زاینده رود یا زنده رود به معنی رود زندگی بخش، بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰ کیلومتر پیش می‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.
این رودخانه که علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی کشورمان و هستی تالاب گاوخونی داشته است، در دهه‌های اخیر به علت کمبود بارش‌ها، خشکسالی‌های متوالی، تراکم جمعیت و افزایش برداشت به یک رودخانه فصلی تبدیل شده و در پایین دست در فصول گرم بویژه تابستان با خشکی مواجه شده است.
حوضه زاینده رود از دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری تشکیل شده که ۹۳ درصد از مساحت و ۹۸ درصد از جمعیت زیرپوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و ۲ درصد از جمعیت زیرپوشش آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
حوضه آبریز زاینده رود دارای ۲۶ هزار و ۹۱۷ کیلومتر مربع است که ۹۲.۹ درصد آن در استان اصفهان و ۷.۱ درصد در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
کاهش شدید بارش در سال زراعی قبل در حوضه آبریز فلات مرکزی ایران که زاینده رود بزرگترین رودخانه آن به شمار می‌رود، باعث شده است تا میزان آب ورودی آن روزها به سد زاینده رود به حداقل خود برسد و امکان تخصیص آب برای کشت کشاورزان غرب و شرق اصفهان وجود نداشته باشد و حتی شرایط ذخیره آب در سد زاینده رود به گونه‌ای بود که مسؤولان را مجبور کرد که تنها آب آشامیدنی را اختصاص دهند و تخصیص آب برای کشاورزی را به افزایش بارندگی در ماه‌های آینده و افزایش ذخیره سد موکول کردند که در پی آن کشاورزان و باغداران شرق و غرب اصفهان که پیش تر و در سالهای گذشته با حضور در برخی مکان‌های از قبل اعلام شده در استان تجمع کنند، باز هم و به دفعات برای احیای زاینده رود و تخصیص حقابه خود از این رودخانه در مکان‌های اجتماع کرده و مطالبات خود را خواستار شوند.
میزان کاهش آب ذخیره شده در سد زاینده رود در سالهای اخیر بی سابقه بوده و نسبت به میانگین بلند مدت (۴۴ ساله) در ایامی ۸۰ درصد و حتی بیشتر نیز کاهش داشته است و حتی در روزهایی میزان آب ذخیره شده در سد زاینده رود به یک دهم ظرفیت کلی این سد رسید و چالش‌های بسیاری را در بخش‌های مختلف از جمله آب آشامیدنی برای این خطه به وجود آورد.
مشاهده شرایط بحران آبی در سالهای اخیر لزوم برنامه ریزی و اقدامات اساسی و جدی را برای مقابله با بحران آبی در بلند مدت و کوتاه مدت نشان می‌دهد و همین امر طرح‌های بلند مدت و کوتاه مدت انتقال آب، حفظ منابع آبی و کاهش هدر رفت ها را طی سالهای گذشته در دستور کار مسئولان قرار داد.
تشکیل ستاد احیای زاینده رود، طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود، احداث سد و تونل سوم کوهرنگ و طرح انتقال آب از بهشت آباد به فلات مرکزی ایران و طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود به عنوان طرح‌های بلند مدت و جلوگیری از استفاده غیر قانونی از منابع آبی و نصب کنتور برای چاه‌های مجاز و تعمیر و بهسازی تأسیسات سد زاینده رود از جمله طرح‌های کوتاه مدت در این زمینه به شمار می‌رود.
طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود
طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود که در سال ۹۳ با هدف هماهنگی و اعمال مدیریت واحد بر این حوضه آبریز در موضوعات منابع، مصارف و حقابه ها به تصویب شورای آب کشور رسید همواره مورد درخواست مردم، تشکل‌های زیست محیطی، صنف کشاورزان و مسؤولان بوده است.
بندهای «طرح ۹ ماده‌ای احیای حوضه آبریز زاینده رود» به شرح زیر است:
بند نخست: وزارت نیرو مکلف است نسبت به تأسیس واحد مدیریت یکپارچه حوضه آبریز زاینده رود اقدام کند.
بند دوم: تشکیل شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده رود با حضور استانداران اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد و معاونان وزرای نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت معدن و تجارت و نمایندگان اصناف کشاورزی؛ وزارت نیرو مکلف شده است تا درمدت سه ماه نسبت به تشکیل این شورا اقدام کند.
