مبانی آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشورهای مختلف جهان متغیر است و در بیشتر کشورهای جهان سوم و درحال توسعه، در مدارس و دانشگاه‌ها اصول آموزشی بر محور نمره قبولی دانش آموختگان استوار است.
در این وادی، دلهره دانش آموزان و دانشجویان از مردود شدن در یک واحد درسی تمام انگیزه‌ها را معطوف به مدرک محوری و نمره آوری خواهد کرد و در ورای آن دانش آموز یا دانشجو انگیزه‌ای برای توجه به رویکردهای تجربی برای یادگیری طرح‌های کاربردی نخواهد داشت.
از سوی دیگر، رقابت‌های کاذب مانند کنکور آسیب جدی به بدنه تربیت دانش آموزان خواهد بود، چرا که نوجوانان و آینده سازان کشور با تحمل فشار روحی و روانی تنها به کسب رتبه در آزمون‌ها برای پذیرش در دانشگاه‌ها می‌اندیشند.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان رویکردهای کمّی و توجه به مدرک گرایی در مراکز آموزشی برچیده شده است اما این راهبرد اشتباه همچنان در بسیاری از کشورهای درحال توسعه برقرار است و کمیت و توجه به معدل جای کیفیت را در آموزش گرفته است.
ایران بیش از سه میلیون و ۷۹۴ هزار دانشجو در ۲ هزار و ۵۶۹ واحد آموزشی دارد و بر اساس آمار بیش از ۷۴۰ هزار نفر از این دانشجویان در دوره کاردانی، ۲ میلیون نفر در دوره کارشناسی، ۱۹۳ هزار نفر در دوره کارشناسی ارشد، ۱۱۵ هزار نفر در دوره دکتری تخصصی و ۲۹ هزار نفر در دوره دکتری عمومی در دانشگاه‌ها و موسسه های آموزش عالی مشغول به تحصیل هستند که اگر نظام آموزشی کشور بر اساس وضع موجود ادامه مسیر دهد، این دانش آموختگان نه تنها در مسیر اشتغال آفرینی در حرکت نخواهند بود بلکه به واسطه نداشتن مهارت کافی به آمار بیکاران جامعه می‌افزایند.
بر اساس آمار، در سال ۱۳۸۴ حدود ۲۰ درصد جمعیت بیکار کشور را افراد دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می‌دادند، در حالی که این سهم در سال ۹۷ حدود ۲ برابر شده و به نزدیک ۴۲ درصد رسیده است.
نمودار ترکیب تحصیلی جمعیت بیکار کشور از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۷ نشان می‌دهد افزایش نرخ بیکاری در بین دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی بیشتر بوده و در واقع به نظر می‌رسد بخش آموزش عالی در کشور به جای آنکه در جهت افزایش سرمایه انسانی و در نتیجه افزایش بهره وری نیروی کار حرکت کند، بیکاران تحصیل کرده تری تولید کرده است.
توجه به رویکردهای نظری در مدارس و دانشگاه‌ها، کشور را برای رسیدن به مسیر اشتغال آفرینی به بن بست می‌کشاند و در میان مدت با وجود تلاش دولت برای ایجاد اشتغال پایدار، اما نرخ بیکاری در بین دانش آموختگان افزایش می‌یابد.
توجه به مهارت آموزی و نوسازی ابزار آموزش در مراکز کاردانش و فنی و حرفه‌ای و پرهیز از مدرک گرایی و اهمیت به رویکردهای تجربی برای توقف افزایش نرخ بیکاری باید در بین دانش آموختگان دانشگاهی فراگیر شود.
همچنین بیش از ۱۲۰ هزار دانشجو در دانشگاه‌ها و مؤسسه های آموزش عالی استان سمنان تحصیل می‌کنند و بر اساس آمار موجود بیش از ۴۰ درصد از جمعیت بیکار سمنان از افراد دانش آموخته دانشگاه‌ها هستند که با ترویج مهارت آموزی می‌توان برای کاهش نرخ بیکاری در استان اقدام کرد.
بیکاری دانش آموختگان معضل جدی در سمنان
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان گفت: مهم‌ترین چالش استان در زمینه کاهش آمار بیکاری و اشتغالزایی، به کار گماردن دانش آموختگان دانشگاهی است.
اسماعیل غنیان افزود: مدرک گرایی دانش آموختگان چالش و مانع اصلی در به کار گماردن این قشر است و در شرایط امروز مهارت آموزی لازمه کسب شغل است.
وی ادامه داد: بخش قابل توجهی از آسیب‌های اجتماعی متأثر از فقر و نداشتن کار است و بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی یک چالش مهم اجتماعی محسوب می‌شود.
