ترکیه زمین بازی جدید روسیه و آمریکا

اما استقرار سامانه اس ۴۰۰ در ترکیه ظاهراً برای آمریکایی از اهمیت بیشتری نسبت به روس ها برخودار است، زیرا آنها واکنش های تندی علیه ترک ها برای این خرید تاریخی از خود نشان دادند. در همین راستا پایگاه خبری «بلومبرگ» نوشت که اعضای دولت آمریکا به ریاست «دونالد ترامپ» بر سر جزئیات بسته تحریمی با هدف «تنبیه‌کردن» ترکیه به دلیل خرید سامانه پدافند موشکی اس ۴۰۰ و بی توجهی به هشدارهای واشنگتن به اتفاق نظر رسیدند.

همچنین مارک اسپر، سرپرست وزارت دفاع آمریکا نیز روز گذشته پس از دیدار با بهادر قربان‌اف، وزیر دفاع ازبکستان در پنتاگون به بررسی و ارزیابی تحویل سامانه‌های پدافند هوایی اس -۴۰۰ از روسیه به ترکیه پرداخت.

وی ضمن اشاره به این‌که این خبر را دریافت کرده است، گفت: موضع ما در قبال مسئله جنگنده‌های F-۳۵ تغییری نکرده است. عصر امروز (به وقت آمریکا) با خلوصی آکار، همتای خود گفت وگو خواهم کرد. پس از آن می‌توانم جزئیات بیشتری در اختیار شما قرار بدهم.

آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که فروش جنگنده‌های اف ۳۵ به ترکیه را در صورت اصرار آنکارا بر خرید سامانه‌های اس ۴۰۰ روسی به حالت تعلیق در خواهد آورد.

صرف نظر از تعلیق فروش جنگنده‌های اف ۳۵، موضوع تحریم‌های اقتصادی ترکیه نیز ممکن است در دستورکار تیم حاکم بر کاخ سفید قرار داشته باشد که در آن صورت به نظر می‌رسد شرایط سختی پیش روی ترکیه در این زمینه قرار خواهد داشت.

البته هرگز نباید توانمندی ترک ها برای خنثی و یا بی اثر کردن و یا حتی تغییر دادن نظر حاکمان کاخ سفید را نیز نادیده گرفت، چرا که به طور حتم مقامات ترک از هم اکنون تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای مقابله با رفتارهای آمریکا چند برابر خواهند کرد.

اما به رغم این افت و خیزها و برنامه‌هایی که هر دو کشور ترکیه و آمریکا برای خود در نظر گرفته‌اند و باید منتظر ماند و نتایج آن را در روزهای آینده ملاحظه کرد، همچنان پرسش‌ها و ابهامات زیادی برای ارزیابی مهمترین خرید تسلیحاتی ترک ها در سال‌های اخیر وجود دارد که باید تلاش کرد که برای آنها پاسخ‌های مناسبی یافت.

نخستین پرسش این است که ترکیه چگونه و اساساً چرا با توجه به اینکه یکی از اعضای اصلی پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو است، ترجیح داده که از سامانه‌های روسی که اتفاقاً در نقطه مقابل ناتو قرار دارد، در زرادخانه تسلیحاتی خود بهره ببرد.

همچنین چرا روس‌ها با توجه به اینکه همواره اصل پنهان کاری را در برنامه‌های تسلیحاتی خود رعایت کرده و هرگز حاضر نبودند مهمترین دستاوردهای نظامی خود را به سادگی در اختیار رقبای غربی خود که به طور عموم در ناتو جمع شده‌اند، قرار دهند، چرا این بار و به سادگی تکنولوژی اس ۴۰۰ را در اختیار یکی از متحدین غرب قرار دادند؟

آیا روسیه متوجه نیست که ممکن است فناوری اس ۴۰۰ آنها از سوی غربی‌ها مورد شناسایی قرار بگیرد؟ و یا اینکه اساساً از نظر روس‌ها فناوری بکار گرفته شده در سامانه اس ۴۰۰ که این روزها بسیار درباره آن تبلیغ نیز صورت گرفته، به نوعی سوخته و برای آنها پیش پا افتاده است که حتی اگر غربی‌ها بتوانند از طریق ترکیه به فناوری آن دست یابند، از نظر مسکو از درجه اهمیت زیادی برخورد نیست و یا اینکه روس توانسته‌اند به تکنولوژی بسیار بالاتری در این نوع تسلیحات نظامی دست یابند که فناوری اس ۴۰۰ حتی اگر به دست غرب بیافتد، زیاد مهم نخواهد بود.