بند سوم: تعیین میزان حقابه ها، سهم آبه ها و صاحبان حق اشتراک و حقابه زیست محیطی رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی توسط وزارت نیرو.
بند چهارم: ممنوعیت بارگذاری جدید بر منابع آب زاینده رود تا پیش از تعیین تکلیف در این حوضه.
بند پنجم: ساماندهی برداشت آب در استان‌های اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز.
بند ششم: فراهم کردن تسهیلات لازم برای تغییر شیوه‌های آبیاری توسط وزارت جهاد کشاورزی در منطقه.
بند هفتم: تأسیس صندوق تأمین خسارت خشکسالی در حوضه آبریز زاینده رود بر اساس این بند مصرف کنندگان بخش صنعت که در زمان خشکسالی بدون کاهش سهم خود آب دریافت می‌کنند باید خسارات کمبود آب سایر مصرف کنندگان حوضه را پرداخت کنند.
بند هشتم: انجام مطالعات تونل آبرسانی به اصفهان با عنوان طرح گلاب (انتقال آب) توسط وزارت نیرو.
بند نهم: وزارت نیرو باید در باره طرح انتقال آب بهشت آباد که تنها به منظور تأمین آب شرب طراحی شده است، بررسی دقیق انجام داده و ضمن ارزیابی زیست محیطی، طرح را به اجرا در آورد.
طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان
کاهش شدید منابع آبی از یک سو و گره خوردن سرنوشت تأمین آب آشامیدنی افزون بر پنج میلیون نفر مردم استان اصفهان به تنها یک سامانه آبرسانی (تصفیه خانه بابا شیخعلی) از سوی دیگر، تسریع در اجرا و تکمیل عملیات و راه اندازی سامانه دوم آبرسانی این خطه را بیش از گذشته حیاتی می‌کند.
سامانه اول این تصفیه خانه (بابا شیخعلی) آب ۵۶ شهر و ۳۰۰ روستا و جمعیتی یادشده استان را تأمین می‌کند، اما رشد جمعیت و افزایش استفاده شهروندان، احتمال نقص در این تصفیه خانه و وقوع هرگونه اتفاق ناگوار و توقف این سامانه، سبب خواهد شد که تأمین آب آشامیدنی مردم این خطه با مشکل و حتی بحران رو به رو شود.
نگاهی به حوادث پیش آمده طی سالهای گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال و مشکل مواجه کرد به تاکید کارشناسان ضرورت احداث و بهره برداری از سامانه دوم آبرسانی این خطه را دو چندان می‌کند.
پیش از این، حوادث مربوط به نشت مواد نفتی به زاینده رود باعث بروز مشکل در تأمین آب آشامیدنی مردم و قطعی آب آشامیدنی ساکنان این منطقه شد، مرداد سال ۹۳ ورود مواد سوختی درمنطقه بالادست به زاینده رود در محدوده باغبهادران از توابع شهرستان لنجان سبب قطع شبکه آب آشامیدنی اصفهان و شهرستان های مجاور را رقم زد.
نشت گازوئیل به آب رودخانه زاینده رود باعث از کار افتادگی عملیات تصفیه و پمپاژ آب در محل تصفیه خانه بابا شیخعلی شد.سال ۸۷ در رویدادی مشابه نشت مواد نفتی به این رودخانه باعث قطعی آب آشامیدنی اصفهان شده بود.
بنابراین بسیاری از کارشناسان حوزه آب و مسئولان اجرایی اصفهان، اجرای طرح سامانه دوم آبرسانی این شهرستان را برای جلوگیری از بروز مشکلات مشابه ضروری می‌دانند.
از سوی دیگر تأمین آب آشامیدنی مردم اصفهان برخی اوقات به دلیل عدم وجود منابع کافی آب در برخی مواقع، افت فشار آب و مباحث کیفی را در پی دارد و موجب گلایه‌های شهروندان می‌شود، از این رو احداث، تکمیل و بهره برداری هرچه سریع‌تر از سامانه دوم آبرسانی اصفهان ضروری است.
