده ای می گویند دوره خشكسالی در كشور به اتمام رسیده و ترسالی آغاز شده و عده ای مخالف این نظریه هستند اما از نظر من دوره ترسالی شروع شده است.
رییس مركز تحقیقات و كشاورزی همدان پیش بینی كرد: در سال جاری بیش از 15 میلیون تن گندم در كشور تولید شود.

***آبخیزداری بهترین راهكار كنترل سیلاب
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبعی و آبخیزداری همدان نیز در این میزگرد گفت: سیلابی كه در فروردین اتفاق افتاد بی سابقه بود و باتوجه به میزان و شدت بارش ها احتمال وجود بارندگی ها محتمل خواهد بود و یكی از راهكارهای كنترل روان آب ها و سیلاب ها انجام كارهای آبخیزداری است.
محمد مهدی آرتیمانی اظهار داشت: كارهای آبخیزداری در بخش های مدیریتی، ترویجی، بیومكانیكی و مكانیكی انجام می شود كه با هدف كنترل روان آب ها، كنترل فرسایش رسوب و افزایش پوشش گیاهی در عرصه های منابع طبیعی صورت می گیرد.
وی بیان كرد: در سیل اخیر سازه هایی كه از سال 71 در سرشاخه های مختلف استان اجرا شده بود بخصوص در شهرستان كبودراهنگ، وظیفه خود را ایفا كردند و اثرات آن را در كاهش سیلاب ها و پایین دست دشت كبودراهنگ می توان دید.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبعی و آبخیزداری همدان خاطرنشان كرد: در استان همدان 22 هزار سازه كوچك و بزرگ آبخیزداری احداث و در سطح 270 هزار هكتار از عرصه های منابع طبیعی به اجرا درآمده است.
وی اظهار داشت: این سازه ها سه میلیون متر مكعب روان آب را كنترل كرده است كه نمونه اجرایی آن بند خاكی داس قلعه كبودراهنگ و تاسران و ساماندهی رودخانه تاسران است كه كمترین خسارت ها در این بخش ها وارد شد.
آرتیمانی اظهار امیدواری كرد: با اجرای عملیات آبخیزداری علاوه بر كنترل سیل بتوانیم آب را با كیفیت مناسب جاری كنیم كه علاوه بر آنكه در سفره های آب زیرزمینی رسوب كند رطوبت خاك را افزایش دهد و خسارت ها نیز كاهش یابد.
وی با بیان اینكه در شهرستان ملایر 12 تقاضای مردمی برای اجرای طرح های آبخیزداری پس از سیل آمده است اظهار داشت: با توجه به پراكندگی مناسب بارش در استان و لزوم اجرای چنین سازه هایی كه كارا، مردمی و زود بازده هستند، باید انسجام بیشتری در كنترل روان آبها و سیلاب در استان به وجود بیاید.
آرتیمانی با بیان اینكه كمیته آب و خاك در استانداری همدان تشكل و جمع بندی خوبی برای ایجاد بندهای خاكی مصوب و چند طرح به مرجله اجرا درآمده است، افزود: بندهای خوبی در روستاهای داس قلعه، مبارك آباد، بابانظر و گنجاب انجام شد كه از مصوبات این كمیته بود.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: استان همدان به دلیل توپوگرافی و شیب تند توانایی اجرای سدهای بلند كنترل سیلاب را ندارد و اجرای چنین سدهایی در استان مقدور نیست و اجرای سازه های كوچك بهترین راهكار برای مدیریت آب است.

