میراث خواران ، چابک تر از میراث داران

به گزارش خبرنگار ایرنا، استان مازندران به دلیل تاریخ کهن و موقعیت جغرافیایی و همچنین قرارگیری در کریدور گذر اقوام و ملل مختلف، از میراث فرهنگی و تاریخی کهن و متنوعی برخوردار است، چنان که از استان به عنوان محل اسکان و گذر قوم آریایی نام برده می‌شود.

بررسی‌های تاریخی مبتنی بر شواهد و اسناد یافت شده در کاوش‌های باستان شناسی هم نشان می‌دهد که رد پای انسان و زندگی اولیه در مازندران به حدود هفت تا ۹ هزار سال پیش بر می‌گردد و به همین دلیل هم جای جای این استان به گنجینه پنهان اشیای باستانی و کهن تبدیل شده است که علاوه بر میراث دوستان و باستان شناسان، حفاران و قاچاقچیان اشیای عتیقه را نیز دل مشغول خود کرده است.

همین چند روز پیش بود که میراث فرهنگی مازندران از کشف بیش از ۲۰۰ سکه پیش از اسلام و حدود ۲۰ شیء تاریخی دیگر از یک باند پنج نفره قاچاق عتیقه در شهر ساری خبر داد، اشیایی و سکه‌هایی که به عنوان میراث و بخشی از هویت تاریخی مازندران قرار بود در یک معامله پنهانی به میراث خواران فروخته شود تا شاید زندگی دو طرف معادله یعنی حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان عتیقه را زیر و رو کند.

به اعتقاد بسیاری از مردم مازندران، آن بخشی از قاچاق و حفاری غیرمجاز آثار تاریخی استان که توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی یا نیروی انتظامی ناکام می‌ماند تنها نوک قله یخی است و این را می‌توان از کنده کاری‌های صورت گرفته در مناطق مختلف استان از مناطق تاریخی شناخته شده تا تپه‌ها و محوطه‌های ناشناخته دریافت.

گزارش رسمی میراث فرهنگی مازندران هم حاکیست که تنها در سال گذشته ۷۸ باند قاچاق حفاری و قاچاق اشیای باستانی و تاریخی در استان شناسایی و منهدم شد و ۳۲۷ نفر سوداگر اشیای تاریخی هم در این ارتباط دستگیر و تحویل مراجع قضائی شدند.

از اعضای این باندها ۵۵ دستگاه فلزیاب و دیگر ادوات و ابزار حفاری، یکهزار و ۶۰۰ قطعه تاریخی اصل و تقلبی از جمله ۲۰۰ قطعه سکه باستانی اصلی و بدلی کشف شد.

سال ۹۶ نیز از ۶۲ باند حفاری و قاچاق اشیای باستانی و تاریخی لو رفته ۴۰۰ شیء تاریخی کشف و ۲۴۷ نفر سوداگر دستگیر شدند.

استفاده از دانسته‌ها و داشته‌های ملی در کشف اماکن تاریخی

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در پاسخ به معمای چابکی میراث خواران از میراث داران، گفت: یکی از اصلی ترین روش‌های یافتن ذخیرگاه‌های اشیای تاریخی توسط سوداگران اشیای عتیقه، بهره مندی و سو استفاده از اسناد تاریخی بومیان است.

مهدی ایزدی افزود: متأسفانه این اسناد تاریخی به جای قرار گیری در اختیار مراجع مرتبط همچون اداره کل میراث فرهنگی و یا کتابخانه اسناد ملی، از روی نا آگاهی در دست بومیان مانده و به صورت موروثی دست به دست می‌شود و برخی از باندهای میراث خوار هم به صورت نامحسوس از آگاهی و اطلاعات بومیان برای شناسایی اماکن میراثی جهت حفاری استفاده می‌کنند.

معاون میراث فرهنگی مازندران استفاده از داستان‌ها و نقل و قول‌های گذشتگان برای گمانه زنی و بهره مندی از ابزارهای الکترونیکی را هم از دیگر روش‌های کشف ذخیرگاه های اشیای تاریخی و زیرخاکی از سوی حفاران و قاچاقچیان اشیای تاریخی دانست.