پروژه سامانه دوم آبرسانی اصفهان شامل تونل انتقال آب و تصفیه خانه موسوم به 'گلاب ۲' است و به عنوان طرح توسعه آبرسانی به ۱۴ شهرستان استان اصفهان به طول ۲۷ کیلومتر، آب دریاچه سد زاینده رود را به تصفیه خانه انتقال می‌دهد و تکمیل آن در مجموع حدود ۱۳ هزار میلیارد ریال هزینه در بردارد.
اکنون حداکثر ظرفیت آب انتقالی از طریق سامانه کنونی آبرسانی اصفهان (بابا شیخعلی) حدود ۱۰.۵ متر مکعب بر ثانیه است که البته به علت کاهش منابع آبی این میزان حدود هفت متر مکعب برثانیه است، اما در صورت تکمیل و بهره برداری از پروژه تصفیه خانه ' گلاب ۲ '، زمینه انتقال ۱۶ مترمکعب بر ثانیه آب شرب برای شرب شهرها و روستاهای اصفهان فراهم خواهد شد.
طرح سد و تونل سوم کوهرنگ
عملیات اجرایی تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۵ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز شد.
قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ نیز در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد اما پیشرفت فیزیکی کنونی طرح کمتر از ۲۰ درصد است.
عملیات ساخت تونل سوم کوهرنگ مراحل خود را طی می‌کند اما عملیات اجرایی سد مخزنی این تونل در چند سال اخیر به مسوولان امر به دلیل مشکلاتی از جمله منابع مالی متوقف مانده بود.
طرح انتقال آب بهشت آباد
طرح انتقال آب از بهشت آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱.۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه 'شلمزار' (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان، یزد و کرمان است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۲ سال پیش مطالعات این طرح مشتمل بر یک سد بنتی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد.
بدلیل اینکه قراراست علاوه بر اصفهان استان‌های دیگری نیز از طرح بهشت آباد بهره ببرند، وزارت نیرو به درخواست آن استان‌ها، دستگاه اجرایی طرح را تغییر و آن را از آب منطقه‌ای اصفهان به شرکت آب نیرو واگذار کرد.
هدف این طرح، تأمین آب آشامیدنی بر اساس پیش بینی جمعیتی برای استان‌های اصفهان، کرمان و یزد است، حجم آب انتقالی طرح مذکور در صورت تکمیل در مجموع ۵۸۰ میلیون متر مکعب خواهد بود که ۲۵۰ میلیون مترمکعب آن برای اصفهان، ۱۸۰ میلیون متر مکعب برای کرمان و ۱۵۰ میلیون متر مکعب برای یزد اختصاص خواهد یافت که این ارقام به صورت مصوبه قانونی ابلاغ شده است.
طبق برآوردهای سال ۹۶ پیمانکار، اتمام این طرح به طور کلی با احتساب یزد و کرمان حدودپنج میلیارد دلار هزینه دارد و آخرین برآوردهای پیمانکار بدون محاسبه خط انتقال یزد و کرمان حدود ۷۵۰ میلیون دلار هزینه سد، حدود ۳۰۰ میلیون دلار سامانه انتقال، ۴۷۰ میلیون دلار خط اولیه انتقال از شلمزار به اصفهان در جمع حدود یک میلیارد و ۵۲۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت.
در ابتدای فعالیت دولت تدبیر و امید در خصوص سامانه انتقال یعنی از سد تا مخزن شلمزار نظرهای گوناگونی مطرح شد، طبق این طرح، پیش بینی شده بود که تونل ۶۰ کیلومتری برای انتقال آب در نظر گرفته شود اما وزیر نیرو وقت و کارشناسان وزارتخانه، به ترکیبی از تونل و خط لوله اعتقاد دارند، به نحوی که ۱۱ کیلومتر توسط تونل کوتاه و مابقی بوسیله خط لوله پوشش داده شود.
مطالعات سامانه انتقال هنوز کامل نشده و هر تصمیمی که اتخاذ شود در کل طرح هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند زیرا فقط سامانه انتقال و روش آن ممکن است تغییر کند.
