به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ شیخ الرییس ابوعلی سینا از مشهورترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایران بود که تا سالیان طولانی در حوزه پزشکی و فلسفه تأثیر عمیقی بر جای گذاشت. وی در ۳۷۰ هجری در روستای اَفشَنه در نزدیکی بخارا پایتخت سامانیان دیده به جهان گشود. پدر او از کارگزاران حکومت سامانی و مدتی حاکم خَرمَیثن در اطراف بخارا بود.
ابوعلی سینا تا ۱۰ سالگی قرآن و ادبیات عرب را آموخت و در ۱۶ سالگی در حوزه پزشکی به شهرت رسید و بسیاری از پزشکان در این زمینه با او مشورت می‌کردند و در ۱۸ سالگی منطق، طبیعیات، نجوم، هندسه و ریاضیات را فرا گرفت و این چنین توانست فیلسوفی جامع الاطراف شود. وی در زمره فیلسوفان بزرگ جهان قرار دارد و در واقع فلسفه ابوعلی سینا سرآغازی برای توسعه فلسفه اسلامی شد. دانشنامه فلسفه دانشگاه تنسی، ابن سینا را تأثیرگذارترین فیلسوف جهان پیش از دوران مدرن معرفی می‌کند.
این دانشمند در زمینه‌های گوناگون مؤلف بیش از ۴۵۰ اثر است. از جمله آثار وی می‌توان به «نجات، اشارات، تنبیهات، قراضه، طبیعیات مبدا و معاد» اشاره کرد اما گذشته از همه، بیشتر شهرت این سینا در جهان به دلیل کتاب قانون در پزشکی و شفا در فلسفه و منطق بوده است. وی رساله کوچک بسیار مهمی نیز در اصول و مبادی علم آواشناسی دارد. از این اندیشمند آثاری به زبان فارسی بر جای مانده است که از لحاظ تاریخ تحولات این زبان و شناخت توانایی‌ها و قابلیت‌های آن دارای ارزش و اهمیت است. مشهورترین نوشته او به فارسی کتاب دانشنامه علایی است.
وی در زمره فیلسوفان بزرگ جهان قرار دارد و در واقع فلسفه ابوعلی سینا سرآغازی برای توسعه فلسفه اسلامی شد. دانشنامه فلسفه دانشگاه تنسی، ابن سینا را تأثیرگذارترین فیلسوف جهان پیش از دوران مدرن معرفی می‌کند. سرانجام این دانشمند بزرگ پس از سال‌ها تلاش در راه اعتلای علم به ویژه علم پزشکی و فلسفه در نیمه نخست تیرماه در ۵۸ سالگی دیده از جهان فرو بست و در همدان به خاک سپرده شد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به منظور بررسی جایگاه و خدمات ارزنده ابوعلی سینا با آیت‌الله «غیاث‌الدین طه‌محمدی» رئیس بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا به گفت و گو پرداخته است.
متن این گفت و گو را در ادامه می‌خوانیم:
ایرنا: اندیشه ابوعلی‌سینا حاوی چه ویژگی‌هایی بوده که با گذر سده‌ها از آن هنوز هم برای جهان تازه و قابل استناد است؟
آیت الله طه محمدی: حق برای همیشه ثابت و پایدار می‌ماند و باطل خود به خود نابود می‌شود. ابوعلی‌سینا حقایق نورانی اسلام را به طور کامل درک کرد و آن را با همه وجود پذیرفت و عملیاتی کرد. بنابراین مرام و راه او همیشه تازه و قابل استفاده است. از طرفی دیگر نیز تاریخ علم جهان از سده ۱۲ تا ۱۶ میلادی از تعلیمات و آموزه‌های او تأثیر گرفت. ابوعلی سینا در زمینه فلسفه و علوم پزشکی چنان راهکارهایی علمی داده است که همچنان محل رجوع اهل علم قرار می‌گیرد و تازگی‌های آن غیر قابل کتمان است. نظام فلسفی این اندیشمند آمیزه‌ای از فلسفه مشایی- ارسطویی و جهان‌بینی فلسفه اشراق به حساب می‌آید که در پیوند با جهان‌بینی اسلامی شکل گرفت.
