سمن‌ها دروازه‌ کشف سرمایه‌های اجتماعی

گفتنی است که سازمان‌های مردم نهاد عنوان پل ارتباطی میان مردم و دولت می‌باشند که این خود می‌تواند عاملی باعث پیشرفت توسعه و آبادانی نیز باشد، چراکه تجربه ثابت کرده است هرگاه در جامعه‌ای سازمان‌های مردم نهاد فعال باشند به یقین آن جامعه با مشکلات کمتری مواجه خواهد بود.

سمن‌ها عاملی برای کاهش آسیب‌ها

به طور کلی باید در نظر داشت که بسیاری از جامعه‌شناسان بر این باور هستند که یکی از مهمترین وظایف سمن‌ها کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌باشد، به عبارت ساده‌تر سازمان‌های مردم نهاد با فعالیت خود می‌توانند عاملی برای کاهش بروز مشکلات و یا آسیب‌های اجتماعی در جوامع شوند. از سوی دیگر باید یادآور شد که افزایش میزان مشارکت اجتماعی را نیز می‌توان یکی دیگر از مزایای فعالیت سازمان‌های مردم نهاد دانست که تحقیقات نشان می‌دهد سازمان‌های مردم نهاد خود می‌تواند عاملی برای افزایش میزان مشارکت اجتماعی باشد، از این رو برخی از جامعه شناسان بر این باور هستند که با استفاده از توسعه سمن‌ها می‌توان انتظار داشت که مشارکت اجتماعی در جوامع شهری نیز به حد قابل توجهی افزایش یابد.

به عبارت ساده تر هرگاه در جامعه‌ای میزان مشارکت اجتماعی افزایش یابد می‌توان انتظار داشت که آن جامه به راحتی به توسعه پایدار نیز دست یابد، بنابراین مشارکت اجتماعی ارتباط معناداری با توسعه پایدار دارد. از سوی دیگر باید خاطر نشان کرد که اعتماد مردم به سازمان‌های مردم نهاد نیز می‌تواند یکی دیگر از امتیازات سمن‌ها باشد، چراکه در حال حاضر خوشبختانه مردم به سازمان‌های مردم‌نهاد اعتماد دارند که این خود می‌تواند باعث پیشرفت امور این سازمان‌ها باشد. پر واضح است که مهمترین وظیفه سازمان‌های مردم نهاد مطالبه‌گری است که این خود می‌تواند عاملی اصلی برای توسعه و پیشرفت هر جامعه‌ای باشد. وقتی هدف سازمان‌های مردم نهاد برطرف کردن آسیب‌های اجتماعی است باید به فکر پشتوانه مردمی باشند نه دولتی، چراکه مردم پشتوانه کسی می‌شوند که آثار خدماتشان در جامعه جاری و عیان باشد.

نقش سمن‌ها در مدیریت بحران

باید در نظر داشت که بر اساس آمار موجود سازمان‌های مردم نهاد در مدیریت بحران نقش بسزایی دارند به‌گونه‌ای که در سیل و یا زلزله این سازمان‌ها نقش بسزایی در کمک رسانی به مردم آسیب دیده ایفا کرده‌اند، چراکه بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که سازمان‌های مردم نهاد خود می‌توانند مکمل انجام وظایف دولت باشند، به عبارت ساده‌تر در کشورهای پیشرفته سازمان‌های مردم نهاد نقش بسزایی در یاری رساندن و خدمات رسانی به مردم دارند که این خود می‌تواند یکی از بزرگترین امتیازات سازمان‌ها باشد.

موانع پیش روی سازمان‌های مردم‌نهاد

شایان ذکر است که امروزه سازمان‌های مردم نهاد به رغم نقش بی‌بدیلی که در توسعه و پیشرفت کشور دارند متاسفانه با موانع بسیاری نیز مواجه هستند که این خود جای بسی تأمل دارد. به‌عنوان مثال برخی از سمن‌ها از حمایت‌های دولتی برخوردار نیستند که این خود می‌تواند مشکلات بسیاری را برای آنها به وجود بیاورد. از طرف دیگر باید متذکر شد که در برخی از موارد نیز سازمان‌های مردم نهاد به رسمیت شناخته نمی‌شوند، چراکه اهمیت آنها هنوز برای بسیاری از نهادها تبیین نشده که این خود نشان از بی‌توجهی و کم اهمیت شمردن این سازمان‌ها دارد. همسو ندانستن سازمان‌های مردم‌نهاد با حکومت‌ها را می‌توان یکی دیگر از بهانه‌های برخی از نهادها برای همراهی با سمن‌ها دانست، چراکه در برخی از موارد این جبهه گیری‌های سیاسی نیز وجود دارد که سازمان‌های مردم نهاد با اهداف برخی از نهادها همخوانی و یا هم سویی ندارند که این خود می‌تواند مانعی بزرگ بر سر راه سمن‌ها باشد.

