نگاهی به گام‌های امیدبخش ایران برای کنترل کامل هپاتیت

به گزارش پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۲۸ جولای (ششم مرداد ماه)، روز جهانی هپاتیت است که به افتخار سالروز تولد پروفسور ساموئل باروخ بلومبرگ، کاشف ویروس هپاتیت B و برنده جایزه نوبل و به دلیل اهمیت روزافزون این بیماری، نامگذاری شده است.

از زمانی که بیماری هپاتیت توسط دانشمندان شناسایی و تایید شد، سه دهه می‌گذرد و روز جهانی هپاتیت، فرصتی است برای کشورها تا برنامه‌ها، میزان پیشرفت و چالش‌های خود را در دستیابی به هدف کنترل کامل هپاتیت C ارزیابی کنند و تمام تلاش را برای دسترسی همگانی به آزمایش و درمان‌های مؤثر هپاتیت به کار گیرند؛ به‌ویژه آن که با ثبت داده‌های پایه‌ جهانی، امکان اندازه‌گیری پیشرفت در دستیابی به اهداف کنترل کامل هپاتیت تا سال ۲۰۳۰ توسط سازمان بهداشت جهانی فراهم شده است.

نگاهی به آمار هپاتیت B  و C در جهان و ایران

 با وجود سرکوب هپاتیت B پس از کشف واکسن بیماری و اجرای موفق برنامه‌های واکسیناسیون سراسری در برخی کشورها، اما هم اکنون تعداد ناقلین مزمن ویروس هپاتیت B در جهان، بیش از  ۲۴۸ میلیون نفر است، سالانه حدود ۵۰ میلیون نفر به  ویروس هپاتیت B آلوده می‌شوند و ۶۰۰ هزار نفر نیز جان خود را  بر اثر این بیماری از دست می‌دهند.

همچنین هپاتیت C که واکسنی برای سرکوب آن ساخته نشد اما با کشف داروی موثر، انقلاب جهانی در درمان آن رخ داد، تاکنون ۷۱ میلیون مبتلای ناقل ویروس داشته و سالانه ۷۰۰ هزار نفر در اثر هپاتیت C جان خود را از دست می‌دهند.

به گفته دکتر رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزیر بهداشت و رئیس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، در کشور، ۱.۵ میلیون نفر ناقل هپاتیت B هستند و  شیوع هپاتیت B ، به کمتر از ۱.۵ درصد می رسد. این رقم، ایران را جزو کشورهای با شیوع  پایین هپاتیت B قرار داده است به‌ویژه آن که با انجام واکسیناسیون سراسری نوزادان و بالغین از سال ۷۱ و غربالگری مادران باردار و نیز گروه های پرخطری همچون شاغلان بخش‌های درمانی مواجه با مبتلایان هپاتیت، زندانیان و افراد دارای رفتارهای پرخطر جنسی و مصرف مواد مخدر، توانست این بیماری را تحت کنترل کامل درآورد.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، میزان شیوع هپاتیت C در کشور را نیز کمتر از نیم درصد اعلام کرد و با اشاره به آمار ۱۴۰ هزار نفری مبتلایان به هپاتیت C حدود ۸۰  هزار نفر آنها را نیازمند درمان دانست.

وی همچنین تاکید کرد که در صورت جدی گرفته نشدن درمان هپاتیت C، سالانه یک‌هزار نفر در کشور نیازمند پیوند کبد شده یا براثر این بیماری فوت خواهند کرد.

اهداف سه‌گانه سازمان بهداشت جهانی برای کنترل کامل هپاتیت

تمرکز ویژه سازمان بهداشت جهانی برای کنترل کامل هپاتیت C تا سال ۲۰۳۰ درحالیست که آمارها همچنین حاکیست شمار مبتلایان بیماری‌های عفونی در جهان، در حال حاضر روند نزولی را طی می‌کند اما آمار مبتلایان هپاتیت C صعودی است؛ از همین رو سازمان بهداشت جهانی ضمن دعوت تمام کشورهای جهان به کنترل کامل هپاتیت، برای این هدف، مسیرها و دستورالعمل‌هایی تعیین کرده است.

