تغییر معادلات منطقه به سمت بهبود است ؟

پیامی از روی نقطه جوش

وزیر امور خارجه ایران ۵ خرداد ماه امسال در سفری به عراق و در دیدار با همتای عراقی اش، یک پیشنهاد به دولت های همسایه جنوبی در خلیج فارس داد که از آن به "حرف حساب" یاد شد؛ امضای یک پیمان عدم تعرض با هدف تنش زدایی و بعد هم از هرگونه پیشنهاد برای تنش زدایی در منطقه استقبال کرد.

اواخر تیرماه امسال اما با بالا گرفتن سطح تنش ها میان ایران و آمریکا در منطقه، عبدالله المعلمی نماینده دائم عربستان در سازمان ملل درحاشیه نشست شورای امنیت درباره بحران یمن گفت که کشورش خواستار جنگ با ایران نیست و ریاض آماده تعامل دیپلماتیک با تهران است.

این اولین بار بعد از حدود ۷ سال بود که یک شخصیت سعودی از ادبیات جنگ طلبانه استفاده نمی کرد، به همین دلیل اظهارات او به سرعت در رسانه های بین المللی و منطقه ای بازتاب گسترده یافت ، بویژه آنجا که بیان کرد"عربستان نه در یمن و نه در خارج آن خواستار جنگ با ایران نیست."

این مقام سعودی همچنین از تماس هایی با مقام های ایرانی در جریان نشست سران اسلامی در مکه مکرمه هم خبر داد ؛ خبری که جزییاتی از آن رسانه ای نشد.

چندی بعد ...

روزنامه کویتی الرای ، این هفته سراغ سفیر ایران در این کشور رفت و به نظر می آید هدف آن گرفتن پاسخ هایی برای پالس های طرف سعودی بود.  

محمد ایرانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت هم در اظهاراتی که روز چهارشنبه در رسانه های ایرانی بازتاب داشت، از آغاز گفت وگوها با طرف سعودی استقبال کرد.

ایرانی گفت: "از همان ابتدا بر ضرورت حل مشکلات از طریق گفت‌وگو نه تنها با عربستان بلکه با تمام کشورها تاکید داشته‌ایم. ما همچنان به این مساله معتقد هستیم و تمام تلاشمان این است که گفت‌وگوها حتی از طریق میانجی‌گرها انجام شود. هرگاه عربستان اعلام آمادگی کند ایران نیز از گفت‌وگو استقبال خواهد کرد."

رسانه های منطقه در همین روز مطلبی از وزیر اطلاع رسانی دولت سعودی نقل کردند که بسیاری از کارشناسان ، آن را هم در چارچوب رد و بدل کردن پیام های مثبت ارزیابی کردند.

ترکی عبدالله الشبانه که در اسلام آباد مرکز پاکستان در جمع خبرنگاران حاضر شده بود، گفت: ریاض مخالف جنگ در منطقه و خواهان برقراری صلح است؛ اگرچه این اظهارات وی با مواضع سال های اخیر ریاض همخوانی ندارد.

امارات اما یک گام جلوتر  

همزمان با سعودی ها، اخبار ضد و نقیضی هم از امارات عربی متحده در رسانه ها چشمک می زد که اینگونه از آن برداشت می شد که این شیخ نشین جنوب خلیج فارس هم گویا از جنگ خسته یا نا امید شده  و در حال آماده شدن برای نشستن پشت میز گفت وگو است.

اولین بار هنگامی که در هفته های گذشته اعلام شد این کشور قصد دارد نیروهای خود را در یمن کاهش دهد، همزمان برخی گزارش های تایید نشده نیز حاکی از آن بود که اماراتی ها در صدد برقراری تماس هایی با تهران هستند.

این گزارش های ضد و نقیض تا آنجا ادامه داشت که این هفته خبر رسید یک هیات نظامی اماراتی در راه ایران است و روز چهارشنبه با خبر شدیم که این هیات مرزبانی با همتایان ایرانی خود دیدار و گفت وگو کرده اند.

سفر این هیات مرزبانی از امارات به ایران در شرایطی انجام شد که تنش ها در منطقه طی یک ماه اخیر به حدی بالا رفت که ایرانی ها مجبور شدند برای حراست از مرزهای خود یک پهپاد رادار گریز آمریکایی را مقتدرانه ساقط و همچنین یک کشتی متخلف انگلیسی را نیز توقیف کنند.

البته برخی محافل تحلیلی در منطقه ، تحرکات جدید امارات را نوعی عقب نشینی تعبیر کردند، بویژه آنکه خبر غیر رسمی مبنی بر سفر دو هیات اماراتی در یک هفته گذشته که در رسانه ها تاب می خورد، اولین گزارش ها از این دست در ۶ سال گذشته محسوب می شد. حالا این تحلیلگران و ناظران اوضاع منطقه هستند که در خصوص چرایی این تحرکات اماراتی ها، گمانه زنی می کنند.

شاید یکی از دلایل توجه رسانه های منطقه ای به موضع  گیری های اخیر سعودی ها و اماراتی ها و پالس هایی که از فضای ملتهب منطقه به مقصد تهران ارسال می کنند، مواضع به شدت خصمانه و ایران ستیزانه این دو کشور طی نزدیک به یک دهه است؛ دو کشوری که در تمام این سال ها ، به پیام های صلح طلبانه تهران پاسخ منفی داده بودند.

 کارشناسان، از این پالس ها و سیگنال ها به عنوان تغییر جهت این دو کشور به سمت ریل عقلانیت تعبیر کرده اند و درباره تغییر مواضع سعودی و امارات، تحلیل های متفاوتی دارند؛ برخی آن را نشانه رسیدن به عقلانیت بعد از یک دهه ماجراجویی و برخی هم آن را خستگی از جنگ بیهوده در یمن و خساراتی که این دو کشور متحمل شده اند، توصیف می کنند، این در حالی است که بیشتر ناظران اوضاع منطقه اعتقاد دارند این دو کشور با نمایش اقتدار ایرانی ها در خلیج فارس و تنگه هرمز و زورآزمایی با ترامپ، به این نتیجه و جمع بندی رسیده اند.

با همه این تحلیل ها، اما اگر تغییر سیاست های منطقه ای این دو کشور جدی باشد و میزهای گفت وگو را برای حل مشکلات منطقه ای در نظر گرفته باشند، باید از آن استقبال کرد؛ بی شک هرگاه روند تحولات منطقه را به ریل اصلی خود بازگردانیم، حتی اگر دیر باشد، بازهم سود است.