عملیات و داده‌های ژئوتکنیکی، آن دسته اطلاعات مربوط به زمین هستند که در برنامه ریزی، اکتشاف طراحی، ساخت و بهره برداری از سازه‌های مهندسی و پروژه‌های عمرانی و معدنی به کار رفته و ایمنی و کارایی مؤثر آنها را تضمین می‌کند، این اطلاعات دامنه گسترده‌ای از داده‌ها را در زمینه‌های مکانیک خاک، مکانیک سنگ، منابع آب، لرزه خیزی، مهندسی عمران، زمین شناسی مهندسی و زیست محیطی، شامل می‌شود.
طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود
این طرح از سال ۸۹ با هزینه وزارت علوم و تحقیقات دولت فدرال آلمان در چارچوب حمایت مالی برنامه "مدیریت یکپارچه منابع آب" آغاز شد و مرحله نخست آن در سال ۲۰۱۵ به پایان رسید و هدف اصلی آن، توسعه یک برنامه مدیریت پایدار منابع آب برای حوضه آبریز زاینده‌رود در ایران مرکزی است چراکه جاری بودن این رودخانه در این منطقه خشک و نیمه خشک، از اهمیت بالایی برخوردار است.
درواقع کاهش رو به رشد میزان آب در دسترس و کیفیت آن، تصمیم سازان و ساکنین این حوضه آبریز را به شدت تحت تأثیر قرار داده و با چالش‌های گوناگونی روبرو کرده، بنابراین توسعه مدیریت پایدار منابع آب در این حوضه آبریز و نیز تعادل بخشی بین خواسته‌های بخش‌های کشاورزی، صنعت، شرب و محیط زیست نقش اساسی در مقابله با بحران خشکسالی در این خطه ایفا می‌کند.
با وجود تدوین طرح‌های انتقالی در راستای احیای حوضه آبریز زاینده رود از سالهای قبل، مهمترین مشکل سد راه آنها، کمبود اعتبارات است و این موضوع بارها توسط مسؤولان استانی و کشوری بیان شده است.
در کنار طرح‌های بلند مدت احیای زاینده رود، فعالیت‌هایی نیز در استان اصفهان برای مقابله با بحران آبی در کوتاه مدت انجام شده که در می‌توان به جلوگیری از استفاده غیر قانونی از منابع آبی و نصب کنتور برای چاه‌های مجاز، تعمیر و بهسازی تأسیسات سد زاینده رود به عنوان مهمترین موارد اشاره کرد.
حدود ۱۲ هزار حلقه چاه غیر مجاز در استان اصفهان وجود دارد، مسدود کردن این چاه‌ها برای صیانت از آب و احیای حوضه آبریز زاینده رود انجام می‌شود، اگرچه این اقدام ممکن است محدودیت‌هایی نیز برای کشاورزی و باغبانی ایجاد کند اما آنچه نکته با اهمیت این است که باید برداشت آب از منابع زیرزمینی بر اساس قانون انجام شود.
مسدود کردن این چاه‌ها برای صیانت از آب و احیای حوضه آبریز زاینده رود انجام می‌شود، اگرچه این اقدام ممکن است محدودیت‌هایی نیز ایجاد کند اما آنچه نکته با اهمیت این است که باید برداشت آب از منابع زیرزمینی بر اساس قانون انجام شود.
در کنار موارد یاد شده تعمیر و بهسازی سد زاینده رود به منظور جلوگیری از هدر رفت آب نیز به طور دوره‌ای انجام می‌شود.
به گفته معاون مسؤولان شرکت آب منطقه‌ای اصفهان تعمیرات اساسی سد زاینده رود به عنوان اصلی ترین منبع ذخیره آب استان اصفهان از جمله برنامه‌های ماهانه برای کاهش هدر رفت آب به شمار می‌رود که در قالب آن اصلاح کف بند خروجی سد و حوضچه‌های نگهداری از جمله بخش‌های اصلی تعمیر و نگهداری سد به شمار می‌رود، همچنین نگهداری و تعمیرات مربوط به ژنراتورها نیز بر عهده آب منطقه‌ای است و به طور دوره‌ای انجام می‌شود.
سد زاینده رود به عنوان یکی از اصلی ترین سدهای مرکز کشورمان در سال ۱۳۴۹ بهره برداری شد، این سد قوسی شکل در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان بر روی رودخانه زاینده رود احداث شده است، سد قوسی زاینده رود، سد تنظیمی، نیروگاه، ایستگاه، پمپاژ اصلی، ایستگاه پمپاژ تکمیلی و حوضه آبریز از جمله تأسیسات این مجموعه به شمار می‌رود.