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، طبق اهداف سه‌گانه کنترل هپاتیت C، بروز موارد جدید ابتلا به عفونت هپاتیت C باید ۹۰ درصد کاهش یابد،  ۸۰ درصد مبتلایان، درمان شده باشند و مرگ و میر ناشی از هپاتیت C نیز ۶۵ درصد کاهش یافته باشد. با این هدفگذاری‌ها، اکنون جهان به‌ویژه با تحولاتی که در عرصه تشخیص و درمان هپاتیت‌ها صورت گرفته و آنها را کاملا قابل کنترل کرده است، به گشایش دریچه‌های جدید برای کاهش شمار مبتلایان امیدهای زیادی دارد.

موقعیت جهانی ایران در دستیابی به هدف کنترل کامل هپاتیت سی چگونه است؟

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران که معتقد است، با وجود افزایش آمار مبتلایان هپاتیت C در جهان، سرعت تغییر در روند درمان این بیماری، یک اتفاق نادر در تاریخ پزشکی‌ مدرن بوده است، موقعیت جهانی ایران در دستیابی به هدف کنترل کامل هپاتیت C را تشریح کرد و گفت: بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، ۱۲ کشور تا سال ۲۰۳۰ به اهداف این سازمان در کنترل کامل هپاتیت C دست می‌یابند. جمهوری اسلامی ایران که کاهش ۳۰ درصدی موارد جدید هپاتیت‌ها و کاهش ۱۰ درصدی مرگ و میر ناشی از هپاتیت تا سال ۱۴۰۰ را در دستور کار داشته است، هم اکنون جزو ۱۷ کشور در حال تلاش و حرکت برای دستیابی به هدف کنترل کامل هپاتیت معرفی شده است.

نتایج تازه‌ترین مطالعه انجام شده بر روی تاثیر داروی ایرانی بر درمان کامل هپاتیت C

معاون تحقیقات وزیر بهداشت به تلاش‌های تحقیقاتی ایران برای دستیابی به تولید داروهای داخلی موثر بر درمان قطعی، کامل و آسان هپاتیت C و مطالعه انجام شده توسط پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری گسترده ۵۰ مرکز تحقیقاتی کشور در زمینه تاثیر داروهای داخلی برروند درمان بیماران اشاره کرد و گفت: مطالعه برروی ۱۳۶۱ بیمار مبتلا به هپاتیت C با میانگین سنی ۵۰ سال در ۴۶ مرکز درمانی که تحت درمان داروهای جدید داخلی قرار گرفتند، نشان داد داروهای ژنریک ایرانی که ترکیبی از «سوفوسبوویر» و داکلاتاسویر» است، بر روی تمام ژنوتایپ‌های هپاتیت C موثر واقع شده و حاکی از موفقیت ۹۸ درصدی درمان آنها بوده است.

نویسنده مطالعه SD۱۰۰۰: High Sustained Viral Response Rate in ۱۳۶۱ patients with hepatitis C genotypes ۱, ۲, ۳, and ۴ using a low-cost fixed-dose combination tablet of generic sofosbuvir and daclatasvir - a multicenter phase ۳ clinical trial گفت: با کمک داروهای ایرانی، اکنون هپاتیت C ظرف ۸ تا ۱۲ هفته قابل درمان شده و مطالعه نشان داد که هیچ عارضه جانبی به همراه ندارد؛ این درحالیست که درمان با داروهای قبلی، موجب تحمل عوارض بسیار زیادی می‌شد و روند درمان هپاتیت C را سخت و خسته‌کننده می‌کرد.

ملک زاده همچنین به قیمت ارزان این دارو در مقایسه با داروهای بسیار گران مشابه خارجی اشاره کرد و گفت: با تولید داروی داخلی، همچنین هزینه درمان کامل هپاتیت C به یکصد دلار کاهش یافته است.

به گفته وی با تولید داروهای داخلی، می‌توان امید بسیار داشت که هپاتیت C در ایران تحت کنترل کامل درآید و روند افزایش بیماران که در حال اضافه شدن به فهرست مبتلایان سیروز کبد و سرطان کبد بوده و در صف پیوند کبد می‌گیرند، متوقف شود.