از سوی دیگر و بر اساس یک فرض دیگر، آیا ممکن است نوعی همکاری پنهان و نانوشته میان آمریکا و روسیه برای انتقال سامانه‌های اس ۴۰۰ به ترکیه وجود داشته باشد که علنی نشده باشد؟ اگر این فرضیه که بر اساس نظریه توطئه مطرح شده با درصد کمی هم درست باشد، در آن صورت باید پرسید، چرا باید دو کشور متخاصم در این مورد به تفاهم رسیده باشند؟ ترکیه چه ظرفیتی دارد که باید این گونه در این بازی شرکت کرده باشد؟ برای پاسخ به این فرض باید به صراحت گفت که در آن صورت دیگر مساله، مساله ترکیه نخواهد بود، بلکه به نظر می‌رسد اینجا به نوعی اروپا و مهار مجموعه کشورهای عضو اتحادیه اروپایی هدف اصلی روسیه و آمریکا است و باید همچنان میان دو ابر قدرت شرق و غرب محصور بمانند! اما چگونه روس و آمریکایی‌ها می‌توانند اروپا را از طریق ترکیه و بهانه استقرار یک سامانه دفاعی بیشتر مهار کنند.

موضوع بسیار ساده است. آمریکا به خوبی می‌داند که تحویل اس ۴۰۰ ها به ترکیه به معنای حضور نظامیان و مستشاران روس در ترکیه و در نزدیکی اروپائیان خواهد بود. همچنین یانکی‌ها به ویژه پس از جنگ جهانی دوم همواره تلاش زیادی را برای مهار و کنترل کشورهای اروپایی کرده‌اند تا این دسته از کشورها نتوانند به سادگی به غرب و به خصوص شرق نفوذ کنند و به رغم تمام ارادت‌هایی که گاهی به اروپایی‌ها نشان داده و می‌دهند، اما در اصل هرگز راضی به استقلال آنها به ویژه در زمینه‌های سیاسی و نظامی نبوده‌اند و به همین علت این بار با چرخشی حساب شده پای روس‌ها را از طریق ترکیه به مرزهای اروپا باز کرده‌اند تا از این کانال همچنان سیاست مهار اتحادیه را تقویت کنند. و شاید به همین علت ریسک حضور سامانه دفاع هوایی اس ۴۰۰ در خاک ترکیه را پذیرفته‌اند و این بار نه خود ترکیه، بلکه خاک این کشور محل بازی جدید شرق و غرب خواهد بود. از سوی دیگر روس ها نیز بدشان نمی‌آید که بتوانند با استفاده از استقرار فیزیکی تسلیحات نظامی خود در خاک ترکیه ضمن آنکه حضور خود را در مرزهای اروپائیان تقویت می‌کنند، در ضمن بتوانند از این نقش جدید خود امتیازاتی هم از طرف آمریکایی و هم از شرکای اروپایی آن دریافت کنند.

بر این اساس به نظر می‌رسد سامانه اس ۴۰۰ و استقرار آن در خاک ترکیه بیش از آنکه جنبه نظامی داشته باشد، (چرا که اساساً ممکن است خاک ترکیه هرگز مورد تهدید هوایی خارجی قرار نگیرد) بیشتر جنبه سیاسی و اقتصادی داشته و ترکیه نیز به عنوان بازیگر جدید این بازی، محلی خواهد بود برای تحولات آینده که باید منتظر ماند و از نزدیک این تحولات را مشاهده کرد.