ترمیم رابطه مخدوش رسانه و مخاطب، نیازمند تغییر رویکرد

سرعت رشد فناوری و بازشدن فضاهای جدید کار در این حوزه و لزوم همپا بودن رسانه ها با این تحولات و دگرگونی ها از دغدغه های مهم فعالان این عرصه است که پرداختن به آنها با شرایط بخش های مختلف جامعه گره می خورد.

فعالیت درعرصه های اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه در هر مقطعی از زمان و در جوامع مختلف همواره با چالش، استرس و فراز و فرودهایی همراه بوده است که گاه این چالش‌ها با تنگناهایی مضاعف تر می‌شود و شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و به خصوص اقتصادی تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر این عرصه دارند.

 برای بررسی چالش ها و دغدغه های رسانه ها، ایرنای زنجان میزگردی را با حضور فاطمه کرباسی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان، یوسف ناصری رئیس خانه مطبوعات استان زنجان و جعفر محمدی از کارشناسان رسانه استان برگزار کرد؛  در این میزگرد عمده ترین چالش ها و نقاط قوت و ضعف و قوت رسانه های استان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و راهکارهای لازم برای برون رفت از بخش مهمی از این مشکلات ارائه شد.

رسانه های موفق حلقه ارتباطی بین مردم و جریان آزاد اطلاعات هستند

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با بیان این‌که رسانه باید حلقه ارتباطی میان مردم با جریان آزاد اطلاعات باشد، گفت: هر رسانه‌ای که این ویژگی را داشته باشد موجب اعتماد مضاعف مردم به خود می‌شود و فقدان اعتماد مردم به رسانه نشان‌دهنده عدم موفقیت آن در این زمینه است.

فاطمه کرباسی اظهار داشت: رسانه‌ها با پیوند دادن جریان آزاد اطلاعات به مردم، شکاف‌ها یا بی‌اعتمادی احتمالی بین مردم و حاکمیت را پر می‌کنند.

وی یادآورشد: در جریان آزاد اطلاعات، رسالت اصلی رسانه‌ها رعایت اخلاق درانتشار اخبار و اطلاعات است یعنی هر زمانیکه مردم احساس کنند که این اتفاق نمی‌افتد از رسانه‌ها فاصله می‌گیرند.

کرباسی بابیان این‌که هرچه رسانه‌ها از 2 مقوله صداقت و صراحت بیش‌تر بهره ببرند همان میزان به رسالت اصلی خود عمل کرده‌اند، افزود: گاهی اوقات رسانه‌ها از رسالت ذاتی خود خارج می‌شوند و در سطح ملی به تریبون یک جریان سیاسی و در استان‌ها به تریبون محفل‌های منطقه‌ای تبدیل می‌شوند و مردم با آگاه شدن از این موضوع از آن نشریه فاصله می‌گیرند.

وی با اشاره به این‌که البته منظورم رسانه‌های اختصاصی یک حزب، جریان سیاسی و مجموعه اداری نیست که شرایط خاصی دارند، بلکه منظورم رسانه‌های عمومی است که باید تریبون صداهای مختلف جامعه باشند، اما متاسفانه بعضا تبدیل به بلندگوی برخی محافل قبیله‌ای و خانوادگی می‌شوند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با تبیین نقاط قوت رسانه‌های استان زنجان گفت: رسانه‌های استان زنجان از یک فضای مناسب سیاسی و فرهنگی حاکم بر استان بهره‌مند هستند که نمی توان آن را نادیده گرفت.

کرباسی تاکیدکرد: وجود یک نماینده ولی فقیه در استان که نهایت تلاش خود را در ایجاد و تثبیت آرامش و ثبات جریان حاکمیتی و سیاسی در استان به کار می‌بندد، حضور استانداری که به رسانه‌ها و گردش آزاد اطلاعات اهمیت می‌دهد، حرکت متعادل ائمه جمعه و حمایت و همراهی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، دستگاه قضایی و ارگان‌های نظارتی با سعه صدر باعث شده است که نشریات استان نیز از فضای سیاسی و فرهنگی حاکم بر استان بهره‌مند شوند که این وضعیت در بسیاری از استان‌ها وجود ندارد و در نتیجه در برخی استان‌ها رسانه‌ها با تنگناهایی مواجهند که در این استان وجود ندارد.

