"برهم صالح" رئیس جمهوری عراق پیش از اعتراض به بیانیه یکجانبه و سعودی نوشت اجلاس مکه، در واقع بار دیگر در چارچوب طرح امنیت منطقه‌ای خود که از بدو ریاست جمهوری مطرح و هر بار به توضیح و تاکید بیشتری درباره آن پرداخته است، به رهبران عرب که بجای مبنای گفت و گو و همکاری میان خود و همچنین میان خود و ایران، راه قهر و دشمنی را دنبال می‌کنند، گوشزد کرد که امنیت منطقه خلیج فارس، یک امر یکپارچه و تفکیک ناپذیر است، نمی‌توان ایران یا عراق را ناامن کرد یا ناامن خواست اما امید به وجود امنیت در سایر کشورهای مجاور و منطقه داشت.
وی با آنکه کرد است و زبان عربی زبان مادری اش نیست اما با زبانی فصیح و بلیغ تر از بسیاری از عرب زبانان و البته به بیانی شیوا و در عین حال بگونه ای ساده که برخی رهبران عرب بهانه‌ای برای فهم آن نداشته باشند! بویژه به سعودی‌ها گوشزد کرد که واقعیت‌ها را ببینند و از ایران و عراق دشمن فرضی برای خود نسازند.
صالح گفت: "امنیت کشور برادر ما، عربستان سعودی، امنیت عراق است، امنیت امارات و امنیت خلیج (فارس)، امنیت عراق است، ما در عراق بر امنیت عربستان و کشورهای خلیج (فارس) تاکید داریم. هر گونه ضربه به امنیت این کشورها نه تنها ضربه به ما که ضربه به امنیت همه کشورهای عربی و اسلامی است. ما هر گونه اقدام خصمانه علیه بردارانمان را محکوم می‌کنیم چون در واقع اخلال در امنیت منطقه، اخلال در امنیت و ثبات عراق خواهد بود».
رئیس جمهوری عراق در ادامه به رهبران عرب یادآور شد که "جمهوری اسلامی ایران، کشوری مسلمان و همسایه عراق و اعراب است و قطعاً ما در عراق نمی‌خواهیم که امنیتش ضربه بخورد، ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک با هم داریم، زمینه‌ها و روابط مشترک فراوان داریم و قطعاً امنیت و ثبات این کشور اسلامی همسایه (نیز) یکی از پایه‌های اولیه و جزو مصلحت کشورهای عربی و اسلامی است".
وی گفت: منطقه نیاز به ثباتی دارد برخاسته از یک نظام امنیتی مشترک که مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی آنها و نفی خشونت و تندروی باشد و امنیت ما امری مشترک و به هم پیوسته است".
برهم صالح به نکات بسیاری دیگری در همین چارچوب اشاره کرد تا شاید بیش از هر چیز بر دو کلمه تاکید کند، یکی تفکیک ناپذیر بودن امنیت منطقه و دیگری ناگزیر بودن همکاری و کار دسته جمعی کشورها.
هر چند سخن دیروز برهم صالح تاکید بر پیشنهادات پیشین وی برای امنیت منطقه‌ای است اما نگاهی به نطق کامل وی نشان می‌دهد که رئیس جمهوری کرد عراق با هوشمندی خاصی بار دیگر خواسته است به رهبران عربی که هر جای منطقه توانسته‌اند آتش افروخته‌اند اما شبانه روز از نگرانی درباره امنیت خود داد سخن می‌دهند، گوشزد کند که امنیت یک امر یکپارچه است اگر صداقت دارید و دنبال حفظ ثبات و امنیت هستید، تنها راه تحقق آن یکپارچه دیدن امنیت در سطح منطقه و همکاری میان کشورهاست و اینکه با قطب بندی، تنش زایی و دست به دامن قدرت‌های بیرونی شدن مشکل امنیتی در منطقه نه تنها کم نمی‌شود بلکه افزایش می‌یابد.
منطق یکپارچه بودن ثبات و امنیت منطقه و نیاز کشورها به همکاری با یکدیگر، همان دو کلمه حرف حساب و گفتمانی است که برهم صالح دیشب خطاب به رهبران عرب به زبان آورد، دو کلمه حرف حسابی که کشورهای مستقل و خیرخواه منطقه گفته و می‌گویند، همان که جمهوری اسلامی ایران نیز با همسایگان عرب و غیر عرب خود مطرح کرده است اما دست کم در جنوب خلیج فارس کمتر پاسخ مثبتی به آن داده شده است.
