مهاجرت استارتاپ‌ها

به گزارش روز سه شنبه ایرنا، كسب‌و‌كارهای نوین یا همان استارت‌آپ‌ها یكی از حوزه‌هایی هستند كه حتی در زمان اجرای برجام با موانعی متعدد برای فعالیت رو به رو بودند و حالا تحریم هم به لیست مشكلات آن‌ها اضافه شده است.
در شرایطی كه برخی افراد همچون «محمد جواد آذری جرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تحریم‌ها را یك فرصت برای استارتاپ‌ها می‌داند، فعالان این حوزه تهدیدهای تحریم را بیش از فرصت‌های آن ارزیابی می‌كنند.
درباره وضعیت استارت‌آپ‌ها در شرایط تحریم با «امید هاشمی»، مدیر واحد كسب و كارهای نوین در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی تهران گفت‌و‌گویی داشته‌ایم كه در ادامه شرح آن را می‌خوانید:

** شرایط تحریم چه تاثیری بر فعالیت استارت‌آپ‌ها می‌گذارد؟
تحریم و آثار آن دوجانبه است؛ یكی اثرات مستقیم تحریم است مثل تحریم فناوری و دیگری آثار جانبی آن، مثلا تحریم شریط اقتصادی را دشوار كرده و روی فعالیت تعدادی از افراد كه با ریسك بالا كار می‌كردند و مساله امیدواری در كسب و كارشان همیشه حرف اول را می‌زند، تاثیر می‌گذارد. در حال حاضر سیستم عامل آی.اُ.اِس (IOS) در ایران تحریم شده، در نتیجه فعالیت تعداد زیادی از كسب و كارها كه با این سرویس فعالیت می‌كردند با مشكل رو به رو شده و درآمدشان كاهش می‌یابد.
در شرایطی كه عرصه فعالیت بر استارت‌آپ‌ها تنگ می‌شود، خیلی از آن‌ها به فكر مهاجرت می‌افتند كه اتفاق ناخوشایندی است. خیلی از كشورها مانند هلند، استرالیا، اتریش، كانادا و امارات چیزی به نام ویزای استارتاپی دارند؛ كافی است افراد به آن‌ها اثبات كنند كه استارت‌آپی مشغول به فعالیت بوده‌اند و می‌خواهند ایده خود را به كشور آن‌ها ببرند. در هفته‌های اخیر چندین گروه از این افراد نزد من آمده‌اند كه همگی به دنبال اخذ ویزا و مهاجرت هستند، حتی ویزای تعدادی از آن‌ها كه استارتاپ‌های شناخته‌ای هم هستند صادر شده و پیگیر رفتن هستند.
مهم‌ترین رتبه برای رشد استارت‌آپ‌ها منابع انسانی با كیفیت است. تعدادی از جوانان نخبه در كشور حضور دارند كه به هر دلیل خودشان استارتاپ راه نمی اندازند، اما نیروهای كلیدی در یك استارتاپ خوب هستند. موج جدید مهاجرت بین این افراد آغاز شده شده و به استارتاپ‌های در حال رشد بیشتر آسیب می‌زند.
با اعمال تحریم‌ها احتمال دارد حتی سرویس اندروید را به روی ایرانیان ببندند كه در صورت عملی شدن این تصمیم، بازهم موجی از فعالیت كسب و كارها را در پی خواهیم داشت.
همه این اتفاقات هزینه فعالیت استارتاپ‌ها را بالا می‌برد. مثلا آن‌ها قبلا سرورها را با قیمت معقول از اروپا تهیه می كردند، اما در شرایط جدید قیمت سرور و اجاره آن چهار برابر شده است؛ در نتیجه استارتاپی كه قبلا با 500 هزار تومان یك وب سایت تخصصی ارائه داده و به مدت یك سال از آن پشتیبانی می كرد، حالا باید همان سایت را به قیمت 3 میلیون تومان ارائه دهد. این مسائل در استارتاپ‌هایی كه تازه در حال شكل گیری یا در مراحل رشد هستند بیشتر دیده می شود.
وضعیت برخی استارت‌آپ‌های بزرگتر در شرایط تحریم بهتر است، چرا كه نرم افزارهای كاربردی خود را توسعه داده‌اند و به كشورهای دیگر نیاز ندارند. اما متاسفانه در این‌ كسب و كارها كه اتفاقا منابع مالی دارند و سرمایه خوبی هم جذب كرده‌اند فضای ناامیدی رواج دارد. تا پارسال در كشور استارتاپ خوب داشتیم اما منابع مالی برای سرمایه گذاری كم داشتیم، امسال صندوق‌های سرمایه‌گذاری پول دارند اما استارت‌آپی كه خوب باشد كم است.

** چند درصد از كسب‌و‌كارهای نوین در شرایط جدید تعطیل شده‌اند؟
در اینجا باید تفكیكی بین استارت‌آپ ها قائل شد. حدود 60 استارتاپ‌هایی كه در مراحل شكل‌گیری هستند و تیم های زیر 4،5 نفر دارند، تعطیل شده و ادامه فعالیت نمی‌دهند. همچنین 30 تا 40 درصد استارتاپ‌هایی كه در مرحله رشد و بین 5 تا 15 نفر هستند فعالیتشان متوقف شده، چون سرویس هایشان گران است و مشتری ندارد.
اما تنها 10 تا 20 درصد استارتاپ های بزرگتر تعطیل نشده‌اند. آن‌ها به این دلیل كه ساختار مالی منظم دارند به راحتی می‌توانند با یكدیگر ادغام شوند. مثلا چند وقت دیگر خبر ادغام دو مجموعه استارتاپی تخفیفی را خواهید شنید. در این شرایط فضای رقابتی كم می شود و هیچ تیم جدیدی نمی‌تواند با آنها رقابت كند، اما حداقل می‌توانیم استارتاپ‌های خوب را حفظ كنیم.