مهم‌ترین تلاش‌های ایران برای کنترل هپاتیت C

ملک زاده از دیگر اقدامات مهم ایران در کنترل هپاتیت C را دارا بودن پیشروترین سیاست بهداشت جمعی کاهش آسیب مواد مخدر در منطقه با ایجاد بیش از چهار هزار کلینیک متادون درمانی و ۷۰۰ مرکز گذری کاهش آسیب، اجرای طرح‌های پژوهشی ملی مهمی همچون «طرح کنترل و درمان رایگان هپاتیت C در گروه زندانیان و معتادان» (از سال ۹۵ تاکنون)، طرح «بهبود سلامت کبد» (از سال ۹۷ تا کنون)، اجرای پایلوت طرح ملی کنترل شهر به شهر هپاتیت C که از رفسنجان کلید خورده است و اجرای طرح شناسایی بیماران هپاتیت C در جامعه هدف مبتلایان اچ آی وی در پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد تهران برشمرد.

تلاش محققان ایرانی برای ابداع آزمایش خون ساده و کم‌هزینه تشخیص هپاتیت C

معاون تحقیقات وزیر بهداشت همچنین با بیان این که وجود چالشهایی برای ایران در دستیابی کامل به اهداف سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۳۰ سبب فرونشستن تلاش‌ها نشده است، گفت: ایران همان‌گونه که در شرایط تحریم موفق به تولید داروهای ژنریک درمان قطعی هپاتیت C شده است، اکنون در اندیشه حذف تست پرهزینه تشخیص هپاتیت C با انجام تحقیقات برای ابداع یک آزمایش ساده و کم‌هزینه خون است. این طرح آغاز شده و مراحل آزمایش بر روی نمونه‌ها را طی می‌کند.

وی اعتبار اجرای این طرح را ۵۰ میلیون تومان اما صرفه‌جویی ارزی آن را ده‌ها میلیارد تومان دانست و گفت: طرح تحقیقاتی مبتنی بر شواهد محققان ایرانی برای ابداع آزمایش ساده خون تشخیص هپاتیت C ، گام بسیار مهمی در کاهش فوق‌العاده هزینه‌های درمان هپاتیت C است.

سهم ۹۵ درصدی مخزن اصلی هپاتیت C در انتشار ویروس

دکتر «شاهین مرآت»، معاون پژوهشی پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران و مجری طرح آزمایشی کنترل هپاتیت C، درباره جمعیت هدف اصلی این بیماری در ایران گفت: برخلاف برخی کشورها که میزان شیوع هپاتیت C در بین جمعیت عمومی آنها بالاست، شیوع این بیماری در جمعیت عمومی ایران بسیار پایین است.

وی با اعلام این که نیم درصد جمعیت کشور ناقل هپاتیت C هستند، ایران را جزو کشورهای پاک در شیوع بیماری هپاتیت C توصیف کرد و گفت: شیوع این بیماری در کشورهای همسایه حدود ۱۰ برابر است و جای هیچ نگرانی در کنترل مبتلایان هپاتیت C در جمعیت عمومی ایران نیست.

مرآت، اصلی‌ترین جمعیت هدف کنترل هپاتیت C در ایران که مخزن اصلی این بیماری به شمار می‌روند را گروه‌های پرخطر شامل زندانیان، معتادان تزریقی افراد دارای سابقه مصرف مواد مخدر، ساکنین حواشی شهرها که گرفتار آسیب‌های اجتماعی پرخطر شده‌اند، دانست و در این زمینه به آماری اشاره کرد که بر اساس آن، سهم گروه‌های پرخطر در انتقال ویروس هپاتیت سی ، ۹۵ درصد است.

به گفته وی آمارها از میزان شیوع هپاتیت C در مراکز نگهداری بی‌خانمان‌ها، مراکز گذری کاهش آسیب و کلینیک‌های متادون درمانی نشان می‌دهد، سابقه شیوع هپاتیت C در بین معتادان تزریقی این مراکز، ۵۹ درصد و در بین افراد دارای سابقه مصرف مواد ۲۷ درصد است.

لزوم کاهش ۱۰ برابری شیوع بیماری هپاتیت C برای کنترل کامل بیماری

مجری طرح آزمایشی کنترل هپاتیت C، صفر کردن شمار مبتلایان این بیماری  را ناممکن دانست و گفت: واکسنی علیه هپاتیت C وجود ندارد که انتظار صفر کردن تعداد مبتلایان را داشته باشیم؛ بنابراین حذف یا کنترل کامل هپاتیت C به معنای کاهش ۱۰ برابری شیوع بیماری است.