***افزایش پوشش گیاهی پس از سیلاب فروردین
آرتیمانی در خصوص پوشش گیاهی استان نیز گفت: بارش های فروردین امسال موجب افزایش رطوبت در سطح خاك و در نهایت افزایش چشمگیر پوشش گیاهی در سطح استان شد كه باید حفظ و احیای آن با شدت بیشتری در دستور كار قرار گیرد تا علاوه بر منافع آن برای روستاییان، از وقوع آتش سوزی در ایام گرم سال نیز جلوگیری شود.
وی با بیان اینكه این بارش ها افزایش دهنده سطح آب زیرزمینی در دراز مدت نخواهد بود، ادامه داد: سطح آب های زیرزمینی در طول سال یك متر به طور متوسط افت دارد و سالانه با اجرای عملیات آبخیزداری 270 مترمكعب در هكتار كنترل روان آب داریم..
آرتیمانی با بیان اینكه بر اساس مصوبات سال 98 باید 150 میلیون یورو به طرح های آبخیزداری استان همدان اختصاص یابد، افزود: باید در استان بحث اهمیت دادن به مقوله آبخیزداری افزایش یابد و این اهتمام وجود داشته باشد كه از بحث های آبخیزداری حمایت شود.

***خسارتهای سیل در یك نگاه
رییس مدیریت بحران سازمان جهاد كشاورزی استان همدان نیز گفت: جاری شدن سیلاب و بارش باران هایی كه از پنجم فروردین امسال در این استان آغاز شد هشت هزار و 280 میلیارد رالا به بخش‌های مختلف كشاورزی همدان خسارت وارد كرد.
احد ظفری افزود: بر اثر بارش شدید باران و ایجاد سیلاب در این استان 12 هزار 737 واحد جایگاه نگهداری دام و علوفه از 30 تا 100 درصد تخریب شدند.
وی با بیان اینكه یك هزار و 582 راس دام سبك و سنگین در این استان تلف شدند، ادامه داد: 66 هزار و 336 هكتار از اراضی زراعی و باغی نیز دچار آب گرفتگی و خسارت شده‌اند كه اسدآباد، ملایر و نهاوند بیشترین خسارات را دیدند.
رییس مدیریت بحران سازمان جهاد كشاورزی همدان همچنین از تخریب 673 رشته قنات در این استان خبر داد و افزود: 445 باب استخر پرورش ماهی، 129 دهنه پل و 72 هزار و 884 كیلومتر راه بین مزارع تخریب و كانال انتقال آب بتنی و سنتی نیز تخریب شده است.
ظفری اظهار داشت: همچنین حدود یك هزار و 650 میلیون قطعه بچه ماهی و 28 تن ماهی پرورشی نیز در استان همدان تلف شده‌اند و نهاوند با یك میلیون و 100 هزار قطعه بیشترین میزان تلفات بچه ماهی به ویژه ماهی قزل آلا را دارد.
وی با بیان اینكه 930 كلنی زنبور عسل نیز تخریب شده است اظهار داشت: 24 هزار و 477 قطعه طیور نیز به اثر این سیلاب از بین رفته اند.
ظفری با اشاره به اینكه تنها تعداد كمی از خسارت دیدگان بیمه بوده اند، افزود: دستگاه‌های بیمه گر و متولی بیمه باید نهایت تلاش را برای بیمه اراضی كشاورزی، دامی، زراعی و باغی به كار گیرند و شرایط را به گونه‌ای سرعت بخشند تا كشاورز و بهره بردار با اطمینان خاطر بیشتری نسبت به بیمه كردن محصولات كشاورزی و دامی خود اقدام كنند.
به گزارش ایرنا، استان همدان با مساحت یك‌ میلیون و 949 هزار هكتار دارای 39 تا 40 درصد كاربری بخش كشاورزی است و در بخش زراعی سه میلیون و 551 هزار تن محصول تولید می كند.
مجموع كل تولیدات سالانه محصولات زراعی، باغی و دامی استان همدان چهار میلیون و 759 هزار تن است كه در بخش باغی 736 هزار تن و در بخش دام 470 هزار تن محصولات دامی تولید می‌شود.
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، ارزش ریالی تولیدات كشاورزی استان همدان معادل 66 هزار و 300 میلیارد رالر است.
ویرایش و تنظیم: مرضیه بختیاری
7523/2090