ستاد احیای زاینده رود یک خواسته عمومی
در همین ارتباط برخی مسؤولان یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای احیای زاینده رود را تشکیل ستاد احیای آن می‌دانند.
رئیس جمهوری آذرماه سال ۹۷ خواهان طرح تشکیل ستاد احیای زاینده رود در هیأت دولت شد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی در پی نامه ارسالی نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی به ایشان مبنی بر تشکیل ستاد احیای زاینده رود، اسحاق جهانگیری معاون اول دولت را مسؤول بررسی این موضوع کرد.
دکتر روحانی که در سفر سال ۹۳ خود به اصفهان وعده به جریان انداختن زاینده رود را داده بود، در دستور خود به معاون اول به اهمیت احیای این رودخانه برای زندگی مردم، وضعیت کشاورزی، صنعت و گردشگری تاکید کرد.
رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان در این زمینه در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر ضرورت تشکیل این ستاد اظهار داشت: ستاد احیای زاینده رود برای حل مشکلات این رودخانه باید طرح‌های کوتاه، میان و بلند مدت عملیاتی داشته باشد.
حجت الاسلام والمسلمین سید ناصر موسوی لارگانی تصریح کرد: برنامه ریزی دقیق و جامع برای احیای زاینده رود بسیار مهم است، زمان‌های زیادی از دست رفته و باید این موضوع جبران شود.
وی با اشاره به اهمیت پیشبرد اهداف ستاد احیای زاینده رود همچون ستاد احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: خشکی این رودخانه تنها یک مساله شهری و منطقه‌ای نیست، بلکه تبعات زیست محیطی و اجتماعی آن کل کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این نماینده مجلس با بیان اینکه درخواست تشکیل ستاد احیای زاینده رود، پیش از این نیز از سوی نمایندگان استان در مجلس مطرح شده بود، تصریح کرد: شکل گیری این ستاد با محوریت چند وزیر می‌تواند مسیر احیای زاینده رود را هموار کند و حضور چند وزیر در این ستاد ضروری و مهم است، تا بر اساس آن تصمیماتی مناسب، دقیق و راهگشا گرفته شود
نگاهی به نظرات متخصصان حوزه آب برای حل این موضوع با اهمیت در کشور
درباره اهمیت توجه به منابع آبی، اجرای طرح‌های انتقال آب و حل این موضوع مهم در کشور، عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: نگاه به حفظ منابع آبی و احیای زاینده رود باید چند وجهی و در ابعاد مختلف زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باشد و نگاه تک بُعدی به آن سودبخش نیست.
حمیدرضا صفوی خاطرنشان کرد: قانون نگرش استانی به منابع آبی که در اسفند سال ۱۳۸۴ تصویب شد بدترین ضربه را به پیکره آب کشور زد، زیرا مرزهای سیاسی به مرزهای آبی ترجیح داده شد و بر این اساس هر استان حق خود دانست که منابع آبی را بی حساب و کتاب در استان خود استفاده کند و نگرش جامع نگرانه نداشته باشد.
وی، صدور مجوز غیراصولی حفر چاه‌ها در سال ۱۳۸۵ را به عنوان دومین تصمیم ناعاقلانه دانست که نه تنها سودی به همراه نداشت، بلکه آب‌های زیرزمینی را بشدت دستخوش استفاده غیرعقلانی کرد، ۵۰ درصد از چاه‌های کشور پس از تاریخ مزبور حفر شد که نتیجه آن کاهش شدید سفره‌های آب زیرزمینی و بروز بحران فعلی بود.
به گفته او، اقدامات پوپولیستی برخی از سردمداران که فقط برای خشنودسازی جامعه هدف و کسب رضایت مردم انجام شد، اکنون ضرر و نتایج تأسف برانگیز خود را نمایان می‌کند و دامنگیر همگان می‌شود.
صفوی، توجه همزمان و جامع نگر به انرژی، آب و کشاورزی را ضروری خواند و گفت: این سه مقوله برهم تأثیر گذارند و نمی‌توان از یکی برای حفظ دیگری چشم پوشی کرد.
