هر سال به دلیل سهل‌انگاری و ناآگاهی کشاورزان در زمان برداشت، ده‌ها هکتار از مزارع و گاهی نیز مراتع و جنگل‌های استان اردبیل در زمان سوزندان بقایای کاه و کلش توسط کشاورزان طعمه حریق می‌شود غافل از اینکه دود این آتش سوزی‌ها در آینده‌ای نه چندان دور به چشم خود کشاورزان و زارعان خواهد رفت.
بسیاری از کشاورزان بویژه در مناطق شمالی استان در شهرستان‌های پارس‌آباد، بیله‌سوار و گرمی مغان که کشت و زرع در این مناطق رواج دارد، به بهانه آماده‌سازی زمین برای کشت دوم، اقدام به آتش زدن باقیمانده کاه و کلش در مزارع خود می‌کنند که این امر تهدیدی جدی برای کشاورزی محسوب می‌شود.
به گفته یکی از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، وجود کاه و کلش برای حاصلخیزی خاک نعمت بزرگی است چون مقدار زیادی از مواد آلی که مورد تغذیه میکروارگانیزم‌های خاک قرار می گیرد در کاه و کلش وجود دارد.
داریوش حسن زاده افزود: رطوبت یکی از شرایط واجب رشد گیاهان است که کاه و کلش به حفظ آن در خاک در فصول مورد نیاز کمک می کند.
او مزیت دیگر کاه و کلش را جلوگیری از فرسایش خاک اعلام کرد و اظهار داشت: مواد آلی خاک بیشتر در سطح زمین قرار داشته و گیاهان از آن محافظت می‌کنند و در صورت آتش زدن بقایای محصول با یک نسیم آرام مواد آلی خاک در هوا معلق شده و کیفیت خاک به خطر می‌افتد.
وی با اشاره به مشکلات به وجود آمده از آتش زدن بقایای محصولات و وارد آمدن خسارات جبران‌ناپذیر آن به کشاورزان توصیه کرد که پس از برداشت محصول از آتش زدن بقایای گیاهی پرهیز کنند، در غیر اینصورت از چنین مزارع خود انتظار تولید اقتصادی نباید داشته باشند.
وی از جمله روش‌های متداول در حذف بقایای گیاهی مزارع را سوزاندن باقیمانده محصولات پس از برداشت دانست که اثرات سوء فراوانی به دنبال دارد که از آن جمله می‌توان به از بین رفتن عناصر ضروری بویژه عناصر ریزمغذی، کاهش حاصلخیزی و افزایش درصد فرسایش خاک اشاره کرد.
حسن زاده بیان کرد: پس از سوزاندن مزرعه مواد آلی به سرعت به عناصری مانند ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم تبدیل می‌شوند و این عناصر از طریق شست و شو و فرسایش خاک از دست می‌روند، از دیگر اثرات مضر سوزاندن بقایای گیاهی به هم خوردن چرخه زندگی حشرات مفید و از بین رفتن میکروارگانیسم‌های زنده مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها، انواع کرم‌ها و کنه‌های مفید در خاک است.
این کارشناس کشاورزی اظهار کرد: وجود میکروارگانیسم‌ها در خاک‌های زراعی برای تولید محصول بسیار ضروری است به طوری که با کاهش جمعیت آن از میزان عملکرد محصول نیز تا حد زیادی کاسته می‌شود.
او افزود: مقدار ماده آلی در بیش از ۶۰ درصد خاک‌های زیر کشت ایران کمتر از یک درصد و در بخش قابل توجهی از آنها کمتر از نیم درصد م باشد که این خود محدودیتی است که اثرات مضر آتش زدن را مشهودتر می‌کند.
به گفته وی ، در خاک‌هایی که میزان ماده آلی ناچیز دارند در عوض با افزایش میزان پارامترهایی نظیر PH کربنات کلسیم و املاح که از نظر تغذیه گیاهی بسیار مهم هستند کاهش پیدا می‌کند و استفاده بعضی از عناصر غذایی نظیر فسفر، آهن و روی برای گیاه دارند، از طرف دیگر با سوزاندن بقایای گیاهی دامنه تاثیر حرارت سطحی تا عمق ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متری ادامه می‌یابد که شامل اکثر تبادلات گازی و عناصر آلی و میکروارگانیسم‌ها در این محدوده بوده است.