ایزدی با اعلام اینکه تا کنون بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ محل و بنای میراثی استان مازندران از سوی اداره کل میراث فرهنگی شناسایی شده است، گفت: تمام اطلاعات اماکن شناسایی شده از سوی این اداره کل به صورت طبقه بندی شده است و هیچ‌گونه اطلاعاتی از سوی این نهاد به بیرون درز نمی‌کند.

نبود مراقبت مستمر و ضعف حراست

معاون میراث فرهنگی استان مازندران با بیان اینکه یکی از نقاظ ضعف میراث فرهنگی نبود حراست مستمر از اماکن شناسایی شده و ثبتی میراثی است، گفت: سوداگران میراث فرهنگی و قاچاقچیان از این فرصت سو استفاده کرده و دست به حفاری‌های غیر مجاز می‌زنند.

ایزدی علت این ضعف را در کمبود امکانات و نیروهای حفاظتی عنوان کرد و افزود: متأسفانه استان مازندران به اندازه وسعت و تنوع و تنوع حوزه‌های میراثی و تاریخی نیرو و تجهیزات در اختیار ندارد.

وی با تاکید بر اینکه حفاظت و حراست نیازمند در اختیار داشتن نیرو و امکانات در سطح گسترده است، گفت: در کل استان تنها ۲ دستگاه خودرو و در برخی شهرستان‌ها تنها یک نیروی یگان حفاظت مستقر است که با توجه به تعداد بی شمار منابع میراثی عملاً امکان نظارت و حراست در برابر انبوه میراث خواران وجود ندارد.

او با بیان اینکه تنها تعداد محدودی از سایت‌ها و عرصه‌های میراثی استان به صورت شبانه روزی حراست می‌شود، افزود: در حال حاضر فقط سایت موزه گوهر تپه، محوطه تاریخی وستمین، عباس آباد، قلعه کش، محوطه باستانی جویبار، بندپی غربی بابل و محمود آباد به صورت مستمر نگهبانی می‌شوند.

بهره مندی از نیروهای بومی و محل

معاون میراث فرهنگی مازندران بهره مندی از نیروهای بومی و محلی را یکی از راهکارهای جبران کمبود تجهیزات و نیروهای حفاظتی دانست و از دهیاری‌ها، فرمانداری‌ها، بسیج محلات و انجمن و سمن‌های دوستار میراث فرهنگی خواست تا برای حفاظت از آثار تاریخی استان در برابر قاچاقچیان عتیقه با مجموعه میراث فرهنگی همکاری کنند.

ایزدی تاکید کرد: مردم باید نسبت به منابع میراثی و آثار تاریخی استان مازندران دغدغه مند باشند و در این زمینه خود به چشم تیزبین میراث فرهنگی تبدیل شوند.

وی گفت: نه تنها همکاری مردم در کشفیات قاچاق میراث فرهنگی استان بسیار مؤثر و تعیین کننده است، بلکه آنان به خاطر بومی بودن قادر به شناسایی هرگونه تحرک مشکوک و تعرض به تپه‌ها، محوطه‌ها و دیگر اماکن احتمالی تاریخی هستند و می‌توانند بهترین نیرو و حامی میراث فرهنگی برای جلوگیری از تاراج میراث و هویت استان باشند.

معاون میراث فرهنگی مازندران همچنین عملکرد یگان حفاظت میراث فرهنگی، یگان‌های نیروی انتظامی و سیستم قضائی برای انجام عملیات کشف و انهدام باندهای کشف و قاچاق اشیای تاریخی و باستانی را بسیار خوب توصیف کرد و گفت: همکاری دستگاه قضائی و نیروی‌های نظامی و انتظامی تاکنون در حد عالی بوده است.

وی افزود: شماره تلفن ثابت ۳۳۳۹۱۰۰۷ یگان حفاظت استان مازندران و شماره تلفن ۰۹۶۶۲ سامانه جامعه پاسخگویی و ارتباط مردمی میراث فرهنگی کشور را پل ارتباطی مردم مجموعه میراث فرهنگی عنوان کرد که به صورت شبانه روزی جواب گو مردم است.

مازندران دارای ۱۷ موزه تاریخی - باستانی است که حدود ۱۰ هزار قلم آثار تاریخی در آن نگهداری می‌شود.

۷۳۳۵/‏۱۶۵۴