این محقق آب تصریح کرد: نگاه به حفظ منابع آبی و احیای زاینده رود باید چند وجهی و در ابعاد مختلف زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باشد و نگاه تک بُعدی به آن سودبخش نیست.
وی خاطرنشان کرد: آب زاینده رود میلیون‌ها سال حیاتبخش انواع موجودات بوده و آبزیان، انواع گیاهان و حیوانات از این منبع سرشار استفاده می کرده‌اند، اما اکنون بسیاری از آنها از بین رفته‌اند و دلیل آن هم چیزی جز خودخواهی بشر نیست.
استاد دانشکده عمران دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: تمام نگاه‌ها در موضوع خشکسالی زاینده رود به انسان معطوف شده است برای مثال گفته می‌شود که خشکی این رودخانه و تالاب گاوخونی باعث انتشار ریز گردهایی می‌شود که برای شهروندان ضرر دارد، در همین دیدگاه نیز دوباره فقط انسان لحاظ شده و به سایر اجزای محیط زیست توجهی نشده است.
این پژوهشگر منابع آبی اضافه کرد: ریزگردها ممکن است عامل بروز مشکلاتی برای مردم باشد، اما پیش از آن بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهانی که حق زیستن داشته‌اند به دلیل بی توجهی انسان و اینکه فقط خود را محور قرار می‌دهد، تلف شده‌اند.
عضو هیأت علمی دانشکده عمران دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: آیا آبی که کشاورزان به صورت غیرقانونی مورد استفاده قرار می‌دهند سبب تولید ثروت برای آنان شده یا صنایع ما توانسته‌اند با استفاده از آب زاینده رود به صنایعی پیشرو و کارآمد تبدیل شوند، به طور حتم جواب این پرسش‌ها منفی است.
صفوی با بیان اینکه نظام پرداخت یارانه در انرژی و آب سبب بی مبالاتی مصرف کنندگان شده است، گفت: وقتی به کشاورز آب و برق را به نرخ کمتر از قیمت اصلی می‌دهند، به طور قطع آن را دلسوزانه مصرف نمی‌کند و شکل گیری کشت غیراصولی، سنتی، غیر کارآمد و با هدررفت بالا را در پی دارد.
دیگر عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: اجرای طرح انتقال آب بهشت‌آباد علاوه بر طرح‌های مدیریت مصرف بهینه آب برای منطقه مرکزی ایران ضروری است، زیرا نگاهی به منطقه مرکزی ایران و میزان منابع آبی نشان می‌دهد که طرح‌هایی نظیر انتقال آب بهشت آباد را باید با جدیت دنبال و اجرا کرد، زیرا ثمره آن تنها برای یک شهر و استان نیست و منطقه وسیعی را شامل می‌شود.
علیرضا گوهری با بیان اینکه طرح انتقال آب بهشت آباد از جمله طرح‌های مهم منطقه مرکزی ایران به شمار می‌رود و باید برای اجرای آن سرعت را مد نظر قرار داد، ادامه داد: دیگر طرح‌های انتقال آب در فلات مرکزی ایران از جمله تونل سوم کوهرنگ از اهمیت خاصی برخوردار است و باید شرایط بهره برداری را فراهم آورد، در کنار آن اصلاح الگوی مصرف و همچنین چقدر از منابع آبی نتیجه پساب‌ها می‌تواند به شرایط آبی منطقه کمک کند.
وی بیان کرد: مدیریت چند بعدی، از یک سو در مبحث عرضه، تقاضا و صرفه جویی و از سوی دیگر در موضوع تأمین منابع و انتقال آب باید در مرکز کشور در دستور کار قرار گیرد.
استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید برای اینکه طرح‌های انتقال آب نظیر طرح بهشت‌آباد نیاز مبرم استان اصفهان به شمار می‌رود، تصریح کرد: احیای زاینده‌رود حیاتی است و باید آن را به عنوان یک اصل در نظر گرفت زیرا زاینده‌رود هم از حیث زیست محیطی، جنبه کشاورزی و از همه مهم‌تر آب آشامیدنی اهمیت دارد و نمی‌توان به اهمیت جریان آن فقط تک جانبه و تنها یک موضوع خاص نگاه کرد.
