خانه شریف، خانه احمدی، حمام گله داری، عمارت کلاه فرنگی (در حوزه علمیه)، برکه‌های باران و حمام گپ جزو معدود آثار تاریخی باز مانده از گذشته این شهر است که هویت معماری آن را نشان می‌دهند.
به همین دلیل حفظ آثار تاریخی در برابر تجاوز و تخریب و دست اندازی، دارای اهمیت بیشتری نسبت به شهرهایی همچون شیراز و یزد است که دارای بناهای تاریخی متعددی هستند.
هنوز خاطره کم توجهی نهادهای متولی هرمزگان به خانه احمدی که ابتدا زمینه ساز خروج آن از فهرست آثار ملی و سپس تخریب آن در سال ۹۶ شد از ذهن‌ها پاک نشده که موضوع تجاوز به حریم تاریخی حمام گپ مطرح است.
کاری که زیربنای آن توسط خود اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان سال‌ها قبل با دادن مجوز برای احداث بنای چند طبقه‌ای در حریم تاریخی بنای یاد شده گذارده شد.
این بار موضوع بنای یک پارکینگ طبقاتی و یک مجتمع تجاری چند طبقه در حریم این حمام تاریخی است که بخش اعظم کار هم انجام شده و میراث فرهنگی هرمزگان تماشاگر آن است.
شهرداری بندرعباس هم که به عنوان متولی و مسئول شهر انتظار می‌رود مدافع و حافظ آثار و ابنیه تاریخی باشد خود با تخلف از ضوابط حریم این بنای تاریخی در حال احداث پارکینگ طبقاتی است.
با بی توجهی و سکوت متولیان نسل‌های آینده و گردشگران دیگر ادراک مناسبی از ساختار و پیرامون حمام گپ نخواهند داشت و هویت این بنای تاریخی آنگونه که بود قابل ادراک نخواهد شد.
دیگر خانه‌های یک و ۲ طبقه خشت و گلی اطراف یا جای خود را به بناهای سنگ و سیمانی داده‌اند و یا در حال تخریب و ویرانی اند.
حمام گپ متعلق به دوره قاجاریه بوده که تا دهه پنجاه هجری شمسی مورد استفاده قرار داشته و در هفت مهر سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۴۹۶ در فهرست، آثار ملی به ثبت رسیده است.
بخش بسیاری از این بنای تاریخی که عملیات پیگیری آن در سال ۱۳۸۷ انجام‌شده بر اثر گذر زمان و بی توجهی مسوولان تخریب شده و به مرور جایگاه استراحت و خواب معتادان شده بود.
مصالح به کاررفته در آن سنگ، خشت با ملات ساروج و گچ بوده که تغییرهایی در دهه ۳۰ به آن داده و به لوله کشی مجهز می‌شود.
محمد قرایی در مقاله‌ای درباره حمام گپ می‌نویسد: گپ در گویش بندرعباس یعنی بزرگ و این حمام بزرگ‌ترین حمام شهر بوده که آن را در دل زمین احداث کرده بودند تا از انتقال دما به بیرون جلوگیری کنند و دارای ۲ بخش زنانه و مردانه بود.
این محقق معماری اشاره می‌کند: بر اساس تحقیق‌های صورت گرفته بر روی نوشته‌های سدیدالسلطنه کبابی این حمام قدیمی تر از حمام گله داری بوده و قدمت آن به احتمال فراوان به اوایل دوره قاجاریه و یا قبل از آن می‌رسد، حتی واژه گل کنی هم برای این حمام به کار رفته که نشان دهنده وجود محوطه برداشت گل در مواقع بارندگی بوده است.
همچنین این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای متعددی بوده که مانع از انتقال حرارت می شده و نور با نورگیرهایی به داخل آن می‌تابیده و جنس بدنه و کف‌ها از سنگ ساروج بوده است.
قرایی اشاره می‌کند: حمام گپ به دلیل رطوبت بالا و بالا بودن سطح آب‌های زیر زمینی به دلیل مجاورت با ساحل حمام گپ را به صورت نیمه زیرزمینی ساخته‌اند که این به کاهش انتقال دما کمک می کرده است.
محیط پیرامونی حمام گپ بی معنی شده است
اهمیت حفظ محیط پیرامونی برای درک شرایط یک اثر تاریخی به اندازه‌ای است که مدرس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل قشم می‌گوید: با توسعه شهری محیط پیرامونی «حمام گله داری» معنای خود را از داده و به واسطه از دست دادن بافت پیرامونی، به صورت تک دانه‌ای افتاده است.
حامد ایمان طلب ادامه می‌دهد: این به مانند آن است که خانواده، خانه پدری و همه چیزهایی که می‌توانسته در اطراف باشد از انسان گرفته شود، این شخصی فردی گم‌گشته تلقی می‌شودکه این بسیار آسیب‌زننده است.
متخصص مرمت ابنیه تاریخی اضافه کرد: مساله محیط پیرامون با توسعه شهری همراه است و توسعه شهری در ایران هم دارای نهادهای متعدد ضابطه نویس است که هیچگاه همسو نمی‌شوند مانند شهرداری، دفتر فنی استانداری، مسکن و شهرسازی، بنابراین به دلیل تعدد نهادهای موازی تنها میراث فرهنگی دچار آسیب می‌شود.
این مدرس دانشگاه و عضو تیم اجرایی پروژه مرمت پل تاریخی خواجو در اصفهان، میراث فرهنگی را از دید حقوقی و مالی ضعیف می‌داند.
مجوزی برای ساختن ساختمانی با بیش از ۷ متر در حریم حمام گپ صادر نشده
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هم با اذعان به ضعف مالی سازمان متبوع خود، می‌گوید: ساختمانی چند طبقه در زمان یکی از مدیران کل اسبق در حریم حمام گپ بنا شده که قرار بود هتل شود و پس از آن، مجوزی برای ساخت ساختمان با ارتفاع بیش از هفت متر توسط این اداره کل در حریم حمام گپ صادر نشده است.
تخلف شهرداری بندرعباس در نگرفتن استعلام
نوروزی می‌گوید: شهرداری بندرعباس برای احداث پارکینگ چندطبقه و دادن مجوز احداث ساختمان چند طبقه در محدوده حمام گپ باید از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان استعلام می‌گرفت که این کار را انجام نداده است.
وی نمایشگاه مبل واقع در ضلع جنوبی حمام گپ را غیر قانونی می‌داند ولی با وجود اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان برای تخریب آن اقدامی انجام نداده است.
ایرنا پس از یک هفته موفق به گرفتن پاسخی از شهرداری بندرعباس درباره احداث پارکینگ طبقاتی و ساختمان تجاری که هر ۲ در حریم این بنای تاریخی قرار دارند نشد.
به نظر می‌رسد با بی توجهی اداره کل میراث فرهنگی هرمزگان نسبت به بافت‌ها و بناهای تاریخی و شهرداری بندرعباس نسبت به هویت معماری این شهر باید بیش از پیش نگران حفظ بافت‌ها و بناهای تاریخی باشیم تا در مدرن شدن زندگی تاریخچه ملموس هویت و معماری را از دست ندهیم.
۳۲۱۹ /۶۰۴۸
نظر شما