عزم جدی میراث فرهنگی برای احیای مجموعه «حسن پادشاه» تبریز

به گزارش ایرنا، پاسداشت و نگهداری از میراث تاریخی و فرهنگی گذشتگان جزو وظایف ذاتی و اهم ماموریت های میراث فرهنگی کشور است که توجه و عمل به این وظیفه نه تنها برای تاریخ و فرهنگ کشور گامی بسیار ارزشمند و مفید است، بلکه در میان مردم و شهروندان نیز انگیزه های دفاع و حراست از میراث گذشتگان را تقویت می کند.

مجموعه بزرگ و تاریخی «حسن پادشاه» یا میدان صاحب الامر تبریز با گستره ۱۶۰ هزار مترمربع جزو نادر آثار به جای مانده از دوران افتخارآمیز «اوزون حسن»، پادشاه قدرتمند سلسله آق قویونلو ها است که عظمت تاریخی آن بسیار فراتر و وسیع تر از میدان نقش جهان اصفهان بوده و بنا به دلایلی و در اثر حوادثی همچون سیل و زلزله و البته بی تفاوتی های تاریخی، اکنون این مجموعه بزرگ، گوشه هایی از آن عظمت را یدک می کشد.

این مجموعه ۷۰۰ ساله که در دوران پویایی خود در حکومت آق قویونلوها ۲ برابر میدان نقش جهان اصفهان وسعت داشت، محل اصلی رژه نیروهای مسلح و اسب سواران لشکر همیشه پیروز اوزون حسن و حکومت آق قویونلوها بود و چنان روایت شده است که در این میدان بزرگ ۳۰ هزار سرباز رژه می رفته اند و بر اساس اسناد تاریخی این میدان به مدت ۴۰۰ سال محل و مقر حکومت و فرماندهی امرایی چون جهانشاه، اوزون حسن، شاه ختایی و شاه طهماسب صفوی بوده است.

اکنون از این مجموعه بی نظیر متاسفانه محوطه ای کوچک با بنای مسجد مشهور و قدیمی صاحب الامر، مدرسه اکبریه و مخروبه ای از مسجد و مدرسه حسن پادشاه بر جای مانده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه اجرای عملیات مرمت و بازسازی مجموعه حسن پادشاه جزو اولویت های نخستین کارهای مرمتی و بازسازی این اداره کل است، افزود: بدون تردید ما تمام توان و امکانات فنی و اداری و البته اعتباری خود را برای اجرای این طرح بزرگ به کار گرفته ایم.

مرتضی آبدار شروع عملیات مرمت مجموعه حسن پادشاه را به طور رسمی از اواخر دهه ۱۳۸۰ اعلام و اضافه کرد: پس از مطالعات و پژوهش های تخصصی، مرمت و بازسازی این مجموعه پس از تصویب شورای فنی اداره کل و شورای راهبردی مجموعه جهانی بازار تبریز با اجرای عملیات مرمت و بازسازی و بازپیرایی شکل اصلی بنا با قراردادن پازلی قطعات باقی مانده از بنای تخریب شده بر روی هم، در بخش گنبدخانه این مجموعه با مشارکت تیم فنی معاونت میراث فرهنگی استان آغاز شد.

وی اظهار داشت: عملیات مرمتی این مجموعه طی سال های گذشته و سال ۹۷ به طور مستمر در حال انجام بوده و در سال جاری نیز با حضور کارشناسان فنی میراث فرهنگی استان این مراحل ادامه دارد.

آبدار یادآوری کرد: در سال گذشته مرمت معماری بخش شمالی و جنوب غربی مدرسه اکبریه در این مجموعه آغاز شد و بخش جبهه شرقی و جنوب شرقی مجموعه نیز مورد مرمت قرار گرفت.

وی میزان اعتبار مصوب برای بازسازی و مرمت مجموعه حسن پادشاه را ۷۴۷ میلیارد تومان اعلام کرد که در راستای تداوم و تکمیل مراحل حاضر مرمتی و بازسازی مجموعه به تصویب رسیده است.

آبدار دلیل طولانی بودن مدت زمان عملیات مرمتی این مجموعه را پژوهش های تخصصی و فنی به لحاظ اهمیت تاریخی این مجموعه عنوان و اضافه کرد: با توجه به پایتختی تبریز در دوره های ترکمانان و صفویهف این مجموعه در این ادوار نقشی مهم در حوزه های حکومتی، هنری و علمی داشته است، بنابراین برای مرمت و بازسازی بقایای آن مجوزهای لازم پیرو پژوهش های تخصصی و مطالعات و اقدامات فنی و کارشناسی مورد نیاز است.

وی ادامه مرمت حجره های جنوب شرقی مدرسه و تداوم پژوهش و مرمت بخش شرقی مجموعه با اقدامات پژوهشی در ایوان غربی را از جمله فعالیت های سالجاری میراث فرهنگی در مجموعه حسن پادشاه برشمرد.

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی و حوزه باسان شناسی نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا به وضعیت نامناسب مجموعه تاریخی حسن پادشاه متشکل از مسجد، مدرسه، غسالخانه، میدان، عمارت هشت بهشت، باغ نصیریه، مجموعه جعفر پاشا، دارالمساکین و یک باب کلیسا اشاره کرد و گفت: اما طی سال های اخیر با تلاش های انجام شده و بنا بر نظر کارشناسان، مدرسه این مجموعه تاریخی که به لحاظ معماری و ساختمانی دچار آسیب های جدی بود، در اولویت مرمت قرار گرفته است.

محمد فتحی اظهار داشت: ساختمان مدرسه در ضلع غربی این مجموعه از بین رفته است، در ضلع شرقی نیز تقریبا' طاق ها از بین رفته، اما نوع معماری آن قابل رویت است.

وی با بیان اینکه هجرات بخش شمالی مجموعه نیز دچار آسیب های جدی است، اضافه کرد: اما هجرات بخش جنوبی سالم ترین قسمت مدرسه مجموعه حسن پادشاه است که رد معماری آن قابل مشاهده است و با مرمت می توان از خراب شدن و از بین رفتن این اثر تاریخی بسیار مهم در تبریز جلوگیری کرد.

فتحی با بیان اینکه مرمت و ساماندهی هجرات شمالی و جنوبی مدرسه حسن پادشاه شروع شده است، افزود: با ادامه مرمت های کنونی می توان مجموعه را به حالت تثبیت رساند.

وی اعتبارات تخصیصی برای اجرای طرح مرمت مجموعه تاریخی حسن پادشاه را ناکافی دانست و پیش بین کرد مرمت و ساماندهی کامل فقط مدرسه این مجموعه حداقل ۳۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

در وصف اهمیت تاریخی و ارزش مجموعه بیهمتای حسن پاشاه تبریز همین بس که شاردن، سیاح فرانسوی، در سال ۱۰۸۲ هجری قمری و روزگار سلطنت شاه سلیمان صفوی در تبریز از این میدان دیدن کرده و درباره آن نوشته است: "میدان تبریز بزرگ ترین میادین عالم است که من دیده‌ام و خیلی بزرگ تر از میدان اصفهان می باشد".

مرمت و احیای مجموعه حسن پادشاه درحقیقت گامی مهم و موثر برای بازگرداندن بزرگی و تاریخ سازی تبریز در ادوار مختلف است که این امر مستلزم عزم و اراده ای جدی از سوی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

گزارش: سیدیحیی مرتضائی

۳۰۳۸/‏۵۱۸