وی تاکید کرد: هپاتیت C را باید به عنوان یک مشکل عمده بهداشتی حذف کرد، ما نیز تلاش خواهیم کرد که طبق برنامه سازمان بهداشت جهانی برای کنترل کامل هپاتیت C تا سال ۲۰۳۰، شیوع  این بیماری را تا  ۱۰ برابر کاهش دهیم و هم اکنون در حال پیشروی به سمت هدف مورد نظر هستیم.

مصرف الکل و چاقی  دو عامل بسیار پرخطر برای مبتلایان هپاتیت  C

 وی مصرف الکل و چاقی را دو عامل خطر بسیار مهم در افراد مبتلا به هپاتیت C دانست و گفت: این دو عامل، شانس ابتلای بیماران هپاتیت C به سیروز کبدی را به شدت افزایش می‌دهد.

مرآت افزود: چاقی باعث می‌شود افراد مبتلا به هپاتیت C، همزمان  به کبد چرب نیز مبتلا شوند و این هم‌زمانی ابتلا به کبد چرب و هپاتیت C، آنها را مستعد سیروز کبدی می کند . این موضوع در تمام بیماران کبدی نیز صادق است؛ مثلا اگر یک بیماری کبدی، ۱۰ واحد و بیماری کبدی دیگر نیز، ۱۰ واحد به فرد آسیب بزند، فردی که هر دو بیماری کبد چرب و هپاتیت C را داشته باشند، ۴۰ واحد آسیب می‌بیند؛ بنابراین عاقلانه نیست فرد مبتلا به بیماری کبدی، سم شناخته‌شده‌ای مثل الکل یا چاقی را نیز به آن اضافه کند.

موفق‌ترین مدل جهان و ایران برای کنترل کامل هپاتیت C چیست؟

سه اصل اساسی، کشورها را به اهداف سه‌گانه سازمان بهداشت جهانی در کنترل کامل هپاتیت C (به معنای حذف و پیشگیری از بروز موارد جدید و نه ریشه کنی که اصطلاحی نادرست در ادبیات کنترل این بیماری است) می‌رساند: آگاهی یافتن مبتلایان از ابتلا و شناسایی بیماران، درمان بیماران و کاهش مرگ و میر مبتلایان ۱۲ کشور تا ۲۰۳۰  به این اهداف سه‌گانه دست خواهند یافت؛ اما با کدام مدل و استراتژی؟

دکتر «حسین پوستچی»، معاون پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران و مجری طرح پایلوت کنترل هپاتیت در ایران، استراتژی اصلی کشورهای موفق در اهداف سه‌گانه  کنترل کامل هپاتیت C را « Micro Elimination»  یا «حذف نقطه‌ای» معرفی می‌کند: «حذف نقطه‌ای در جهان بسته به جمعیت پرخطر هپاتیت C، صورت می‌گیرد. در ایران، حذف نقطه‌ای یعنی شلیک دقیق درمان به قلب مخزن پرخطر انتشار ویروس هپاتیت که می‌توان آنها را در زندان‌ها، کمپ‌های ترک اعتیاد، مراکز درمان اعتیاد و پاتوق‌های معتادان در بیغوله‌های سطح شهر به خوبی شناسایی کرد، آن هم، صرفا با حضور فعالان تیم درمان و با کمک گرفتن از کلیه عواملی که می‌توانند یک فرصت برای نفوذ درمانی به شبکه معتادان تزریقی و پرخطر و خنثی‌سازی این مخزن باشند؛ افرادی مانند «یاوران» که سابقه مصرف مواد مخدر داشته‌اند یا حتی معتاد هستند اما می‌توانند زمینه ارتباط بهتر شبکه درمان با معتادان را فراهم کنند.

به گفته پوستچی، بدون استراتژی «حذف نقطه‌ای» که یک الگوی بسیار موفق بوده است، ایران به سختی قادر به کنترل کامل هپاتیت C در بین جمعیت پرخطر خواهد بود.»