عدم وجود بسترهای مناسب برای بهره‌گیری از حضور مردم در سمن‌ها را می‌توان یکی دیگر از موانع پیشرفت سازمان‌های مردم‌نهاد دانست، چراکه امروزه متاسفانه بنا به دلایل مختلف مردم حضور چندانی در سازمان‌های مردم نهاد ندارند که این خود می‌تواند عاملی برای عدم توسعه و پیشرفت این سازمان‌ها باشد. یکی دیگر از موانع پیش‌روی سازمان‌های مردم نهاد کمبود قوانین در این خصوص می‌باشد چرا که متاسفانه در حال حاضر قوانین حمایتی برای سمن‌ها چندان وجود ندارد که این خود می‌تواند مانع دیگری برای توسعه نیافتگی سازمان‌های مردم نهاد باشد. متاسفانه سودجویی برخی از افراد به واسطه سازمان‌های مردم نهاد را نیز می‌توان یکی دیگر از موانع پیشرفت این سازمان‌ها برشمرد، چراکه در حال حاضر متاسفانه برخی از افراد به واسطه این سازمان‌ها اقدام به سود جویی می‌کنند که این خود می‌تواند عاملی برای بی‌اعتمادی نسبت به سمن‌ها باشد.

عدم تعریف نظام مشخص برای سمن‌ها را نیز می‌توان یکی دیگر از موانع پیش‌روی سازمان‌های مردم نهاد دانست. رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت: نقش این سازمان‌ها را می‌توان در ۲ مرحله واکاوی کرد. مرحله نخست که به سیاستگذاری، تصمیم سازی و برنامه‌ریزی‌های کلان مربوط می‌شود و مرحله دوم که اجرا و نظارت بر اجرای صحیح برنامه‌ها است. در زمان حاضر در ایران سازمان‌های غیردولتی تنها در بخش اجرایی امور اجتماعی ایفای نقش می‌کنند.

سیدحسن موسوی چلک افزود: به عبارت دیگر سمن‌ها «لکه گیر» فعالیت‌هایی هستند که رسیدگی به آنها از توان دولت خارج است و بخش دولتی برای ورود به موضوع علاقه‌ای ندارد. به‌دلیل موانع موجود بر سر راه سمن‌ها برای ورود به برخی مسایل، سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه مطالبه‌های اجتماعی نقش کمرنگی دارند. در صورت دستیابی این سازمان‌ها به استقلال در تصمیم گیری و عمل، می‌توان انتظار برداشته شدن گام‌های رو به جلوی آنها را در تحول‌های اجتماعی و دیگر حوزه‌ها داشت.

افزایش اعتماد اجتماعی

شایان ذکر است که یکی از مهمترین دستاوردهای سازمان‌های مردم نهاد را می‌توان افزایش اعتماد اجتماعی نام برد اعتمادی که امروزه بنا به دلایل مختلف از جامعه رخت بر بسته است را می‌توان با استفاده از سازمان‌های مردم نهاد دوباره به دست آورد. در پایان باید یادآور شد که استقلال داشتن سازمان‌های مردم‌نهاد خود می‌تواند عاملی برای پیشرفت و پیشبرد اهداف آنها باشد اما این در حالی است که هرگونه وابستگی به سازمان‌های دولتی خود می‌تواند نقش مخربی برای این سازمان‌ها ایفا کند، از این رو توصیه می‌شود سازمان‌های مردم نهاد به‌صورت مستقل و با حمایت دولت به کار خود ادامه دهندهمچنین فرهنگ‌سازی‌های لازم نقش و اهمیت سازمان‌های مردم نهاد برای مردم و دولت نیز تبیین شود.

باید نقش پررنگ مردم و سازمان‌های مردم نهاد را در سیاستگذاری ها، اجرا و نظارت بر اجرای سیاست‌ها مشاهده کرد. دولت‌ها باید با ظرفیت‌سازی، حمایت، تسهیل‌گری و پرهیز از نگاه قیم‌مآبانه زمینه‌های لازم را برای ایفای نقش سمن‌ها ایجاد کنند.

منبع: روزنامه آرمان؛ ۱۳۹۸، ۰۳، ۱۸

گروه اطلاع رسانی **۹۳۷۰**۲۰۰۲