فرماندار پارس آباد مغان نیز در این باره گفت: آتش سوزی‌ها علاوه بر اینکه چهره نازیبایی از طبیعت نشان می‌دهند باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه و همچنین وارد آمدن خسارات اقتصادی می‌شود.
علی علایی اظهار داشت: برخی از کشاورزان بدلیل عدم آگاهی از مضرات آتش زدن اقدام به سوزاندن بقایای کاه و کلش می‌کنند که این موضوع علاوه بر اینکه در کاهش راندمان تولید کشت‌های بعدی تاثیرگذار است خسارت‌هایی به مزارع همجوار نیز وارد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه آتش زدن کاه و کلش مزارع در بسیاری از مواقع باعث سرایت آتش به پوشش گیاهی طبیعی اطراف مزارع می‌شود، افزود: این عمل نه تنها به از بین رفتن پوشش گیاهی منجر می‌شود بلکه با سلب امنیت گونه‌های متفاوت حیات وحش به ایجاد اختلال جدی در حیاتشان
می‌انجامد.
او بر لزوم تشکیل گروه‌های اضطرار و گروه‌های واکنش سریع به منظور مقابله با آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و اقدام بموقع در زمان وقوع حریق تاکید کرد و اظهار داشت: تمام روسای ادارات و دستگاه‌های اجرایی باید با شناسایی امکانات و نیازمندی‌ها، آمادگی لازم را برای مواجهه با بحران را داشته باشند زیرا عامل سرعت و زمان در مدیریت بحران نقش اساسی و کلیدی ایفا می‌کنند.
وی بیان کرد: باید در بخش‌هایی که مشکل و آسیبی وجود دارد شناسایی‌های لازم صورت گرفته و نگذاریم وقتی مشکل وارد مرحله بحران شد آن را بررسی کنیم، چون خطر این کار می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.
وی همچنین با اشاره به اینکه حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی قابل پیش‌بینی نیست، اظهار داشت: افزایش توانمندی و حفظ آمادگی عموم مردم برای رویارویی با حوادث و بلایای طبیعی جهت مقابله یک اصل مهم و ضروری بوده و در این راستا باید به آموزش و فرهنگ‌سازی توجه داشت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل هم گفت: آتش زدن کاه و کلش مطابق قانون هوای پاک، جرم است و طبق قانون با متخلفان برخورد خواهد شد.
محمد خداپرست افزود: برخی از کشاورزان بعد از برداشت محصول اقدام به آتش زدن بقایای بر جای مانده از برداشت محصول می‌کنند که این کار بدلیل تهدید بهداشت عمومی و آلودگی هوا پیگرد قانونی داشته و افراد متخلف به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.
وی به کشاورزان توصیه کرد از آتش زدن بقایا بعد از برداشت گندم و جو خودداری کنند زیرا بازمانده محصول گندم و جو (کاه و کلش) برای زمین مفید و نوعی کود و پوشش محسوب می‌شود.
خداپرست گفت: با آتش زدن بقایای گندم و جو علاوه بر فقیرتر شدن خاک از نظر مواد آلی، کاهش حاصلخیزی خاک، از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر، باعث فشردگی خاک در اثر کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک، کاهش تبادلات گازی خاک و کاهش جمعیت انواع میکروارگانیسم‌های خاک می‌گردد.
وی بیان کرد: همه این موارد عملاً میزان باروری خاک مزرعه را طی چند سال بعدی بشدت کاهش می‌دهد و هزینه‌ای به مراتب بالاتر بدنبال دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل افزود: بقایای گیاهی نقش اساسی در تولیدات گیاهی دارد که کاهش فرسایش آبی و بادی، تأمین مواد غذایی گیاه، فعالیت به عنوان یک مالچ، کاهش میزان هدر رفت آب از خاک و تعدیل دمای خاک از جمله موارد می‌باشد.
وی از شهروندان خواست موارد تخلف را در اردبیل با شماره تلفن ۸۷ الی ۳۳۷۴۰۰۸۵ و یا ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌ها اطلاع دهند.
در این حال به گفته مسئولان محلی در شهرستان های شمالی استان اردبیل گروه‌های عملیاتی در مزارع و مناطق روستایی مستقر شده‌اند و در صورت بروز حادثه احتمالی بلافاصله در محل حاضر می‌شوند.
۶۰۱۸/۶۰۱۶
نظر شما