مطبوعات كاغذی و بیشتر از همه روزنامه ها طی سال های اخیر، از جهات مختلفی با تحولات گوناگون روبرو هستند كه به كاهش درآمدها و افزایش هزینه های آنان منجر شده است. سلسله تحولاتی كه پولی شدن نسخه های آنلاین بعضی روزنامه ها، كاهش تعداد صفحات بعضی دیگر و تعطیلی نشریه های تخصصی و حتی مجلات وابسته به موسسات مطبوعاتی تنها بخشی از نشانه بحرانی بودن فضای مطبوعات چاپی است.
مجید رضائیان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در مورد بحران فعلی رسانه های چاپی و نقش رسانه های وب‌پایه در این بحران گفت: عده ای از بحران مخاطب برای نشریات كاغذی صحبت می كنند و معتقدند فضای رسانه های وب‌پایه مخاطب را به سمت خود برده و جا برای رسانه های مكتوب كم شده این حرف با وجود آنكه درست است همه مساله نیست؛ بلكه در واقع خلط مبحث است.
وی ادامه داد: بحران فعلی، بحران كمبود كاغذ است. تیراژ رسانه های چاپی پایین آمده؛ زیرا كاغذ ندارند و بحران كنونی كمتر ربطی به مسایل دیگر دارد.
این استاد دانشگاه و محقق ژورنالیسم در پاسخ به اینكه آیا ناكارآمدی و بی توجهی روزنامه ها به فضای جدید رسانه ای تاثیری در وقوع بحران فعلی داشته است، با تاكید بر ضرورت توجه به روزنامه‌نگاری تحلیلی در مطبوعات اظهار داشت: روزنامه ای كه می خواهد امضای مشخص و تاثیر در جامعه داشته باشد مانند روزنامه واشنگتن پست و عملكردی كه در مورد قتل خاشقچی داشت، باید از آزادی بیان برخوردار باشد، نه در شرایط حبس اطلاعات كه امروز بر رسانه های ما حاكم است.
نویسنده كتاب «تیترنویسی» در پاسخ به سوالی در مورد ظهور و اقبال به رسانه های وب‌پایه در وضعیت فعلی مطبوعات، گفت: در اینكه رسانه های وب‌پایه به رسانه های كاغذی لطمه زده اند شكی نیست؛ ولی در اروپا و آمریكا به اشكال متفاوت و از منابع مختلف سراغ درآمدهای جایگزین رفته اند و از انجمن های صنفی برای مصونیت حقوقی روزنامه نگاران و حفظ آزادی بیان به رسانه ها كمك گرفته اند.
وی تصریح كرد: حتی در دیگر كشورها بعضی رسانه ها به فضای وب آمدند ولی هنوز روی كاغذ هم چاپ می شوند و بعضی راه های جدیدی برای درآمدزایی پیدا كرده اند؛ مانند اشتراك اینترنتی.
**رسانه‌ها یكدیگر را تكمیل می‌كنند
رضائیان با اشاره به وضعیت روزنامه ها در ایران گفت: اما ما در این شرایط برای روزنامه ها چه كرده ایم؟ فقط كار آنها را سخت تر كردیم. آزادی بیان به اندازه ای كه در قانون تصریح شده باید اجرا شود تا روزنامه ها هم بتوانند تحلیلی و عمقی كار كنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به ورود فناوری های مختلف در زمان های گوناگون گفت: در هر عصری رسانه ای وارد شده كه مفید بوده است؛ رسانه ها در طول یكدیگر، همدیگر را كامل می كنند. تلویزیون جای رادیو را نگرفت و قرار نیست رسانه های تصویری و یا وب‌پایه جای روزنامه ها را بگیرند.
**اخبار شبكه‌های اجتماعی بیشتر فكت هستند نه اطلاعات
وی با اشاره به تفاوت اطلاعات / information و واقعیات/fact افزود: بسیاری اخباری كه در شبكه های اجتماعی منتشر می شود، فقط نوعی واقعیت كلی یا فكت است كه فقدان سندیت و فقدان مشروعیت دارد. در این شرایط بهتر است رسانه های حرفه ای را تقویت كنیم.
رضائیان با اشاره به اهمیت باورپذیری در انتشار اخبار گفت: رسانه های تصویری وب پایه بر اساس صدا، تصویر و متن هستند و طبیعتا فیلم و عكس در این رسانه ها با اقبال بیشتری روبرو می شود. اما باید دید میزان باورپذیری مردم نسبت به اخبار و گزارش های تصویری این رسانه ها چقدر است و به میزان بازدید اكتفا نكنیم، فقط دیدن و تعداد بازدید مهم نیست.
نویسنده كتاب «تیترنویسی در وب» با تصریح بر روزنامه نگاری تحلیلی بیان كرد: روزنامه نگار حرفه ای باید آموزش لازم را دیده باشد تا بتواند گزارش تحلیلی درست بنویسد حتی در شرایط حبس اطلاعات.
وی در مورد ادامه روند آموزش روزنامه نگاری به ویژه در كم شدن تعداد تحریریه ها و روزنامه نگاران پیشكسوت گفت: موضوع آموزش در آینده فراگیرتر می شود ولی باید بدانیم آموزش روزنامه نگاری دو دسته است؛ آموزش فرمی و رسانه ای. آموزش رسانه ای آموزش به تناسب رسانه است و در رسانه های وب‌پایه فرد باید مهارت هایی مانند تدوین را بیاموزد یا در روزنامه نگاری چاپی گرافیك را به خوبی بداند، اما آموزش فرمی آموزش اصول است زیرا فرم ها در آموزش روزنامه نگاری از بین نمی رود مثل خبر نویسی.
**روزنامه نگاری مستقل به آزادی بیان و كار حرفه ای وابسته است
رضائیان در مورد اینكه آیا روزنامه نگاری مستقل در رسانه های وب‌پایه نیز شكل می گیرد گفت: استقلال روزنامه نگاری به آزادی بیان و كار حرفه ای بستگی دارد، هر چقدر كار حرفه ای در روزنامه نگاری انجام شود؛ استقلال بیشتر محقق می شود زیرا روزنامه نگار دنبال زدوبند نمی رود و یاد می گیرد روزنامه نگاری حرفه ای پایبندی به آزادی بیان است و مثلا مطلبی تهیه می كند كه شبكه های اجتماعی هنوز به آن توجه نكرده اند.
وی گفت: استقلال حرفه ای بخشی از روند آموزش است اگر آموزش درست باشد خبر را طوری منتشر می كنیم كه كسی متعرض نشود.
این استاد حوزه ارتباطات ابراز امیدواری كرد با حل بحران كاغذ و ادامه تخصیص ارز دولتی، بحران روزنامه ها و رسانه های كاغذی حل شود.
فراهنگ**9157** 9053
تهران- ایرنا- استاد دانشگاه و محقق رسانه‌ها معتقد است با اینكه ظهور رسانه‌های وب‌پایه به مطبوعات كاغذی آسیب زده است، بحران فعلی این رسانه‌ها، كمبود كاغذ است.