وی با بیان اینکه دیدگاه‌های قبلی مدیریت در آب دیدگاه‌های عرضه محور بود، گفت: این دیدگاه به شرایط آبی کشور ضربه زد زیرا متولی فقط عرضه آب را وظیفه خود می‌دانست و به جنبه‌های دیگر مانند برقراری توازن در منابع آبی و همچنین مدیریت و اصلاح الگوی مصرف اهمیت کمی می‌داد.
این عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی با بیان اینکه تمام طرح‌های مهندسی از جمله طرح‌های انتقال آب دارای معایب و مزایا است، گفت: طرح بهشت آباد مزیت‌های بسیار بیشتری نسبت به معایب دارد باید آن را تمام کرد.
گوهری اختصاص زودهنگام آبی که قرار است بعداً طرح‌های آن را اجرا کرد، نا درست دانست و افزود: باید پس از اجرای طرح‌ها بهینه توزیع این منابع آبی را به درستی مصرف کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: برای نخستین گام از نقشه راه احیای زاینده رود باید گفت که اتحاد و اتفاق و بررسی بحران آب در کشور باید بصورت یک موضوع ملی لحاظ شود، به گونه‌ای عمل کرد که نقشه راه پیشنهادی به طور حتم مورد تأیید ذینفعان و متخصصان استان‌های مرتبط باشد و از هرگونه ناهماهنگی و مقابله افراد با یکدیگر اجتناب کرد.
ناصر حاجیان اضافه کرد: موضوع باید به گونه ای پیگیری شود که کمک حال دولت باشیم و در طی جلسات کارشناسی به تفاهم و هماهنگی دست یابیم تا همه طرف‌های درگیر این ماجرا بتوانند بدون ضرر شاهد ایجاد شرایط عادلانه و احیای رودخانه باشند.
وی با تاکید بر اینکه پیگیری حقابه های مردم از زاینده رود ضروری است، تصریح کرد: حقابه ها حاصل آورد طبیعی رودخانه و تونل اول کوهرنگ است، بنابراین نباید دخل و تصرفی در آنها می‌شد، اکنون باید برای تکمیل تونل سوم تونل و سد کوهرنگ ۳ و بهشت آباد که البته تمام راه حل احیای رودخانه نیست، پرداخته شود.
وی گفت: انتقال آب اصفهان به یزد باید پس از اجرای تونل سوم کوهرنگ انجام می‌شد، اما انجام نشد، پیگیری طرح انتقال آب کوهرنگ ۳ نباید به طرف اصفهانی واگذار شود، بلکه خود یزدی‌ها باید موضوع استان خود را پیگیری کنند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: پیگیری انتقال آب به استان یزد ارتباطی با اصفهان ندارد، ضمن اینکه در زمان حاضر و طی سالهای گذشته آب انتقالی به یزد از حقابه های کشاورزان بوده است، بنابراین خسارت عدم کشت و کار باید به این قشر از جامعه پرداخت شود.
این عضو هیأت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: زمان اجرای تونل بهشت آباد بین ۱۵ تا ۳۰ سال به طول می‌انجامد و حتی اگر فرض کنیم که از نظر مجوزهای زیست محیطی هم بی مشکل باشد برای شرایط فعلی پاسخگو نخواهد بود.
حاجیان با تاکید بر اینکه در اولویت قرار دادن احیای تالاب‌ها مشکل آبی بسیاری از نقاط را حل می‌کند، اظهار داشت: احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها می‌تواند به عنوان یک مقوله مهم، استان‌های مختلف را بیشتر با همدیگر متحد کند.
وی با بیان اینکه برای احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها می‌توان صرفه جویی را به عنوان عنصری مهم بکار برد، تصریح کرد: بی شک چنانچه مردم بدانند که با صرفه جویی می‌توانند شاهد زنده شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها باشند در مصرف بهینه کوتاهی نخواهند کرد.
به گفته نویسنده کتاب «زاینده رود» کشاورزان در صورتی که شرایط کار خود را متعادل کنند و با بهره وری در مصرف آب به سمت روش‌های جدید کشت و کار بروند می‌توان آب بیشتری را برای احیای زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی اختصاص داد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اصفهان، ضعف مدیریتی و سو تدبیر را آفات اصلی این روزهای کشور در مساله آب برشمرد و افزود: همانطور که با ضعف مدیریتی، زاینده رود به این حال و روز دچار شد بنابراین می‌توان گفت که خشکی دیگر رودخانه‌ها نظیر کارون دور از ذهن نیست، بنابراین در طرح‌های آبی باید دیگر رودخانه‌ها را نیز لحاظ کنیم و از آنها غافل نشویم.
