به این معنی که اگرچه ژاپن یک کشور قدرتمند آسیایی است ولی در مناقشه‌هایی که در آسیا و به خصوص در شرق آسیا و کنار این کشور وجود دارد به‌طور معمول با موضع غرب همراهی می‌کند و دیدگاه بسیار نزدیکی با امریکا دارد و بیش از آنکه با کشورهای آسیایی همراه باشد سعی دارد تا دیدگاه خود را با غربی‌ها هماهنگ کند. اگر مناقشه‌های بین چین و امریکا و پیونگ‌یانگ، واشنگتن را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم که ژاپنی‌ها رویکردی نزدیک به اروپا و امریکا دارند.
در جریان تحریم‌های ایران نیز ژاپنی‌ها نقش بی‌طرفانه‌ای را ایفا نکردند. آنها چه در تحریم‌های قبل از برجام و همچنین بعد از برجام همواره در کنار ایالات متحده بودند. از همین‌رو بعید به نظر می‌رسد ژاپنی‌ها ظرفیتی برای میانجیگری میان ایران و امریکا داشته باشند. البته شخصیت آقای آبه به عنوان شخصیت یک کشور دوست محترم است، اما بعید به نظر می‌رسد ایشان یا حتی کشور ژاپن ظرفیتی برای میانجیگری داشته باشند. اکنون اصلاً بحث میانجیگری مطرح نیست، چرا که یک اتفاق مشخص رخ داده است. امریکایی‌ها عهدشکنی کرده‌اند و باید به عهدشکنی خود پایان دهند. در حال حاضر ایران سیاست اصولی و مستقل خود را دنبال می‌کند؛ نه به دنبال مذاکره هستیم و نه از جنگ استقبال می‌کنیم.
ایران به دنبال آن است که منافع ملی خود را تامین کند و سایر کشورهای حاضر در برجام نیز باید به تعهدات خود که پیش‌تر وعده آن را داده بودند، اجرایی کنند. اگرچه این بحث مطرح شده است که این سفر در راستای کاهش تنش میان ایران و امریکا انجام می‌شود اما این نکته را نباید فراموش کرد که در وهله اول باید این سفر را در چارچوب روابط دوجانبه میان تهران و توکیو تفسیر کرد زیرا نخست‌وزیر ژاپن برای اولین‌بار پس از ۴۱ سال تصمیم گرفته است که به ایران سفر کند. اما از بعد دیگر بخواهیم به موضوع از جنبه کاهش تنش میان تهران و واشنگتن بپردازیم باید گفت اگر ژاپنی‌ها بخواهند به عنوان یک پل در رابطه میان امریکا و ایران عمل کنند به نظر نمی‌رسد نخست‌وزیر ژاپن سفر موفقی به تهران داشته باشد.
بحث ایران و امریکا یک اختلاف اصولی است که باید دو طرف آن را حل کنند و نیاز به میانجیگری نیست. ما شاهد آن بودیم که اگرچه دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده در سفر خود به ژاپن سخن از مذاکره بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی با ایران به میان آورد و سخنان صلح‌جویانه و بسیار نرمی را مطرح کرد اما بلافاصله پس از آنکه به امریکا بازگشت مجدداً وزارت خزانه‌داری ایالات متحده صنایع پتروشیمی ایران را مورد تحریم قرار دارد. از همین‌رو مواضع امریکایی‌ها بسیار ضد و نقیض است و ما نمی‌توانیم به آنها اعتماد کنیم و متاسفانه دیوارهای اعتماد میان ایران و امریکا سال‌هاست که فرو ریخته است و این امریکایی‌ها هستند که باید قدم پیش بگذارند و آن را ترمیم کنند.
هر چند نباید این موضوع را نادیده گرفت که ژاپنی‌ها نگران افزایش تنش‌ها میان ایران و امریکا هستند، چرا که کشورهای واردکننده نفت و به خصوص کشورهای صنعتی واردکننده نفت از جمله ژاپن به دنبال آن هستند که همواره امنیت و آرامش در خلیج‌فارس و دریای عمان و در منطقه نفتخیز غرب آسیا حفظ شود تا بتوانند به راحتی نفت خود را تامین کنند و به توسعه صنعتی خود ادامه دهند. از همین‌رو آنها این نگرانی را دارند که بر اثر سیاست‌های جنگ‌طلبانه امریکایی‌ها و تیم امنیت ملی ترامپ ممکن است یک نوع ناامنی در منطقه ایجاد شود، از همین‌رو این موضوع تبدیل به انگیزه‌ای برای کشوری مانند ژاپن شده است که در عالی‌ترین سطح به ایران سفر و مسائلی را نیز مطرح کند. از همین‌رو بحث امنیت انرژی و صادرات نفت را می‌توان یکی از انگیزه‌های اصلی آقای آبه برای سفر به تهران دانست.
در حال حاضر شواهد نشان می‌دهد که ژاپنی‌ها نمی‌توانند به راحتی نفتی را که از ایران تامین می‌کنند از طریق دیگری تهیه کنند و همین موضوع می‌تواند مشکلات جدی را برای ژاپنی‌ها فراهم کند. به هر ترتیب ظرفیت تولید و صادرات نفت کشورها کاملاً مشخص است و با خروج یک کشور از صحنه صادرات یا کاهش صادرات یک تلاطمی در بازار ایجاد می‌شود. بنابراین حفظ ثبات بازار همواره یکی از سیاست‌های ژاپنی‌ها بوده و قاعدتاً بعید است که این کشور از مسائلی که باعث شود امنیت منطقه با چالش مواجه شود مانند تحریم، موافق آن باشد. اما وقتی که غربی‌ها و امریکا این تحریم را انجام می‌دهند به دلیل اینکه ژاپنی‌ها وابستگی‌هایی به امریکا دارند و خود را با آنها در یک بلوک تعریف کرده‌اند، آنها نیز از امریکا تبعیت می‌کنند.
در طول ۴۱ سال گذشته هیچ‌گاه ژاپنی‌ها در کنار ما نبودند. نه در دوره جنگ تحمیلی، نه در دوره تحریم‌های امریکا پیش از برجام و نه در دوره تحریم‌های فعلی، هیچ‌گاه حرکت مثبتی را انجام ندادند. مگر اینکه مشاهده کنند شرایط آرام است و مساله‌ای وجود نداشته باشد، در آن زمان روابط خود را با ایران دنبال می‌کنند. بنابراین نمی‌توانیم انتظار ویژه‌ای از سفر آقای آبه داشته باشیم. این یک سفر عادی خواهد بود که انجام می‌شود، مواضع ما را خواهد شنید و سپس کشور را ترک می‌کند.
از: محسن پاک‌آیین کارشناس ارشد روابط بین‌الملل
منبع: روزنامه اعتماد، چهارشنبه ۲۲ خرداد ۹۸
ایرنا مقاله ** ۱۱۹۴
نظر شما