پیشرفت‌های فوق‌العاده ایران در کنترل هپاتیت C

به دنبال الگوبرداری از روش موفق جهانی « Micro Elimination» یا «حذف نقطه‌ای»، ایران که دارای تجربه مثبت حذف کامل (پیشگیری از بروز موارد جدید) هپاتیت B با واکسیناسیون ملی نوزادان و افراد پرخطر و کنترل تمام خون‌ها و محصولات خونی مورد استفاده از نظر هپاتیت تا حد واکسیناسیون دهندگان مستمر خون (بیش از ۵۰۰ هزار نفر در کل کشور) طی نزدیک به سه دهه است، در هپاتیت C نیز با برداشتن گام‌های بلند، جزو ۱۷ کشور درحال تلاش برای کنترل کامل بیماری قرار گرفته است؛ اما این نتیجه مهم مرهون کدام تلاش‌ها در ایران بوده است؟

تجربه موفق طرح پایلوت درمان رایگان زندانیان و معتادان

از جمله طرح‌های بسیار مهم ایران که توسط پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران با حمایت مالی معاونت تحقیقات، همکاری معاونت بهداشت وزارت بهداشت و با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد اجرا شده است، درمان رایگان مبتلایان هپاتیت C در مراکز اصلی نگهداری جمعیت هدف بیماری همچون زندان‌ها، مراکز ترک اعتیاد، کلینیک‌های تخصصی درمان اعتیاد، مراکز گذری کاهش آسیب و کمپ‌های ترک اعتیاد بوده است؛  طرحی که از سال ۱۳۹۵ تاکنون اجرا شده و تجارب بسیار موفقی را در اختیار معاونت بهداشت وزارت بهداشت برای اجرای طرح ملی و سراسری قرار داده است.

پوستچی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مجری طرح پایلوت کنترل هپاتیت در کشور با بیان این که زندانیان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر به هر نحوی، مهم‌ترین گروه هدف در طرح پایلوت کنترل هپاتیت C در ایران هستند، افزود: این افراد کسانی هستند که درمان بیماری در اولویت آنها نیست؛ بنابراین در طرح ملی کنترل هپاتیت C، تیم درمانی به صورت فعال و مستمر، به سراغ این گروه‌ها در مراکز اصلی مانند زندان‌ها، مراکز ترک اعتیاد، کلینیک‌های درمان اعتیاد، کمپ‌های ترک اعتیاد و مراکز گذری کاهش آسیب می‌رود.

وی افزود: در این فرایند، اقدام به ایجاد کمپ‌های درمانی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد شده، جمعیت هدف، در همان محل مراجعه یا نگهداری، تحت آزمایش قرار گرفته و در صورت ابتلا به بیماری هپاتیت، مجددا در همان مکان‌ها تحت درمان با داروی رایگان قرار می‌گیرند تا به این ترتیب، حلقه انتقال این بیماری از طریق این افراد به جامعه حذف شود.

اجرای طرح ملی کنترل شهر به شهر هپاتیت C در ایران

 معاون پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این که طرح درحال اجرا در این پژوهشکده، طرحی آزمایشی برای اجرای برنامه ملی ریشه‌کنی هپاتیت در ایران با کمک معاونت بهداشت (مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر)، شبکه هپاتیت ایران، انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران، دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز تحقیقاتی مرتبط، سازمان‌های مردم‌نها  و حتی خود جمعیت هدف است، از جمله نتایج مهم این طرح که با بهترین استراتژی درمانی یعنی حذف نقطه‌ای و هدف قرار دادن گروه‌های پرخطر در کشور اجرا شده است را تجارب بسیار مفید در نحوه شناسایی افراد پرخطر، شیوه ارتباط با آنها، ایجاد انگیزه قوی برای شروع و ادامه درمان هپاتیت، درمان رایگان و کامل این افراد دانست.

پوستچی اظهار امیدواری کرد که طرح ملی کنترل شهر به شهر هپاتیت C که هم اکنون از رفسنجان کلید خورده و در آینده کل استان‌های ایران را تحت پوشش قرار خواهد داد با استفاده از نتایج طرح پایلوت هپاتیت C پژوهشکده گوارش دانشگاه علوم پزشکی تهران و با کمک خیرین شهرهای مختلف، به اهداف مد نظر دست یابد.

شناسایی و درمان رایگان مبتلایان اچ آی وی – هپاتیت C

دیگر تجربه موفق ایران در کنترل هپاتیت C، اجرای طرح پایلوت درمان این بیماری در بین جمعیت مبتلا به اچ آی وی بوده است.

شاهین مرات، مجری طرح  آزمایشی «درمان هپاتیت C مبتلایان به اچ آی وی» گفت: هپاتیت C در بین ۴۰ تا ۸۰ درصد مبتلایان اچ آی وی، شایع است. این طرح آزمایشی بر روی بیش از ۲۰۰ فرد مبتلا  در زندان و  ۱۰ مرکز درمان اچ آی وی  اجرا شده و طی آن، افراد شناسایی شده تحت درمان رایگان هپاتیت C قرار گرفتند.