طب سلامت‌محورِ او در پزشکی هم که در بیش از یک میلیون واژه در پنج کتاب قانون و چندین کتاب دیگر پزشکی برای بشریت به میراث گذاشته همچنان زنده و پایه‌ای استوار در بهداشت و درمان جهانی است. با وجود پیشرفت‌های بسیار شگفت‌انگیر دانش پزشکی و با اختراع و ابداع ابزارهای مختلف برای تشخیص و مداوای بیماران، طب سینوی ویژگی‌های سلامت‌محوری دارد که جهان بشریت نیازمند آن است.
ایرنا: تأثیر ابوعلی‌سینا را در فرهنگ، تاریخ و تمدن بشری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آیت الله طه محمدی: در ادیان گذشته بر مقوله پندار، گفتار و رفتار نیک تاکید شده و در دین اسلام نیز به پندار نیکو تر (یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ) بهترین تفکر و کردار نیکوتر (أَیکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا) و گفتار نیکوتر (وَقُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ) سفارش شده است دینی که ابوعلی‌سینا نبض آن را به خوبی یافته بود و خوب ترین‌ها را در میدان تفکر و تدبر و در میدان کردار، رفتار، گفتار و شئون دیگر به نحو احسن عمل می‌کرد. از همین رو بهترین اثر را در فرهنگ و تمدن بشری به جای گذاشته و تأثیر شیخ‌الرئیس در فرهنگ، تاریخ، تمدن اسلام و ایران و علاوه بر آن بر همه بشریت، روندی هزار ساله طی کرده است و تاریخ علم جهان را نمی‌توان بدون مکتب سینوی تصور کرد. یکه‌تازی و ابتکارهای شیخ در علوم عقلی و پزشکی از او یک اسطوره و نماد دانایی ساخته و در واقع تمدن بشری مدیون تلاش و مجاهدت این دانشمند است.
ایرنا: ابن‌سینا سبب ایجاد تحولاتی عمیق در فلسفه به‌ویژه در حوزه منطق و الهیات شده است. او چگونه به این مهم نائل آمد؟
آیت الله طه محمدی: ابن‌سینا بیشتر در رشته طب شناخته شده است در حالی که وی آثار بسیار خوبی در فلسفه، عرفان و رشته‌های دیگر دارد و اگر داوریِ بی‌طرفانه‌ای درباره آثار فلسفی شیخ داشته باشیم او تنها شارح اندیشه‌های ارسطو نبوده است و می‌توان عمق اندیشه این اندیشمند را در نوآوری‌ها و ژرف‌نگری‌هایی دید که در مسائل منطقی و فلسفی می‌آورد. در حقیقت اشاره به نوآوری‌های شیخ در کتب و رساله‌هایی که در پژوهش‌های سینوی در داخل و خارج از ایران چاپ می‌شود، نشان از جایگاه علمی مردی دارد که جهان دانش، هنوز او را به طور کامل نشناخته است.
ایرنا: اندیشه فلسفی ابن‌سینا چگونه توانست اسلام را به عالی‌ترین درجه آگاهی فلسفه هدایت کند؟
آیت الله طه محمدی: استعداد بسیار درخشان، عشق به جهاد علمی در قالب قرآن، صبر و استقامت، ایمان راسخ به هدفِ نجاتِ نسل بشریت، عبودیت ممتاز و خالص و نکات دیگر باعث شده است ابوعلی سینا بتواند دین به حق را که همان اسلام نامیده می‌شود، به عالی‌ترین درجه آگاهی برساند. همچنین اثرگذاری فلسفه او در هزار سال پس از وی به گونه‌ای است که نمی‌توان تصور کرد که بدون فلسفه و حکمت سینوی چه بر سر حکمت اسلامی می‌آید. به این ترتیب تأثیر شیخ بر فلاسفه و مکاتب فلسفی پس از خود از جمله اشراق و صدرایی مورد اذعان صاحب‌نظران است.