** برخی معتقدند در شرایط جدید فضای رشد برای استارتاپ‌ها وجود دارد، این رشد به چه صورتی می‌تواند باشد؟
من این حرف را قبول ندارم. در اینجا بازهم باید بین شركت‌ها و كسب‌و‌كارهای نوین تفكیك قائل شد. یك زمان است كه شركتی تكنولوژی‌اش را از آلمان وارد می‌كرده و حالا با اعمال تحریم‌ها، تولیدكننده مجبور است این تكنولوژی را توسعه دهد؛ در این شرایط تحریم عملا باعث توسعه آن تكنولوژی می‌شود كه اتفاق خوبی است.
اما درباره استارتاپ‌ها وضع متفاوت است. اساس فعالیت بسیاری از آن‌ها فناوری‌هایی است كه به صورت نرم افزار ارائه می‌شود. ما اگر بخواهیم مشابه آن زیرساخت‌ها را داخل كشور ایجاد كنیم شاید حدود سه تا پنج سال زمان نیاز داشته باشد كه تقریبا نشدنی است.
به این ترتیب ما در فضای استارتاپی از زیر ساخت خارجی‌ها استفاده می‌كنیم اما در فضای عادی كسب‌و‌كار مثل واردات از خروجی محصول آن‌ها بهره می‌بریم.
شركت‌های دولتی دو مدل نیاز داشتند: یكی خدماتی یك زیرساختی. مثلا آن‌ها سالیان متمادی از نقشه موقعیت‌یاب جهانی گوگل (GIS) استفاده می كردند، بعد از اینكه گوگل این نقشه را در ایران بست آن‌ها با مشكلات زیادی مواجه شدند. در نتیجه پروژه map.ir را در كشور آغاز كردند كه این پروژه شبیه 10 سال قبل گوگل است و كیفیت سرویس ها را پایین می‌‌آورد. شاید این اتفاق در بلند مدت به نفع ما باشد و بگوئیم تحریم باعث رشد این سرویس شد، اما در حال حاضر باعث كاهش كیفیت خدمات شده است. در نتیجه تهدیدهای تحریم مثل خروج نیروهای متخصص استارتاپی و خروج نیروی كار بیشتر از فرصت‌های آن است.

** چطور باید به زنده ماندن استارتاپ‌ها كمك كرد؟
استارتاپ‌ها به كمك بخش خصوصی نیاز دارند و با منابعی كه مثلا صندوق نوآوری شكوفایی به آن‌ها ارائه می‌دهد، خیلی نمی‌توانیم به تقویتشان امیدوار باشیم. مثلا اگر بخواهیم استارتاپی در فضای بین المللی رشد كند به 10 میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد كه حدود 150 میلیارد تومان می‌شود. این در حالی است كه مجموع سرمایه گذاری خطرپذیر ما امسال قرار است 300 میلیارد تومان باشد و عملا نمی‌توان با آن كاری از پیش برد. قرار بود این پول از بخش خصوص تامین شود اما در حال حاضر منابع بخش خصوصی از كشور خارج می‌شود.

** آیا استارتاپ‌ها در شرایط تحریم می‌توانند كمك حال اقتصاد باشند؟
استارت‌آپ‌های بزرگ اگر رشد كنند نهایتا می توانند با یك سری سرویس‌های نوآورانه، هزینه تمام شده خدمت را برای مردم كاهش دهند. این‌ها با یك سری الگوریتم هوش مصنوعی منابع انسانی خود را كم می‌كنند و قیمتشان نسبت به بقیه ارزان‌تر است كه این عمل منفعت عمومی را در پی دارد. اما خیلی خوشبین نیستم كه بتوانند باعث بزرگ شدن اقتصاد شوند. در نتیجه حجم اقتصاد داخلی ثابت می‌ماند و استارتاپ‌ها فقط آن را بهره‌ور‌تر می‌كنند.
در شرایط فعلی باید تمام تمركز خود را روی توسعه صنعت كشور بگذاریم و از استارتاپ‌ها هم برای تقویت آن‌ها استفاده كنیم. مثلا یك سری استارتاپ‌های صنعتی كه می‌توانند خرابی تجهیزات را پیش‌بینی و تامین و توزیع كالا را بین كارخانجات بهینه كنند، خیلی دنبال ارائه سرویس به مردم نروند و به صنایع خدمات ارائه دهند.
اگر قرار است در این شرایط استارتاپی به اقتصاد كشور كمك كند، استارتاپ‌های B2B در صنعت هستند. در شرایط تحریمی همه شركت‌های بزرگ و كارخانه‌دارها با مشكل مواجه شده‌اند كه اصلی‌ترین آن، بالا رفتن هزینه‌ها و كاهش بهره‌وری است. در شرایط فعلی بهتر است شركت‌های بخش خصوصی با استارتاپ‌ها تعامل كنند و سرویس آن‌ها را در شركت خودشان به كار بگیرند تا هزینه‌هایشان كاهش یابد.
اینكه صنایع از از راهكارهای فناورانه استارتاپ‌های كوچكتر استفاده كنند به نفع دو طرف است، چرا كه هم هزینه منابع شركت‌ها كم می‌شود و هم كمك می‌كند استارتاپ‌ها سر پا بمانند.

گفت و گو: راضیه علیپور
اقتصام**4037**9198