جمهوری اسلامی ایران نیز با عمل به باور عمیق دولتمردان عراقی به این منطق، تازه‌ترین تاکید خود بر این گفتمان را از زبان محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه روز یکشنبه در بغداد انجام داد که دعوتی برادرانه و در عین حال هشدار آمیز به برخی کشورهای منطقه بود.
رییس دستگاه دیپلماسی ایران برای اولین بار اعلام کرد که تهران پیش از این پیشنهادات مختلفی برای امضای معاهده عدم تعرض با همه کشورهای منطقه خلیج فارس ارائه کرده است که این پیشنهادات همچنان روی میز است.
ظریف همچنین در همین سفر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در بغداد، درباره پیام ایران برای منطقه و جهان، گفت: پیام و انتخاب ما کاملاً مشخص است، ما علاقمند هستیم در صلح و آرامش و توسعه زندگی کنیم، این انتخاب جمهوری اسلامی ایران است اما این صلح و آرامش و توسعه باید برای همه باشد.
تفکیک ناپذیر بودن ثبات و امنیت کشورهای منطقه از یکدیگر و ضرورت همکاری آنها با هم برای مقابله با چالش‌های مشترک، امری نیست که عراق و ایران تنها از آن در حد سخنرانی و بیانیه دفاع کنند، تجربه همکاری این دو کشور طی چهار سال گذشته به شکل دو جانبه و همچنین در چارچوب مرکز چهارجانبه تبادل اطلاعات امنیتی برای مبارزه با داعش که مقر آن در بغداد است در کنار روسیه و سوریه شاهد عینی این نوع همکاری و موفقیت‌های بزرگ آن است، دستاوردهایی که باعث شده است کشورهای دیگری از جمله چین نیز متقاضی پیوستن به آن باشند.
بر این اساس، رخدادهایی چون بحران زایی اخیر آمریکا و سعودی‌ها و دنباله روهای آنها در منطقه، برگزاری نشست فوق العاده سران عرب در مکه، سخنرانی برهم صالح در این اجلاس در کنار اظهارات صریحی که وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیر خود به بغداد داشت، آینه‌ای تمام نمایی از افق آینده منطقه را پیش روی کشورهای منطقه بویژه عربستان سعودی بعنوان مدعی رهبری جهان عرب گذاشته است.
آینه تمام نمایی که امروز ایران و عراق پیش روی کشورهای منطقه گذاشته‌اند در دو کلمه حرف حساب خلاصه می‌شود؛ اگر در مطالبه ثبات و امنیت منطقه صادق هستید، راهش تفکیک نکردن امنیت کشورها و پرهیز از قطب بندی‌های خصمانه و بجای آن همکاری‌های دو جانبه و چند جانبه و جمعی است اما اگر در ادعای خود صادق نیستید بدانید که بی ثبات کردن یک بخش از این منطقه (ایران، عراق، یمن یا هر جای دیگر) به امنیت شما تنها کمکی نمی‌کند بلکه امنیت همه منطقه را به خطر می‌اندازد.
هر چند تجربه رفتار برخی سران وابسته عربی در حوزه خلیج فارس، جای امیدواری برای پیروی آنان از سیاست‌های منطقی و در چارچوب مصلحت خود آنها و منطقه باقی نمی‌گذارد اما باز هم باید اندک امیدواری را حفظ کرد تا شاید دست کم این بار با شناختی که در ماههای اخیر از ماهیت عریان آمریکا و سیاست‌های تحقیر آمیز و منفعت جویانه آن در دوره دونالد ترامپ پیدا کرده‌اند، به خود آیند و به جای کاخ و تخت به سرنوشت ملت خود و ملت‌های منطقه بیاندیشند و بیش از این خود را عامل قتل و زجر کودکان و زنان مسلمان کشورهای همسایه و باعث تمسخر و تحقیر ساکنان کاخ سفید قرار ندهند.
**۱۰**۳۸۰**
* محمدکاظم جعفری
نظر شما