جرج سارتن در کتاب «تاریخ علم» وی را یکی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان پزشکی می‌داند و مشهورترین دانشمند جهان اسلام در همه زمان‌ها، مکان‌ها و نژادها معرفی می‌کند زیرا ابن‌سینا بزرگترین نماینده حکمت در تمدن اسلامی است که تا آن زمان هیچیک از حکماً نتوانسته بودند، تمام اجزای فلسفه که در حکم دایره المعارف علوم عقلی بود در آثار خود و با روش علم ی مورد بررسی و تحقیق قرار دهند. ایرنا: چه عاملی سبب شد «جرج سارتن» تاریخدان حوزه علم، ابوعلی‌سینا را مشهورترین دانشمند سرزمین‌های اسلامی بداند؟
آیت الله طه محمدی: تمامی دانشمندان بی‌غرض وقتی بر سر جاده حق ایستاده‌اند، می‌بینند ابوعلی سینا از همه دانشمندان شرق و غرب مشهورتر است. جرج سارتن در کتاب «تاریخ علم» وی را یکی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان پزشکی می‌داند و مشهورترین دانشمند جهان اسلام در همه زمان‌ها، مکان‌ها و نژادها معرفی می‌کند زیرا ابن‌سینا بزرگترین نماینده حکمت در تمدن اسلامی است که تا آن زمان هیچیک از حکماً نتوانسته بودند، تمام اجزای فلسفه که در حکم دایره المعارف علوم عقلی بود در آثار خود و با روش علم ی مورد بررسی و تحقیق قرار دهند. اعتراف صادقانه و بی‌طرفانه تاریخ‌نویسان نشان از تأثیرگذاری شگرف و بی‌بدیل شیخ در زمینه فلسفی و پزشکی است، چنان که کتاب قانون ابن‌سینا تا سده ۱۷ میلادی حاکم بلامنازع در تدریس دانشگاه‌های شرق و غرب بود و همچنان نیز در قسمت‌های مختلف جهان زنده و در حال الهام گیری و آموزش است.
ایرنا: به طور کلی جایگاه ابوعلی‌سینا در تاریخ پزشکی چگونه است و چه عاملی سبب شد نوشته‌های او در اروپا و جهان مورد استفاده قرار گیرد؟
آیت الله طه محمدی: اهل علم و عموم مردم در آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا جایگاه برتر علمی ابن‌سینا را قبول کرده‌اند و او را یکی از شناخته‌شده‌ترین دانشمند جهانی می‌دانند. مطالعه تاریخ پزشکی جهان پس از تألیف کتاب قانون نشان می‌دهد که این اثر مرجع پزشکی طبیبانی است که از طب سینوی تأثیر گرفته‌اند. همچنین ارجاع‌هایی که پزشکان در دوره‌های پس از ابن‌سینا به قانون دارند و حاشیه‌نویسی‌ها و خلاصه کردن‌های مکرر آن و نوشتن «قانونچه‌ها» در تأیید این سخن است که این کتاب در جهان اسلام و غرب جایگاهی فراتر از دیگر کتاب‌های پزشکی داشته و مرجع نخست شناخته می‌شده است.
انواع تفاسیر، حاشیه‌نویسی، خلاصه کردن و ترجمه‌های متعدد از قانون که در کتاب‌های تاریخ علم بیش از ۲۰۰ مورد به شمار می‌رود، نسبت به دیگر تألیف های پزشکی غیر قابل قیاس به حساب می‌آید. در حقیقت ابن‌سینا و کتاب قانون چنان در پزشکی اروپا تأثیر گذاشته که لقب «سلطان الأطباء» به او داده شده است. نمی‌توان انکار کرد که مکتب طب سینوی پایه و بن‌مایه پزشکی مدرن محسوب می‌شود و البته خود قانون نیز به عنوان یک دانشنامه جهانی چکیده‌ای از همه پزشکی قبل از ابن‌سیناست.
