مدارس هيات امنايي؛ تمرين شيوه نوين مديريتي

مدارس هيات امنايي به دليل ارائه برنامه هاي متفاوت خارج از برنامه رسمي درسي از نگاه ويژه برخوردارند. اين مدارس با وجود اينكه كاملا مطابق با قوانين مدارس دولتي اداره مي شوند، اما فرصتي فراهم شده تا خانواده ها نيز مشاركت بيشتري در امور مدرسه داشته باشند و شكل گيري اين نوع از فضاهاي آموزشي را شايد بتوان در راستاي تمركز زدايي و مدرسه محوري دانست كه وزارت آموزش و پرورش دنبال مي كند.
به نظر مي رسد در نگاه اول وجه تمايز مدارس هيئت امنايي با ديگر مدارس دولتي دريافت مبلغي از دانش آموزان باشد، اما آنچه كه مسئولان وزارت آموزش و پرورش به عنوان هدف نهايي اين مدارس ترسيم كرده اند، مشاركت پذيري خانواده ها در اداره و مديريت مدرسه است.
متوليان دستگاه تعليم و تربيت عنوان مي كنند هنگامي كه خانواده ها خود را دخيل در فرايند تعليم و تربيت مي بينند، سعي مي كنند دلسوزانه تر وارد عرصه شده و با ارائه ايده هاي نو و خلاقانه، به كمك مديران و معلمان بيايند؛ البته در اين ميان دانش آموزان نيز كه والدين را در كنار خود دارند، چه بسا احساس شادابي و نشاط بيشتري مي كنند.
آنچه بيش از همه در ايجاد مدارس هيات امنايي مدنظر است، استفاده از مشاركت هاي مردمي براي خودگردان كردن مدارس است تا با گسترش ارتباط و تعامل اولياء مدرسه و دانش آموزان، فرايند تحصيلي و تربيتي در مسير درست و اصولي هدايت شود.
ارتقاي كيفيت برنامه هاي آموزشي و تربيتي مدارس، تقويت مشاركت هاي مردمي و خيرين در احداث و اداره مدارس، تقويت نظام مديريتي و مالي و اجرايي مدارس مبتني بر گسترش عدالت آموزشي، مشاركت علمي، فكري، عاطفي و فرهنگي اولياء در اداره مدرسه و به عنوان محور پاياني مشاركت اقتصادي از ديگر اهدافي است كه براي مدارس هيات امنايي ترسيم شده است.
مسئولان آموزش و پرورش نيز همواره تاكيد كرده اند كه به دنبال استقلال بيشتر مدارس هستند و هيات امنايي شدن مدارس دولتي را يكي از روش ها براي تحقق اين مهم عنوان مي كنند.
اما در كنار تمامي اهدافي كه براي مدارس هيات امنايي تعريف شده برخي خانواده ها نسبت به دريافت وجه به هنگام ثبت نام گلايه مند هستند و معتقدند كه اين مدارس به دليل دولتي بودن بايد آموزش رايگان به دانش آموزان ارائه دهند.
آنها معتقدند با وجود اينكه هيات امنا مي تواند در تصميم گيري و برنامه ريزي براي داير كردن فوق برنامه سهيم باشد، اما به نظر مي رسد مدارس هيات امنايي هنوز تا رسيدن به اهداف مدنظر راه طولاني در پيش دارند.
به منظور اطلاع از جزئيات شيوه مديريتي مدارس هيات امنايي و رفع برخي شبهات درباره دريافت وجه از خانواده ها، خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ايرنا روز شنبه گفت و گويي با مدير شوراهاي وزارت آموزش و پرورش انجام داده است كه در ادامه مي آيد:

** مديريت مدارس هيات امنايي با مشاركت ذي نفعان
«رسول پاپايي» درباره نحوه شكل گيري مدارس هيات امنايي توضيح داد: به استناد آيين‌نامه مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش اداره مدارس به شيوه هيات امنايي از سال 83 مورد توجه قرار گرفت.
وي اظهار داشت: اين آيين نامه در جلسه 788 شوراي عالي آموزش و پرورش سال 88 مورد اصلاح و بازنگري قرار گرفت و با عنوان آيين نامه توسعه مشاركت هاي مردمي به شيوه هيات امنايي در مدارس به ادارات كل استان هاي كشور ابلاغ شد.
به گفته پاپايي بر اساس ماده 14 آيين‌نامه توسعه مشاركت‌هاي مردمي به شيوه مديريت هيات امنايي در مدارس، مسئوليت سياست‌گذاري براي اجرا، مديريت و نظارت كلان در مدرسه هيات امنايي با سازمان مدارس مراكز غيردولتي و توسعه مشاركت‌هاي مردمي است.
مدير شوراهاي آموزش و پرورش درباره وجه تمايز اين مدارس با مدارس عادي دولتي توضيح داد: مديريت مدرسه با مشاركت ذي نفعان از جمله اولياء از مهمترين ويژگي‌هاي اين نوع از مدارس به شمار مي رود.
پاپايي درباره اينكه آيا اين مدارس نوعي خاص از مدارس به شمار مي‌روند يا خير؟ نيز گفت: اين مدارس به اشتباه در سال‌هاي اخير در فضاي عمومي و رسانه‌اي به عنوان نوعي خاص از مدارس معرفي شده‌اند؛ در حالي كه مدارس هيات امنايي نوعي خاص از مدارس نبوده و تمرين شيوه نويني از مديريت در مدارس دولتي است.
وي ادامه داد: به اين مفهوم كه اولياء دانش آموزان، معتمدان محلي، منطقه‌اي و صاحب نظران تعليم و تربيت به عنوان اعضاي هيات امناي مدرسه با نظارت شوراي آموزش و پرورش منطقه يا شهرستان انتخاب مي شوند و در تمام جريانات مديريتي مدرسه صاحب راي و تصميم هستند؛ به اين ترتيب به جاي مديريت فردي، خرد جمعي بومي و محلي بر مدارس مديريت مي كند و البته شايد هم عملكرد آموزشي خوب اين مدارس موجب شده در اذهان عمومي به عنوان نوعي خاص از مدارس تلقي شوند.

**دريافت وجه اجباري در مدارس هيات امنايي ممنوع است
مدير شوراهاي آموزش و پرورش تصريح كرد: يكي از مسائل مورد توجه رسانه در سال‌هاي اخير بحث مبالغ دريافتي از اولياي دانش‌آموزان در اين مدارس است كه بايد گفت دريافت هرگونه وجه اجباري در اين مدارس همانند تمامي مدارس دولتي ممنوع است، اما در اين مدارس بنا به تشخيص و پيشنهاد شوراي معلمان مدرسه و تاييد هيات امنا، امكان برگزاري كلاس هاي فوق برنامه در ساعات غير درسي وجود دارد.
پاپايي عنوان كرد: تشكيل كلاس هاي پيشنهادي صرفا با تاييد هيات امناي مدرسه ممكن بوده و تامين اعتبار آن از طريق دريافت وجه از اولياي دانش‌آموزان با تصويب نهايي شوراي آموزش و پرورش امكان پذير است.
وي درباره تعداد مدارس هيات امنايي نيز اظهار داشت: در سال تحصيلي جاري يك ميليون و 10 هزار و 381 دانش آموز در سه هزار و 233 مدرسه هيات امنايي در سراسر كشور مشغول به تحصيل هستند.
پاپايي درباره عوامل موثر در نرخ هزينه خدمات آموزشي و پرورشي فوق برنامه مدارس هيات امنايي نيز توضيح داد: عواملي نظير دوره تحصيلي، اولويت هاي كاري و نوع برنامه، محل جغرافيايي مدرسه سطح آموزشي و پرورشي، فضاي فيزيكي و تجهيزات و ميزان تورم اعلام شده در هر سال، در تعيين نرخ هزينه هاي آموزشي و پرورشي فوق برنامه تاثيرگذار است.
وي ادامه داد: ميانگين نرخ هزينه خدمات آموزشي و پرورشي فوق برنامه مصوب شوراي آموزش و پرورش شهرستان ها، شهر به شهر و استان به استان با نظر شوراي آموزش و پرورش متغير است و مطابق با مولفه هايي كه گفته شد در قالب برنامه عمل سالانه از سوي هيات امنا به كميته توسعه نظارت و كيفيت بخشي شهرستان پيشنهاد مي‌شود و پس از بررسي و اعلام نظر كارشناسي اين كميته براي تصويب يا رد به شوراي آموزش و پرورش شهرستان اعلام مي شود؛ لذا دريافت وجه از اولياي دانش‌آموزان خارج از مصوبه اين شورا، غير قانوني است.
مدير شوراهاي آموزش و پرورش اضافه كرد: در مدرسه هيات امنايي به دليل وجود هيات امنا و ساير اركان مدرسه مانند انجمن اولياء و مربيان امكان نظارت بيشتر بر فرآيندهاي آموزشي و پرورشي و استفاده از فكر و انديشه آنها در اداره مدرسه بيشتر وجود دارد و با توجه به اينكه هيات امنا قدرت اجرايي است كه در اتخاذ تصميم ها نقش اساسي دارد؛ مدرسه با اين سبك مديريت بيشتر با دستگاه ها و نهادهاي محلي در ارتباط است و همچنين امكان واسپاري برخي از امور آموزشي و پرورشي به مردم در اين مدارس بيشتر از ساير مدارس است.