به گفته وی، از بین ۲۳۲ بیمار تحت درمان در طرح آزمایشی مذکور، ۲۰۶ بیمار (۹۷ درصد نمونه‌ها) درمان کامل شدند و باقی مبتلایان درمان را رها کردند.

وی نکته مهم این طرح را انجام آزمایشات رایگان و نیز درمان رایگان در همان محل شناسایی مبتلایان دانست و تاکید کرد: شناسایی افرادی که همزمان به اچ آی وی و هپاتیت C مبتلا هستند، به دلیل ساختار درمانی مشخص اچ آی وی در کشور، بسیار آسان‌تر از سایر گروه‌های پرخطر است.

مرآت تصریح کرد: نتایج این طرح آزمایشی، تجربه‌های بسیار مفیدی برای طرح ملی درمان هپاتیت C جمعیت مبتلا به اچ آی وی، به همراه خواهد داشت و این تجربه‌ها، برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر، در اختیار سیاستگذاران نظام سلامت قرار خواهد داد.

چالش‌های ایران در کنترل کامل هپاتیت C: چالش فقدان آمار دقیق افراد پرخطر

کنترل کامل هپاتیت C در ایران با استراتژی جهانی «حذف نقطه‌ای» نیازمند رفع چند چالش اساسی است. از جمله این چالش‌ها، فقدان آمار دقیق افراد پرخطر هپاتیت C است. درحالی که لازم است سالانه ۲۰ هزار بیمار مبتلا به هپاتیت C در ایران شناسایی شوند اما تنها ۱۰ درصد مبتلایان هپاتیت C شناسایی شده‌اند؛ بنابراین به نظر می‌رسد که چالش شناسایی و آمار دقیق گروه‌های پرخطر در ایران نیازمند راه‌حل فوری‌تری باشد.

شناسایی استان‌های پرخطر در هپاتیت سی، برنامه امسال شبکه هپاتیت

از سویی دیگر، به گفته دکتر «امیرعلی سهراب‌پور»، رئیس شبکه هپاتیت، استان‌های پرخطر کشور در هپاتیت C هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند اما یکی از برنامه‌های مهم شبکه هپاتیت که تا پایان سال ۹۸ اجرایی خواهد شد، تجمیع آمار مبتلایان به تفکیک استان‌ها و شناسایی استان‌های پرخطر است. در این برنامه، دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور می‌توانند بازوی اجرایی مهمی باشند. همچنین سازمان زندان‌ها می‌تواند شبکه هپاتیت را در این مسیر با همراهی کردن در شناسایی مبتلایان کمک کند تا مشخص شود چه تعداد زندانی مبتلا به هپاتیت C هستند.

چالش هزینه تشخیص بیماری برای گروه‌های پرخطر

اگر آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر را مبنا قرار دهیم، ایران یک و نیم میلیون معتاد دارد که ۳۰۰ هزار نفر آنها معتاد تزریقی هستند، اما از چالش دستیابی به آمار دقیق معتادان مهم‌تر، امکانات لازم برای درمان کامل این گروه‌های پرخطر شامل اعتبارات کافی جهت انجام تست‌های تشخیصی و توزیع داروی رایگان برای گروه‌هایی است که به دلیل فقر و اعتیاد و آسیب‌های مبتلابه اجتماعی، هرگز راسا اقدام به درمان هپاتیت نخواهند کرد؛ هر چند که سهم ۹۵ درصدی در انتشار ویروس هپاتیت C در جامعه ایران داشته باشند.

هزینه تشخیص و درمان هر مبتلا به هپاتیت چه میزان است؟

به گفته رئیس شبکه هپاتیت، هم اکنون هزینه درمان کامل هر ناقل هپاتیت C حدود سه میلیون تومان شامل یک و نیم میلیون تومان هزینه تست‌های تشخیصی و یک و نیم میلیون تومان هزینه درمان با داروی داخلی در دسترس است.