حاجیان به اهمیت افزایش آگاهی مردم اشاره کرد و گفت: بسیار دیده شده که افراد جامعه مسائلی را مطرح می‌کنند که از لحاظ فنی اشتباه است، بنابراین باید با استفاده از ظرفیت اطلاع رسانی رسانه‌ها میزان درک و آگاهی عمومی را درباره منابع آب افزایش دهند.
وی اضافه کرد: با تفکری که مشکلی را بوجود آورده نمی‌توان همان مشکل را حل کرد، بنابراین باید مدیرانی را برگزید که توانایی حل مشکل را از حیث اجرایی و علمی داشته باشند، همچنین این مدیران باید مشاوران کاردان و خبره داشته باشند.
این پژوهشگر آب، راه اندازی یک پارلمان آب در سطح استان‌های مرتبط با خشکسالی و زاینده رود را خواستار شد و تاکید کرد: قبل از انقلاب صدای مراجع تقلید با هر بحران و موضوعی حاد در کشور، شنیده می‌شد و اکنون نیاز هست که علما نسبت به شرایط فعلی و ناحقی‌ها در موضوع آب لب به سخن بگشایند و خود سعی کنند جلودار مردم برای جلوگیری از تضییع حق شوند.
حاجیان پایبندی به قانون را راه حل برون رفت از مشکلات دانست و اضافه کرد: باید از وزیرانی مانند وزیر نیرو و جهاد کشاورزی خواست که یک سری کارشناس خبره و آگاه در استان‌ها برای تجمیع شرایط موجود و ارسال آن به وزارتخانه داشته باشند.
وی با اشاره به اهمیت استفاده از تجارب کشورهای دیگر که شرایط مشابه ما دارند، تصریح کرد: استفاده علمی و عملی هرچه بیشتر از دیپلماسی آب راه را برای نیل به اهداف بیش از گذشته هموار می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اصفهان به تهیه پایگاه داده‌های معتبر علمی و فنی و تحلیل آنها برای حوضه‌های آبریز زاینده رود اشاره کرد و گفت: استفاده از طرح‌هایی که قرن‌ها در این منطقه اجرا شده و هیچ مشکلی نداشته که طومار شیخ بهایی بهترین آن به شمار می‌رود ضروری و مهم است.
این محقق آب، شفاف سازی و ارائه اطلاعات روزانه رودخانه‌های زاینده رود و کارون را مفید برشمرد و خاطرنشان کرد: این امر به افزایش آگاهی شهروندان کمک شایانی خواهد کرد.
حاجیان به دستور رئیس جمهوری وقت برای استفاده نسنجیده و بی حساب و کتاب از سرشاخه‌های زاینده رود اشاره کرد و گفت: بی شک ابطال چنین موضوعی نیازمند دستور مقامی در سطح رئیس جمهوری است.
وی هرگونه وعده بی اساس و غیر صادقانه را بی فایده خواند و اظهارداشت: ارتباط با کشاورزان باید با صداقت و عاری از وعده‌های پوچ و لحظه‌ای باشد.
بنا به اعتقاد کارشناسان در حل معضل و خشکسالی منطقه مرکزی کشور و بویژه زاینده رود کمبود طرح، نظر، قانون و مصوبه وجود ندارد بلکه سستی و کندی در اجرای طرح‌ها و مصوبات قانونی تأیید شده مربوط به این رودخانه است، چنانچه همه احترام به قانون و مصوبات را مد نظر قرار دهند و به آن پایبند باشند، استفاده عادلانه همگان از منابع آبی رقم خواهد خورد و در همین ارتباط اجرای مصوبات و طرح‌هایی که خود دولت در قالب شورای عالی آب تصویب کرده ضروری، طبیعی و منطقی است.
به تاکید برخی از کارشناسان هر قانونی، یک بند و یک مجازات اضافه شود، شاید بتوان بر اجرای درست آن مصوبه امید داشت، در غیر این صورت هیچکس برای انجام طرح‌های قانونی پاسخگو نیست.
۶۰۲۰/۶۰۲۶/
نظر شما