وی اضافه کرد: اکنون قشر تحصیل کرده استان سمنان مهارت‌های لازم برای کار کردن را ندارند و همین موضوع ایجاد فرصت شغلی برای این افراد را دشوار کرده است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی سمنان اضافه کرد: پشت میزنشینی فرهنگی اشتباه است که باید اصلاح شود چرا که در جامعه امروز، فرد فقط با دارا بودن تحصیلات دانشگاهی نمی‌تواند شاغل شود.
وی اضافه کرد: استخدام نیروی انسانی در نهادهای اجرایی بسیار محدود است و باید اقشار بیکار جامعه با استفاده از ظرفیت‌های دستگاه‌های دولتی و خصوصی برای کسب شغل مهارت کسب کنند.
مهارت آموزی رمز شکوفایی استعدادها
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه سمنان گفت: نظام آموزشی دانشگاه‌ها در کشور براساس نظام آموزشی کشورهای پیشرفته است و قدمت مراکز آموزش عالی کشور ۸۰ سال و در این استان حدود ۵۰ سال است.
سیف الله سعدالدین افزود: صنعت و دانشگاه هر کدام رسالتی دارند که تکمیل کننده هم هستند، مهارت‌های آموزش داده شده در دانشگاه‌ها طوری است که دانش آموخته بتواند برای حضور در بازار کار در شاخه‌های مختلف یک رشته در صنایع مختلف مرتبط با رشته موفق و دارای علم و آگاهی باشد.
وی ادامه داد: یک دانش آموخته در دوره دانشجویی از آینده شغلی خود خبر ندارد بنابراین دانشگاه آموزش‌های جامع، عمومی و پایه برای آمادگی کار در صنایع مختلف را ارائه می‌دهد و زمینه آموزش تخصصی دانشجویان برای ورود به بازار کار مرتبط با رشته و انجام کار جدید را فراهم می‌کند.
سعدالدین تصریح کرد: نداشتن آگاهی دانش آموختگان از صنعت قضاوت درستی نیست و هر دانشجو بعد از پایان چهار سال تحصیل آمادگی کار و فعالیت در صنایع مختلف را دارد و با مهارت آموزی به صورت تخصصی بعد از انتخاب شغل نیروی کار تحصیل کرده و کار بلد است.
رئیس سابق پارک علم و فناوری دانشگاه سمنان اضافه کرد: هر بخش صنعت باید نیازهای خود را شناسایی و به دانشگاه معرفی کند، تا دانشگاه متناسب با نیاز آموزش ارائه دهد.
اجرای طرح کارآفرینی مهارت بنیان در سمنان
مدیر کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان سمنان گفت: طرح کارآفرینی مهارت بنیان برای ایجاد اشتغال پایدار و رونق تولید به زودی در استان سمنان اجرا می‌شود.
فاطمه منصوری افزود: اجرای طرح کارآفرینی مهارت‌بنیان با بهره گیری از ظرفیت کارگاه‌های آموزشی استان عملیاتی خواهد شد.
وی با بیان اینکه طرح کارآفرینی مهارت بنیان یکی از راهبردهای مهم اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای سمنان برای رونق کسب و کار است، گفت: در این طرح تلاش می‌شود کارآموز بعد از فراگیری آموزش‌های مهارتی برای تولید و فروش کالا اقدام کند.
مدیر کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان سمنان ادامه داد: خودکفایی استان در تولید برخی اقلام غذایی و مصرفی در بخش‌های مختلف با ترویج مهارت آموزی و عملیاتی شدن طرح‌های آموزشی میسر است.
منصوری با بیان اینکه اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای دیگر در دانشگاه‌های استان صرف ارائه آموزش‌های مهارتی و اعطای مدرک فعالیت نخواهد کرد، تصریح کرد: در طرح جدید براساس برنامه ریزی های انجام شده طرح مشاوره شغلی و مدیریت مهارت آموزی در دانشگاه ارائه می‌شود.
وی اضافه کرد: حیطه کار اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای سمنان به منظور ترغیب دانشجویان برای دریافت مدارک مهارتی و تجربه اندوزی افزایش پیدا کرده و تمام ابزارها برای سوق دادن دانش آموختگان دانشگاهی به این بخش در حال انجام است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای سمنان گفت: اتخاذ راهبرد ترویج مهارت آموزی در استان در راستای رونق تولید و کاهش آمار بیکاری است.
ایجاد دانشگاه‌های کارآفرین نیازمند اصلاحات
رئیس دانشگاه سمنان گفت: ایجاد دانشگاه کارآفرین نیازمند اصلاحات آموزشی و پرهیز از آموزش‌های نظری و غیرکاربردی است.
مسعود نصیری زرندی افزود: دانشگاه‌ها ظرفیتی ممتاز و غیرقابل انکار برای افزایش اشتغال و رونق اقتصادی در کشور هستند که تاکنون از این ظرفیت برای توسعه و آبادانی بهره چندانی نبرده‌ایم.
