خروج از یک پیمان هسته ای و احتمال شروع رقابت تسلیحاتی

به گزارش خبرنگار ایرنا، پیمان منع موشک های هسته ای کوتاه و میان برد (INF) میان آمریکا و روسیه روز جمعه، یازدهم مرداد، پس از ۳۱ سال لغو شد، آمریکا به طور رسمی از این پیمان خارج شد. این مساله به نگرانی ها در مورد شروع یک رقابت تسلیحاتی جدید دامن زده است.

وزارت امور خارجه روسیه با انتشار بیانیه ای در واکنش به خروج‌ آمریکا از این پیمان تاکید کرد که جهان به یاد داشته باشد آمریکا مسئول پایان این پیمان است.

اما تاکنون چندین بار آمریکا و ناتو، روسیه را به نقض پیمان متهم کرده اند و ادعا کردند این کشور موشکی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و با برد بیش از ۵۰۰ کیلومتر تولید کرده است. البته روسیه این ادعا را رد کرده است.

واشنگتن تأکید دارد که مسکو با سیستم موشکی جدید میان‌برد ۹M۷۲۹  خود که ناتو آن را SSC-۸  می‌خواند، پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد را نقض کرده است. روسیه با رد این اتهام، تأکید داشت که برد این سیستم موشکی کمتر از ۵۰۰ کیلومتر است.

از سوی دیگر مسکو از مدت ها پیش با اشاره به استقرار سپر موشکی ناتو در رومانی که می تواند در هر زمانی اقدام به پرتاب موشک هسته ای کند، امریکا را به نقض توافق هسته ای میان دو طرف متهم کرده است. در سال ۲۰۰۷،  روسیه حتی تهدید کرد که از پیمان منع موشک های هسته ای میان برد خارج می شود.

پیمانی برای کنترل عواقب جنگ سرد

پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد پیمانی است که در سال ۱۹۸۷ میلادی میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و پس از فروپاشی شوروی با روسیه امضا شد. این پیمان توسط رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکا و میخائیل گورباچف، دبیر کل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی در ۸ دسامبر ۱۹۸۷ امضا شد و در ۱ ژوئن ۱۹۸۸ اجرایی شد.

در اکتبر ۱۹۸۰ میلادی گفتگو ها در ژنو سوئیس آغاز شد جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا شرایطی را مشخص کرده بود، اینکه هر محدودیتی که بر توانایی موشک‌های هسته‌ای میان‌برد آمریکا اعمال می شود باید با محدودیت های اعمال شده بر شوروی همسان باشد. همچنین آمریکا بر پیدایش یک سازمان بازرسی مستقل پافشاری می‌کرد.

در نوامبر ۱۹۸۱ با پایان ریاست جمهوری کارتر، رونالد ریگان رئیس جمهور جدید آمریکا برنامه «گزینه صفر» را پیشنهاد کرد. بر اساس این برنامه، آمریکا از برپایی از برپایی موشک کروز زمینی بی‌جی‌ام-۱۰۹جی صرف نظر می کرد و در مقابل شوروی همه موشک‌های اِر. اِس. د-پیونِیر، آر-۱۲ وینا، و آر-۱۴ چوسووایا خود را برمی‌چید.

در فوریه ۱۹۸۲ میلادی مذاکره کنندگان آمریکایی، پیش‌نویس برنامه گزینه صفر و ممنوعیت جهانی برای موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد را با بازرسی سختگیرانه پیشنهاد کردند. شوروی این برنامه را رد کرد. زیرا معتقد بود که موشک‌های میان‌برد آمریکا و شوروی باید در اروپا حفظ شوند.

در نوامبر ۱۹۸۳ میلادی پس از برپایی نخستین موشک‌های پرشینگ ۲ در آلمان غربی توسط آمریکا شوروی از گفتگو ها خارج شد. نخست‌وزیر بریتانیا مارگارت تاچر نقش مهمی در بازگشت رونالد ریگان و میخائیل گورباچف در بازگشت به گفتگوها در داشت.

نهایتا دو طرف با رسیدن به توافق و پایان وقت تعیین شده ۲، ۶۹۲ جنگ‌افزار (۸۴۶ جنگ‌افزار آمریکایی و ۱۸۴۶ جنگ‌افزار شوروی) نابود کردند. بر اساس این پیمان، هر دو کشور اجازه بازرسی از تجهیزات نظامی یکدیگر را داشتند. هر کشور اجازه به کار اندازی و نگهداری از ۱۵ موشک و ۱۵ سکوی پرتاب را برای نمایش توان خود داشت.

به این ترتیب پیمان حذف، منع تولید و آزمایش موشک‌ های هسته‌ای کوتاه‌ برد که همه موشک ‌های هسته‌ای و متعارف و سکوهای پرتاب آن‌ ها را تا فاصله ۷۰۰ تا ۱۱۰۰ کیلومتر شامل می شود و موشک های با بردی متوسط از ۱۲۰۰ تا ۶۰۰۰ کیلومتر در هر دو کشور را از میان برداشته شد. این پیمان سبب کاهش سلاح هایی شد که در جریان جنگ سرد به نقطه‌ای خطرناک و بحرانی تبدیل شده بود.

تا زمانی که بارک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا بر سر کار بود این پیمان اهمیتی بیش‌تر از امروز داشت. دولت اوباما معتقد بود که خروج از این پیمان خطرناک است زیرا بدون این پیمان، مسابقه‌ تولید موشک های کوتاه برد و میان برد در کشورهای اروپایی به راه خواهد افتاد.

اما دونالد ترامپ رییس‌جمهوری کنونی امریکا در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۸ اعلام کرد که به دلیل نقض مکرر این پیمان توسط روسیه، امریکا از پیمان مذکور خارج خواهد شد.

او در سخنانی گفت که به این دلیل که روسیه و چین (که امضا کننده معاهده منع موشک های هسته ای میانبرد نیست)، اقدام به توسعه این سیستم های موشکی کرده اند، پس امریکا نیز می تواند، چنین اقدامی را انجام دهد.

اکنون با خروج آمریکا و پس از آن روسیه از یکی از مهمترین معاهدات خلع سلاح هسته‌ای در جهان نگرانی ها در این خصوص افزایش یافته است.

این اقدام امریکا می تواند تمدید مجدد توافقنامه «استارت ۱» میان مسکو و واشنگتن را با مشکل روبرو کند. مدت توافقنامه استارت ۱ در سال ۲۰۲۱ پایان خواهد یافت. معاهده استارت ۱ که در سال ۲۰۱۰ میان امریکا و روسیه به امضا رسید، دو طرف را ملزم می کند که تعداد کلاهک های هسته ای استراتژیک خود را تا ۱۵۵۰ عدد نگه دارند.