وی یادآور شد: با تولید داروهای موثر داخلی که قادر به درمان مبتلایان در تمام ژنوتایپ‌ها هستند، یک مرحله از تست‌های سه‌گانه تشخیص هپاتیت C (تست ژنوتایپ) حذف شده است و تشخیص بیماری هم اکنون با دو مرحله تست انجام می‌شود. تست اول (اچ سی وی آنتی بادی) که با هزینه بسیار ناچیز ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان انجام می‌شود، مشخص می کند که آیا ویروس قبلا به بدن فرد وارد شده یا نه ؟ اما تست دوم تشخیصی برای کسانی که ویروس در بدنشان باقی مانده است، انجام می شود و آزمایشی است گران‌قیمت (حدود ۱.۵ میلیون تومان شامل تست کمی و تست کیفی برای افراد فاقد بیمه و یک سوم این مبلغ برای افراد دارای بیمه) و لازم برای شروع درمان.

آیا گروه‌های پرخطر آسیب‌دیده به عنوان مخزن اصلی انتشار ویروس هپاتیت C، قادر به تامین چنین هزینه‌هایی خواهند بود؟ ایران در برابر این چالش کدام استراتژی را در پیش گرفته است؟

سهراب پور با تاکید بر این که هر برنامه حذف و کنترل کامل هپاتیت C، باید پیوست مالی داشته باشد و این که یک معتاد تزریقی یا فرد پرخطر ناقل هپاتیت C مثل زندانیان، هرگز قدرت مالی درمان بیماری خود را ندارند و گرفتار فقر هستند، گفت: اگر برای این گروه بارها کلاس آموزشی بگذاریم و بر شروع هر چه سریعتر درمان تاکید کنیم بدون حمایت مالی و درمانی مستقیم ، نتیجه مثبتی نخواهد داشت.

 به گفته وی بودجه مشخصی برای تشخیص و درمان رایگان هپاتیت C گروه های پرخطر وجود ندارد، آن چه اکنون شاهد آن هستیم، اجرای طرح های ملی تحقیقاتی با حمایت معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در تعدادی از کمپهای ترک اعتیاد، مراکز درمان اعتیاد و زندانها، با جامعه آماری مشخص و محدود است. بودجه دولت برای کنترل هپاتیت C هم عمدتا صرف پایش آمار برای مداخله دقیق‌تر می شود.

رییس شبکه هپاتیت ایران، در این باره، علاوه بر تداوم حمایت های معاونت تحقیقات وزارت بهداشت از طرح های تحقیقاتی ملی برای پوشش درمانی جمعیت بیشتری از افراد پرخطر ناقل هپاتیت C، پیشنهاد استفاده از ظرفیت خیرین را برای کمک به فاز مطالعاتی تحقیقات مرتبط با این بیماری مطرح می‌کند.

علاقه فراوان گروه‌های پرخطر برای درمان هپاتیت C

به گزارش پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران همه این تلاش‌ها و چالش‌ها در حالیست که به گفته سهراب پور، بررسی نمونه‌های تحت درمان طرح‌های مطالعاتی نشان می‌دهد علاقه مبتلایان هپاتیت C پرخطر در مراکز نگهداری بی‌خانمان‌ها، مراکز گذری و کلینیک‌های متادون درمانی برای درمان هپاتیت C، صد درصد است و ۸۴ درصد آنها درمان را پیگیرانه آغاز کرده و درصد بالایی از آنها به درمان پاسخ مثبت داده‌اند.

آیا ایران با وجود پیشرفت‌های فوق‌العاده، قادر خواهد بود تا ۱۲ سال آینده به  فهرست کشورهایی ورود کند که موفق به کنترل کامل هپاتیت C شده‌اند؟

پاسخ روشن و صریح رئیس شبکه هپاتیت به سوالی درباره امکان دستیابی ایران به هدف کنترل کامل هپاتیت C ظرف مدت ۱۲ سال آینده، بعید بودن چنین امری است.

وی معتقد است چنانچه بتوانیم تمام افراد جامعه هدف را در بین گروه‌های پرخطر شناسایی و درمان کنیم آن گاه می‌توانیم ادعا کنیم که درمان کامل آنها ظرف مدت دو سال محقق خواهد شد و ما به اهدافمان دست خواهیم یافت. برای رسیدن به این مقصود اولا باید آمار دقیقی از افراد پرخطر هپاتیت C در تمام استان‌ها داشته باشیم و به سراغ  همه آنها برویم و درمانشان کنیم و از آن مهم‌تر، باید از اعتبارات کافی برای درمان رایگان افراد پرخطر برخوردار شویم.