وی خاطر نشان کرد: راهکار تقویت جایگاه دانشگاه در بین صنعتگران و جامعه نیازمند تغییر رویه در آموزش‌ها است، با این راهبرد می‌توان دانشجویان کاربردی و مهارتی به جامعه تحویل داد.
رئیس دانشگاه سمنان ادامه داد: پیوند دانشگاه و صنعت در سال‌های اخیر با توسعه پارک‌های علم و فناوری، برگزاری نشست‌های تخصصی با صنعتگران و تغییر نگرش استادان دانشگاه در توجه به اصل مهارت آموزی در سمنان تقویت شده است.
نصیری زرندی با بیان اینکه پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های کشور باید بر اساس نیاز جامعه باشد، اضافه کرد: در برخی موارد بیکاری دانش آموختگان مقطع دکتری نشانه بی برنامگی و فقدان توجه به نیاز بازار کار است.
وی تصریح کرد: راه اندازی مرکز «اتاق مساله» از دستاوردهای ماندگار بخش صنعت و دانشگاه سمنان در ماه های گذشته بوده که این مرکز اکنون در شهرک صنعتی بزرگ سمنان دایر است.
نصیری زرندی خاطر نشان کرد: برای جذب تک تک دانشجویان در دانشگاه‌ها باید با برنامه عمل کرد و وجود تعداد زیادی دانش آموخته بیکار در جامعه نشان از بی توجهی به بازار کار است.
رئیس دانشگاه سمنان گفت: بهره گیری از فناوری‌های روز جهانی برای تربیت دانشجویان مهارت محور اجتناب ناپذیر است و دولتمردان با برنامه ریزی برای تجهیز دانشگاه‌ها به این فناوری تلاش کنند.
ترویج مهارت آموزی در مدارس سمنان
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان، مهارت آموزی را نیاز روز جامعه برشمرد و افزود: سمنان جزء استان‌های پیشرو در اجرای طرح ایران مهارت است که رتبه یک کشوری را در این زمینه به خود اختصاص داد.
محمد دستورانی ادامه داد: در سال تحصیلی ۹۸-۹۷ تعداد ۱۵ هزار و ۷۳۶ دانش آموز در استان سمنان با مهارت آموزی آشنا شدند.
وی با اشاره به اینکه متوسط مهارت آموزی در استان سمنان، ۱۷ درصد از متوسط کشوری در طرح ایران مهارت بالاتر است، گفت: نیازسنجی دانش آموزان در دوره اول متوسطه، شناسایی ظرفیت‌های کسب و کار هر منطقه و کاهش شهریه از جمله علت‌های دستیابی به این موفقیت بود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان سمنان گفت: برنامه‌ها در سال ۹۸ با هدف تحصیل ۴۷.۵ درصد دانش آموزان در رشته‌های مهارت آموزی در هنرستان‌ها و دبیرستان‌های کاردانش انجام شد.
توجه به خلاقیت در نظام آموزشی
استاندار سمنان با بیان اینکه خلاقیت در نظام آموزشی کمرنگ است، گفت: آموزش و پرورش به تقویت مقوله خلاقیت دانش آموزان به عنوان آینده سازان مملکت توجه جدی داشته باشد.
علیرضا آشناگر با اشاره به اینکه تبعات و اثرات نادیده گرفتن مقوله خلاقیت در دوران دانش آموزی در دوران بزرگسالی بروز می‌کند، افزود: کم رنگ بودن نقش خلاقیت در تصمیم گیری ها در جایگاه‌های مدیریتی در بزرگسالی در اثر بی توجهی به پرورش روحیه خلاقیت و ابتکار در دوران کودکی است.
وی ادامه داد: در نظر گرفتن شاخص خلاقیت در ارزیابی معلمان یکی از راهکارهای سوق دادن بیش از پیش معلمان به مقوله خلاقیت است.
وی ادامه داد: تقویت روحیه گفت و گو با کمک آموزش و پرورش محقق می‌شود و اکنون در این زمینه نقص‌هایی وجود دارد، عادت به گفت و گو با وجود تمایزها و تفاوت‌ها یک مهارت است که این مهارت باید از دوران کودکی و در دوران تحصیل به دانش آموزان آموزش داده شود.
مهارت افزایی زمینه ساز توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه است و آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها باید افزون بر آموزش‌های نظری، آموزش عملی را که مدتی است مورد غفلت قرار گرفته مد نظر قرار دهند؛ مهارت آموزی و مهار تفکر مدرک گرایی حلقه گمشده و مقدمه ایجاد کسب و کار در کشور است و تحقق این مهم نیازمند هم افزایی دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر است.
لازمه مهارت افزایی، خودباوری و خودآگاهی نسبت به توانایی‌ها و استعدادها است و در نظر گرفتن بسته‌های حمایتی و تشویقی در سوق دادن افراد به سمت مهارت آموزی نقش مهمی دارد.
۷۳۳۹/۶۱۰۳
