دشواری های راه اندازی صنعت بازیافت در گیلان

به گزارش ایرنا موضوع انتقال هزاران تن پسماند پتروشیمی یکی از استان های جنوبی کشورمان به گیلان، به اندازه ای جنجال برانگیز شد که شماری از خبرنگاران و سازمان های مردم نهاد، به بازدید از کارخانه مقصد در لوشان از توابع شهرستان رودبار دعوت شدند. خبر انتقال پنج هزار تن پسماند پتروشیمی به شرکت دانش‌بنیان بلیش وابسته به بخش خصوصی در لوشان که در واقع، به شکلی نه کاملاً درست، مخابره شده بود؛ موجی از نگرانی های زیست محیطی را در گیلان برانگیخت بویژه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، کاربران در واکنش به این موضوع، خواستار برکناری مدیران محیط زیست و پاسخگویی مدیران ارشد استان شدند.

دغدغه های زیست محیطی همواره یکی از موضوعاتی بوده که در گیلان، بیشتر از دیگر استان ها مورد توجه است و همچنان؛ پاسخی شایسته و پذیرفتنی درباره وضعیت بغرنج تالاب انزلی، رودخانه های گوهررود و زرجوب رشت، جنگل های هیرکانی و … به آیندگان وجود ندارد.

این واکنش میان فعالان فضای مجازی قزوین استان همسایه گیلان نیز به شکلی یکسان مشاهده شد و معاون خدمات مدیریت شهری شهرداری قزوین به عنوان متولی حوزه پسماند و مجتمع دفن و بازیافت محمدآباد از این موضوع اظهار بی اطلاعی کرد، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر قزوین از عدم صدور مجوز در این خصوص توسط دستگاه‌های ذیصلاح خبر داد و مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین نیز انتقال چنین پسماندهایی به این استان را تکذیب کرد و آن را منوط به مکاتبه و هماهنگی ادارات محیط زیست استان‌های مبدا و مقصد دانست و گفت که چنین اتفاقی رقم نخورده است.

و اما در گیلان؛ پس از اظهار نگرانی درباره انتقال پنج هزار تن پسماند پتروشیمی به کارخانه بخش خصوصی در لوشان، مصطفی سالاری استاندار گیلان در دستوری خطاب به اکبری مقدم معاون هماهنگی امور عمرانی خود تأکید کرد که لازم است «هیاتی مرکب از مدیران محیط زیست و صنعت، معدن و تجارت استان، یکی از مدیران معاونت عمرانی، دانشگاه علوم پزشکی و نماینده سمن‌ها و اصحاب رسانه از محل بازدید، بررسی دقیق معمول و با توجه به حساسیت محیط زیست در استان، چنانچه کمترین آسیب زیست محیطی متصور باشد فوراً نسبت به توقف کار اقدام شود و در غیر اینصورت مراتب به صورت شفاف و مستدل و کارشناسانه به آگاهی عمومی شهروندان عزیز رسانیده شود». وی به تصریح گفت که «با توجه به اهمیت موضوع، در کوتاه‌ترین زمان اقدام شود».

بر این اساس سه شنبه گذشته تعدادی از استادان دانشگاه در حوزه های شیمی و محیط زیست، نمایندگان رسانه ها و موسسه‌های مردم‌نهاد، از این کارخانه بازدید کردند. اکبری مقدم معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان در جریان این بازدید؛ حساسیت های زیست محیطی طرح شده را قابل درک خواند و با اذعان به اینکه «در خصوص بحث حفاظت و نگهداری از محیط زیست در حق نسل آینده تاکنون بسیار جفا شده» گفت که «باید تلاش کنیم برای نسل بعدی این منابع خدادادی حفظ شود».

وی در عین حال انتظاراتی نیز از رسانه ها، شخصیت ها و فعالان اجتماعی استان داشت و آن را در قالب اهتمام به «پرهیز از شایعات و مطالبی که ممکن است آرامش روانی مردم را مخدوش کند» ذکر و همچنین درخواست کرد «با انتشار دقیق و درست واقعیت و نظرات کارشناسی، به تصمیم گیری در این زمینه در فضای کارشناسی یاری رسانند».

اکبری مقدم در جریان این بازدید مطلبی بیان داشت که اصل خبر انتشار یافته را با سوالات و چالش هایی جدی مواجه ساخت؛ وی اظهار داشت: «این تصور که قرار است زباله پتروشیمی از جنوب به مراکز دفن زباله شمال منتقل شود، اصلاً درست نیست و در صورت رعایت استانداردها و ضوابط محیط زیستی، این فرایند در جهان یک صنعت رقابتی و بسیار ارزشمند، درآمدزا و اشتغال‌آفرین است».

وی با اشاره به سرمایه‌گذاری های صورت گرفته توسط بخش خصوصی و صدور مجوز انتقال پسماند از واحدهای پتروشیمی خوزستان به این کارخانه به منظور بازیافت از سوی محیط زیست گفت: «مسائل مرتبط با این حوزه به صورت مستند در اختیار اساتید دانشگاه قرار گرفت تا از نظرات علمی صاحبنظران بهره‌مند شویم».

معاون استاندار گیلان همچنین خواستار ارائه تمامی مستندات مربوط به این پروژه و نحوه حمل این پسماندها به استان و اطلاعات مربوط به محموله ها و شرکت حمل کننده در جلسه‌ای تخصصی با حضور فعالان زیست محیطی، مدیران صنعت، معدن و تجارت و اساتید دانشگاه شد و وعده داد که «نتایج جلسه مذکور در اختیار رسانه ها و افکار عمومی قرار خواهد گرفت».