** توجه به كيفيت بخشي و نظارت بيشتر بر مدارس هيات امنايي
پاپايي درباره برخي مشكلات اين مدارس و گلايه‌هاي مردم نيز گفت: هر جا نظارت مورد غفلت قرار گيرد، به طور طبيعي مشكلات و گلايه هايي هم وجود خواهد داشت؛ به همين دليل نظارت جامع بر عملكرد مدارس هيات امنايي و اجراي سياست كيفيت بخشي به اين مدارس در دستور كار قرار گرفته است.
وي يادآورشد: در آسيب شناسي كه از اين مدارس صورت گرفته به اين نتيجه رسيده‌ايم كه توسعه بايد از حالت صرفا كمي خارج و به سمت كيفي سازي در راستاي رضايت مندي اولياي دانش آموزان و بالابردن سطح آموزش‌ها در اجراي برنامه‌ها باشد و در اين راستا علاوه بر اجراي طرح هاي تدبير و تعالي، رويكرد توسعه كيفي مدارس هيات امنايي پي گيري شده كه در قالب برنامه هايي مانند برگزاري دوره‌هاي آموزشي كوتاه مدت براي مديران و حضور مديران و كارشناسان مدارس هيات امنايي از مدارس همجوار صورت مي گيرد.
مدير شوراهاي آموزش و پرورش تصريح كرد: بازديدهاي حضوري با هدف كنترل كيفي برنامه‌ها و مديريت مدارس هيات امنايي انجام شده؛ به گونه اي كه امسال از بيش از 80 درصد مدارس هيات امنايي بازديد به عمل آمده است.

** سخن آخر
اقدام وزارت آموزش و پرورش براي مشاركت پذيري بيشتر خانواده ها در مديريت مدرسه در قالب هيات امنايي كار شايسته اي است؛ از اين منظر كه والدين در يك ارتباط دوسويه در جريان فرايند تعليم و تربيت قرار مي گيرند و به اين مسئله آگاه مي شوند كه صرف سپردن فرزندان به مدرسه، كاري از پيش نخواهد برد و آنها نبايد خود را جداي از اين زنجيره بدانند.
اما از سوي ديگر مديران مدارس نيز بايد بدانند اين فرآيند به گونه اي سامان دهي شود كه فقط وزنه دريافت شهريه بر مدارس هيات امنايي سنگيني نكند؛ بلكه دستاورد فوق برنامه ها و اهداف ترسيم شده براي اين مدارس تا بدانجا شكوفا شود كه خانواده ها اشتياق بيشتري داشته باشند و ورود به امور آموزشي و پرورشي فرزندشان را همواره در اولويت قرار دهند.
دانام**1883**1584