سفالی که روای یک مستند شد

سعید شاه‌حسینی کارگردان فیلم مستند «غبار» یکی از مجموعه فیلم‌های برگزیده جشنواره فیلم مستند شبکه مستند روز شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، اظهار داشت: نخستین مستند خود را به صورت جدی در سال ۱۳۸۵ ساختم. تاکنون چهار مجموعه مستند برای تلویزیون ساختم که همه تک فیلم‌های مستندی بودند که به طور شخصی یا با همکاری انجمن سینمای جوان یا بخش خصوصی کار کردم.

در غبار سفال موجودی جان‌دار و راوی است

شاه‌حسینی درباره موضوع فیلم خود، اظهار کرد: موضوع اولیه مستند غبار، سفالگردی است و بیشتر نگاهی متفاوت به سفال دارد. در این فیلم، سفال جان دارد و روایت از دیدگاه سفال رخ می‌دهد نه اینکه راوی طبق روال مرسوم فیلم مستند یک راوی بیرونی باشد.
وی گفت: نگاهی که در دیدگاه آثار مستند وجود دارد در این مستند تغییر شکل می‌دهد و در شکل روایت با تحول روبرو هستیم. آنچه که در مجموعه دیگر تجربه کرده بودم. در غبار راوی و سوژه سفال یکی است و طبق این دیدگاه تصاویر نیز گرفته شده است. در واقع راوی همان شخصیت اصلی یعنی سفال است که از ابتدا تا انتها صبحت می‌کند. یعنی راوی شخصیتی درون فیلم و از عناصر داستانی فیلم به حساب می‌آید.
این مستندساز افزود: نماهای نقطه نظر سفال در فیلم بسیار داریم گویی از نگاه سفال به عنوان یک جاندار نگاه می‌کنیم و سفال در بین ما دارد زندگی می‌کند. مدت زمان فیلمبرداری مستند غبار، پنج روز طول کشید اما برای تحقیق و پیش تولید آن زمان جداگانه‌ای صرف شد.

مستندی که شبیه هیچ فیلمی نیست
کارگردان مستند «غبار» همچنین درباره لوکیشن فیلم، اظهار داشت: لوکیشن مستند غبار، سفالگری حاج عسگر در همدان بود. حاج عسگر از سفالگرهای قدیمی در لاله جین است. این فیلم هم به بهانه معرفی وی به سفال از زاویه دیگر می‌نگرد. اما حاج عسگر هم در این فیلم به معرفی خود می‌پردازد.
شاه‌حسینی همچنین با تأکید بر اینکه مستند غبار سفارش سیمای مرکز همدان بود، اظهار کرد: من سال ۱۳۸۶ برای نخستین بار با شبکه استان مرکزی مجموعه‌ای با عنوان دست ساخته‌ها کار کردم که یک مستند زیباشناختی تصویر و صدا و فرمالیستی بود. این کار بعدها پخش شد و مورد توجه قرار گرفت. همین موجب شد پس از مدت‌ها تصمیم به ساخت آن برای سیمای همدان بگیرم اما این بار با رویکردی جدید که کلام هم داشته باشد و خود هنرمند هم در فیلم سخن بگوید.
وی ادامه داد: این کار سفارشی بود اما سیمای همدان با توجه به سابقه کاری ما آن را سفارش دادند و قرار نبود مستند پرتره یا درباره سفال باشد. در واقع این فیلم نباید شبیه کارهای دیگری می‌شد که درباره سفال ساخته شده است. چون فیلم‌های زیادی در این باره ساخته شده است. از این رو تلاش کردم این مستند فرم جدیدی داشته باشد.

هدفم جلب طیف‌های متفاوتی از مخاطب است

این فیلمساز درباره دیگر آثار خود نیز، گفت: کار بعدی‌ام مجموعه‌ای مستند است که به موازات مجموعه دست‌ها و نشان‌ها برای منابع طبیعی کار کردیم و در حال اتمام است. یک فیلم مستند فرهنگی هم برای استان مرکزی در ذهن دارم که اگر امکانات و سرمایه گذار پیدا کنم آن را هم آغاز می‌کنم.
شاه حسینی درباره مخاطبین مستند غبار نیز افزود: در این فیلم می‌خواستم با مردم ارتباط برقرار کنم و در میان مردم هم طیف متفاوتی از مخاطب حضور دارد. یک مخاطب به دنبال سفال و عده‌ای در پی زبان سینما هستند. بنابراین هدف من جلب طیف متفاوتی از مخاطب است علاوه بر این قصد داشتم زبان مستند را ارتقا دهم.
سازنده مستند غبار همچنین با اشاره به اینکه سال گذشته در جشنواره فیلم مستند با فیلم مستند کویر میغان حضور داشته است درباره جشنواره امسال تصریح کرد: چون اوایل جشنواره است نمی‌توان ارزیابی کیفی از آن داشت اما با توجه به اسامی فیلمسازان شرکت کننده در جشنواره که اغلب مستندسازانی با تجربه هستند به نظرم می‌رسد فیلم‌های قوی حضور داشته باشند و خوشحالم که در شرایطی قرار گرفتم که در این جشنواره آثار دوستانم را ببینم و از آنها بیاموزم.
وی خاطرنشان کرد: مستند را نباید محدود کرد. شاید پرسشی پیش بیاید که وقتی در فیلمی سفال صحبت می‌کند این مستند نیست؛ بلکه مستند آن است که فردی زنده و دوربین بی واسطه به آن نگاه کند. اما مستند قدرت تخیل کمی ندارد و می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد که در مجموعه فیلم‌های مستند جشنواره شما هم دیده شده که قابل قدردانی است.
سومین جشنواره تلویزیونی مستند با پخش آثار راه یافته به بخش مسابقه از هفته گذشته کار خود را آغاز کرده و «غبار» نیز امروز ساعت ۱۹:۳۰ پخش می‌شود و ۰۰:۳۰ بامداد و ۱۱:۳۰ فردا بازپخش می‌شود.