پیش از این بازدید و در گرماگرم واکنش های پرحرارت فعالان اجتماعی و رسانه ای به موضوع؛ اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان اطلاعیه ای با عنوان «تنویر افکار عمومی و رفع نگرانی مردم شریف گیلان و دوستداران محیط زیست درباره مطلب انتشار یافته در برخی رسانه ها و فضای مجازی پیرامون انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی به استان» منتشر کرد.

در توضیحات این اطلاعیه آمده که «اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان در سال ۹۷ با جایگزینی واحد پالایش روغن گیلان با کارخانه تصفیه دوم روغن واریان در حاشیه شهر لوشان موافقت نمود. واحد مذکور دارای مجوز از اداره صمت برای بازیافت پسماندهای شیمیایی است اما با محدودیت ایجاد شده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان صرفاً به بازیافت EDC( اتیلن دی کلراید)از میعانات پتروشیمی محدود شد. این نوع از میعانات جزء پسماند های دارای ارزش اقتصادی بالا و صادراتی است و به همین دلیل بازیافت می شود. یکی از مهمترین مراکز بازیافت این نوع مواد در استان های قزوین و مرکزی است که به دلیل مشابهت اقلیمی منطقه لوشان با استان قزوین، با تاسیس این واحد در همان محدوده موافقت گردید.»

در ادامه این مطلب، نکته هایی ذکر و خواسته شده که به آنها توجه شود؛

با توجه به ضوابط استقرار واحدهای صنعتی موضوع ماده ۱۱ قانون هوای پاک تاسیس واحدهای بازیافت پسماند صنعتی محدودیت نداشته و براساس گزارش ارزیابی های انجام گرفته موضوع ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور در مناطق جنوبی استان قابل انجام است.

برابر آیین نامه های سازمان حفاظت محیط زیست، ارسال و دریافت محموله پسماندهایی از این دست کاملاً تحت نظارت کارشناسان حفاظت محیط زیست استان های مبدا و مقصد بوده و جزئیات هر محموله با اجازه طرفین دریافت و مدیریت می شوند.

واحد بازیافت این مواد در لوشان، در واقع جایگزین صنعت آلاینده تصفیه دوم روغن شده و به لحاظ کمی و کیفی آلایندگی آن کمتر است.

بدیهی است بازیافت معمول (down cycliing) دارای پسماندهای نهایی فرایندی می باشد که بویژه به دلیل وجود حلال های آلی پایدار (POPs) حتماً می بایست تحت برنامه مدیریتی خاص به مراکز امحاء منتقل شود. برابر تعهدات و برنامه دریافتی از واحد پس از انجام فرایند بازیافت و تولید پسماندهای مورد نظر، شرکت مذکور تحت پایش این اداره کل ملزم به ارسال آن به مراکز امحاء می باشد.

اداره کل محیط زیست گیلان در نکته پایانی این اطلاعیه با یادآوری قانون مدیریت پسماند، «مدیریت پسماند عادی را بر عهده دولت و مدیریت پسماندهای صنعتی را برعهده تولید کننده پسماند» دانسته و با تصریح اینکه «صنعت بازیافت در کشورمان یک صنعت نوپاست و ریسک آن نیز همیشه وجود داشته و دارد»، اضافه کرده که «بنابراین آنچه که در برخی رسانه های غیر رسمی در فضای مجازی مبنی بر انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی جهت دفن در استان گیلان آمده بود صحت نداشته و این پسماندها تحت تدابیر و نظارت و پایش مستمر کارشناسان حفاظت محیط زیست گیلان صرفاً جهت بازیافت به واحد بازیافت کنتده منتقل می شوند» و در خاتمه خواسته که «باید با حمایت و هدایت همه مراجع ذیربط ریسک صنعت بازیافت به حداقل رسیده و میزان آلاینده های متعدد صنعتی را کاهش داد چراکه امروزه به دلیل عدم امکان بازیافت، بسیاری از پسماندها در طبیعت رها می شوند».

حمیدرضا درودیان استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد لاهیجان نیز در گفت وگو با ایرنا بیان داشت: مشکل اصلی این محموله، مسیر انتقال آن است که از همه استان‌هایی که عبور می‌کند، امکان تصادف و یا حادثه و خطر برای شهرهای مسیر وجود دارد و به دلیل ناامنی راه‌های کشور برای جابجایی و کنترل ایمن آن تا استان گیلان هیچ تضمینی داده نمی‌شود.

وی با اشاره به ایمنی ناکافی مسیر خوزستان تا گیلان، بر لزوم فرآوری اینگونه مواد در مبدأ تأکید کرد و با یادآوری چالش های موجود در بخش فاضلاب گیلان، زباله های سراوان رشت، آلودگی رودخانه ها و نیز بازیافت پسماندها در استان، تصریح کرد که نباید، دغدغه دیگری در این بخش به معضلات زیست محیطی استان افزوده شود.

فرجام سخن آنکه گیلان به دلیل ویژگی‌های خاص و جغرافیایی شکننده، از استان‌های آسیب پذیر در برابر هرگونه چالش های زیست محیطی است و هر اقدام حساب نشده‌ای می‌تواند به شدت به محیط زیست آن خسارت هایی جبران ناپذیر وارد کند اما باید پذیرفت که طرح موضوع انتقال هزاران تن پسماند پتروشیمی به گیلان، باب بحث هایی جدی در خصوص چگونگی حمایت از امنیت سرمایه گذاری و فضای کسب و کار و نیز دشواری های راه اندازی صنعت نوپای بازیافت در گیلان را گشود و لازم است به سوالاتی که در این ارتباط وجود دارد، پاسخ هایی اصولی و کارشناسی داده شود. تحقق این مهم؛ نه از مسیر پر سنگلاخ جدل های احساسی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، بلکه از رهگذر بررسی های علمی و دانشگاهی میسر است.

۷۲۹۶/‏۲۰۰۷/‏