آخرین بازدید خیلی وقت پیش

حکایت من و زغال فروش از یک خبر آغاز شد، خبری که می‌گفت کوره غیرمجاز زغالگیری در بانه کشف و تخریب شده است.

در یکی از گروه‌های تلگرامی، عکس پروفایل یک کاربر کمی عجیب به نظر می‌رسید، از من زغال بخرید، با او وارد گفت وگو شدم تا قیمت بگیرم، می‌گفت عمده فروش است و باید وانت بفرستم تا برایم بار ارسال کند، می‌گویم: این‌طور که گیر می افتم، می‌گوید: راهش را بلدم.

وقتی کنجکاوی‌هایم بیشتر می‌شود و راه‌های ارسال محموله و تهیه زغال را می پرسم، صفحه ام را مسدود می‌کند و من می مانم کلی سوال بی جواب.

زاگرس بدون بلوط

جنگل‌های زاگرس بیش از پنج میلیون هکتار وسعت دارد و یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌ها و عرصه‌های کلیدی ایران محسوب می‌شود، جنگل‌های این خطه را به نام جنگل‌های بلوط زاگرس می‌شناسند و به جرات می‌شود گفت زاگرس نام و شهرت خود را از بلوط دارد.

تامین ۴۰ درصد آب کشور، تنوع زیستی جانوری و گیاهی بالا، اهمیت در تعدیل آب‌وهوا و اثرات اقلیمی، حفظ منابع خاک و جلوگیری از فرسایش از جمله کارکردهای این جنگل‌ها است.

مطالعات نشان می‌دهد ۱۰ تا ۳۰ درصد معیشت خانوارهای روستایی در زاگرس به این جنگل‌ها وابسته است و گاهی هم آنان با نابودی زاگرس تیشه به ریشه معیشت خود و آیندگانشان می‌زنند.
بلوط یکی از مهم‌ترین گونه‌های درختی و درختچه‌ای زاگرس با عمری طولانی حدود ۵۰۰ سال (گاهی حتی تا ۲۰۰۰ سال) است و در ۱۱ استان کشور امتداد دارد که در نوع خود از بی‌نظیرترین جنگل‌های جهان به شمار می‌رود و حالا چشم طمع زغال گیران به دنبال درختانی است که هم خاک از آنان نفس می‌گیرد و هم هوا از آن سیراب می‌شود.

در جمهوری اسلامی ایران ماده ۴۶ تا ۵۰ قانون اساسی بر حفاظ و صیانت از منابع طبیعی، جنگل‌ها و محیط زیست تاکید دارد و تحقق این اصل بسیار مهم و حیاتی است از سوی دیگر در ماده ۴۸ قانون حفاظت و بهره برداری از منابع طبیعی تصریح شده است و در خصوص از بین بردن منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها جرم انگاری شده است.

با همه این قوانین برخی سودجویان با خودروهای تندرو چوب‌های بلوط را برای فروش و تبدیل کردن به غال به استان‌های دیگر می‌برند که این باعث تخریب عرصه‌های جنگلی و کاهش تاج پوشش جنگل‌های استان شده است.

بونکر و کوره بلای جان بلوط

مریوان ۳۲ درصد از مساحت جنگل‌های کردستان دارد، از ۱۹۳ هزار هکتار اراضی ملی در این شهرستان، ۹۷ هزار هکتار جنگل و ۹۶ هزار هکتار مرتع است و این یعنی ثروتی که هیچ جایگزینی برایش وجود ندارد.

روستای انجیران در این شهرستان زمانی محل تجمع زغالگیران بود، ۱۵ کوره زغالگیری در قالب بونکر فعال بود و هر بونکری ۲ کوره را شامل می‌شد.

رئیس اداره منابع طبیعی مریوان می‌گوید: امسال ۱۲ کوره معدوم و سه کوره توقیف شده است.

شاهرخ محمودی نبود گاز طبیعی در نقاط مرزی را از دلایل روی آوردن مردم به قطع درختان می‌داند و اضافه می‌کند: پارسال ۲۰ سیلندر گاز به صورت رایگان در بین روستاییان این مناطق مرزی توزیع شد.

پارسال ۲ شعبه ویژه رسیدگی به شکایات و پرونده‌های منابع طبیعی در مریوان تشکیل شد.

یکی از احکام این شعبه جمع آوری زغال بلوط و جنگلی از واحدهای صنفی بود که صادر و اقدام شد و طبیعی بود که بازار سیاه زغال به سمت مرز برود.

محمودی می‌گوید: بخشی از زغال به صورت قاچاق راهی مرز می‌شد که همین مساله باعث شد تا کارشناسی برای شناسایی گیاهان دارویی و زغال بلوط در گمرک باشماق مستقر شود و اجازه خروج به این دو قلم کالا داده نشود.

آمارهای غیررسمی می‌گوید: تا اواخر دی ماه ۹۷ تعداد کوره‌های زغالگیری در هفت نقطه مریوان بیش از ۶۰ کوره احتمال داده می‌شد که این میزان پس از آن تاریخ کمتر شد و کوره‌هایی که به جان بلوط‌ها افتاده بودند، یکی پس از دیگری سرد شد اما جای خالی بلوط‌ها همچنان هست شاید برای ۵۰۰ سال دیگر که زمان لازم است تا نهال بلوط درخت تناوری شود.

مریوان حدود ۶ سمن و انجمن دوستدار و همیار طبیعت دارد و بافت عمومی مردم آن قدردان طبیعت هستند تا جایی که وقتی قاچاق زیاد شد، چای زغالی فروشان حاشیه دریاچه زریبار سماورهای زغالی را گلدان کردند.

زاگرس حفاظتی است نه تجاری

مسئول روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی کردستان می‌گوید: جنگل‌های زاگرس حفاظتی هستند و نمی‌توان از آن بهره بردری تجاری داشت.

پیمان فتاحی با اشاره به کشف و ضبط حدود ۴۵۰ کیلوگرم زغال در سه ماهه اول امسال اضافه می‌کند: تداوم قوانینی همچون منع فروش زغال جنگلی که سال گذشته دادستانی مریوان آن را ابلاغ کرد، نقش موثری در کاهش زغالگیری دارد.

او از زغال فروشان سه راه حزب الله مریوان می‌گوید که با تشدید گشت‌های منابع طبیعی، تعدادشان کم و زغال‌هایشان نایاب می‌شود.

فتاحی پوشش جنگلی زاگرس را مهمترین سد در برابر سیل اعلام کرد و افزود: در سیلاب اوایل فروردین اگر پوشش جنگلی زاگرس نبود، رواناب خطر بزرگی برای زاگرس نشینان می‌شد اما آب حاصل از باران به سبب وجود پوشش گیاهی جذب خاک شد.

از کولبری تا زغالگیری

شاید یکی از دلایلی که روستانشینان مرزی را متوجه بازار سیاه زغال کرد، وابستگی اقتصادشان به مرز بود که با آشفتگی در بازارهای غیررسمی کولبری، کول تاجران مرکز کشور را بر زمین گذاشتند و گول تبر را خوردند.

شاید حالا وقت آن باشد که قانون گذاران وارد عمل شوند و فکری برای معیشت مرزنشینانی کنند که عرصه بر آنان تنگ شده است، کمی دیر بجنبیم، آخرین بازدید نسل‌های آینده از بلوط خیلی وقت پیش خواهد بود.

۹۹۳۷/‌۹۱۰۲