ایرنا: برای معرفی دستاوردهای ابوعلی‌سینا چه می‌توان کرد و در این راه چه مشکلاتی وجود دارد؟
آیت الله طه محمدی: امروز وظیفه حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های علمی است که آثار علمی این دانشمند را به دقت درک و آن را به دیگر نقاط جهان صادر کنند و در بعد فرهنگی هم باید اقدام‌هایی در معرفی وی صورت گیرد. البته پیش از هر چیز باید آثار شیخ‌الرئیس با دقت علمی تصحیح و منتشر شوند. متأسفانه باید گفت که بیش از نیمی از آثار شیخ هنوز به طور علمی تصحیح و چاپ نشده است. کمبود بودجه در این زمینه و زمان‌بر بودن تحقیق‌های مرتبط باعث شده نتوانیم به شایستگی آثار شیخ را معرفی کنیم. با روند کنونی اختصاص بودجه‌های اندک و بی‌توجهی‌هایی که می‌شود راه طولانی برای نشر آثار شیخ در پیش داریم.
ایرنا: بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا تاکنون چه اقدام‌ها و فعالیت‌های علمی و فرهنگی در ارتباط با معرفی آثار و پاسداشت ابوعلی سینا انجام داده است؟
آیت الله طه محمدی: بنیاد بوعلی سینا در دهه گذشته در همدان و تهران در راستای معرفی و پاسداشت شیخ‌الرئیس، همایش‌های ملی و جهانی برگزار کرده و این بنیاد در حد توان و وسع مالی خود با حضور و همکاری دانشمندان سرشناس ایرانی در مجامع علمی داخلی و خارجی درصدد ترویج مکتب سینوی و آشنایی هر چه بیشتر نسل جوان چه به صورت عام و چه در حوزه‌های تخصصی علمی بوده است. اهدای جایزه جهانی شیخ‌الرئیس در یک دهه پیش از اینکه متأسفانه ادامه پیدا نکرد در این راستا به شمار می‌رود.
همچنین تصحیح انتقادی قانون ابن‌سینا به وسیله نجفقلی حبیبی پژوهشگر فلسفه اسلامی در بنیاد بوعلی‌سینا در حال انجام است. کتاب نخست آن در ۱۳۹۷ خورشیدی چاپ شد و کتاب دوم نیز در شهریور امسال به محضر اهل دانش و علاقه‌مندان عرضه می‌شود. چاپ ترجمه فارسی برخی کتاب‌های منحصر به فرد از شفا که حتی در هزاره گذشته نیز به فارسی برگردانده نشده بود، از جمله فعالیت‌های دیگر بنیاد بوعلی به شمار می‌رود. گردآوری نسخه‌های دیجیتالی از آثار خطی شیخ‌الرئیس در همدان و برنامه‌ریزی برای ایجاد گنجینه و مرکز اسناد سینوی در شهرِ آرامگاهِ شیخ از جمله برنامه‌های در دست اقدام است.
علاوه بر این روز بزرگداشت ابوعلی‌سینا به عنوان روز همدان نام گرفته است و همه ساله برنامه‌هایی فاخر در جهت معرفی این شخصیت جهانی در این شهر برپا می‌شود، از جمله این برنامه‌ها برای معرفی و دفاع از هویت ایرانی شیخ، نیز نیم‌تنه‌ای از این دانشمند بزرگ در بنیاد طراحی و اجرا شده است که در صورت اختصاص بودجه می‌توانیم آن را به مراکز علمی و دانشگاهی دیگر کشورها هدیه دهیم و از هویت ایرانی شیخ دفاع کنیم.
نظر شما