کرباسی یادآورشد: در شرایط و برهه‌های مختلف از جمله از سال 1380 به بعد، نشریات استان تجربیات خوبی را کسب کرده‌اند و این موجب شده است که برخی رسانه‌ها گاهی پهلو به پهلوی نشریات کشور بزنند.

وی رعایت مسایل تخصصی و فنی، طراحی و گرافیک عمده نشریات استان را مناسب و قابل قبول عنوان کرد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان، عمده‌ترین آسیب رسانه‌های استان زنجان را سیاست‌زدگی آن‌ها عنوان کرد و گفت: برخی از نشریات استان به ابزاری برای سهم‌خواهی برخی محافل منطقه‌ای تبدیل شده‌اند.

وی اظهار داشت: محافل منطقه‌ای اگر رئیس و مدیری از طیف خودشان در مجموعه‌ای گمارده شود تمام مطالب آن‌ها را در رسانه‌های خودشان منعکس و توجیه مثبت می کنند، اما در غیر اینصورت، نه تنها هیچ نوع مطلب مثبتی را از آن مجموعه منعکس نمی‌کنند، بلکه آن مجموعه را بایکوت خبری می‌کنند.

کرباسی آسیب بعدی رسانه‌های استان را که از مشکل مالی آن‌ها ناشی می‌شود، تبدیل شدن برخی از آن‌ها به روابط عمومی برخی دستگاه‌ها برای گرفتن آگهی و رپورتاژ عنوان کرد و گفت: این وضعیت آسیب جدی به رسانه‌ها وارد و اعتماد مردم از آنان سلب می‌کند

وی یادآور شد: رفتارهای شدید عکس‌العملی و زیرپا گذاشتن اخلاق و رسالت رسانه‌ای، رفتار رکن چهارم دموکراسی را به بده بستان‌های سطح پایین و جزئی تقلیل می دهد.

کرباسی افزود: عمده‌ترین مشکلات و تنگناهایی که رسانه‌ها با آن‌ها درگیر هستند مشکلات جدی و حاد مالی است که ناشی از وضعیت اقتصادی کشور و تحریم‌هاست.

وی افزود: مشکل مالی رسانه‌ها را مجبور به استفاده از نیروهای آماتور و غیرحرفه‌ای می‌کند و فقدان کادر حرفه‌ای، رسانه ها را از تحلیل‌ها و گزارش‌های مناسب تهی می‌کند و این موجب می‌شود تا مطالب نشریات از ذائقه مردم فاصله بگیرند.

کرباسی فضای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی را رقیب جدی و سرسخت رسانه‌های مکتوب خواند و افزود: در وضعیت کنونی رسانه‌های مکتوب برای عقب نماندن از قافله مجبور به استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای اینترنتی برای انتقال مطالب خود شده‌اند.

وی با تاکید بر این‌که رسانه‌ای که مخاطب خود را از دست دهد در اوج مشکلات قرار می‌گیرد، افزود: به روز نبودن، نداشتن کادر متبحر و زیرپا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای عمده دلیل ریزش مخاطب نشریات است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان کمک‌های مالی و تلاش برای ارتقای کادر رسانه‌ها را از جمله برنامه‌های این اداره کل عنوان کرد و افزود: عمده حمایت مالی از نشریات در قالب پیگیری یارانه‌های آن‌ها انجام می‌شود.

کرباسی افزود: فقدان کادر حرفه‌ای هم خود را در جاهای مختلف مخصوصا جشنواره‌ها به‌خوبی نشان می‌دهدبه این صورت که هرجا مشکل کادر حرفه‌ای داشتیم با امتیاز کم داورها مواجه شدیم. ما برای حل این مشکل در تلاشیم که دوره‌های آموزشی برگزار کنیم. در این زمینه تفاهمنامه‌ای هم برای برگزاری دوره‌های آموزشی خبرنگاران بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و استانداری منعقد شده است.

وی با تاکید بر این‌که سواد رسانه‌ای مردم نیز باید ارتقا یابد تصریح کرد: مردم بیش‌تر اطلاعات مورد نیاز خود را از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌گیرند از این‌رو باید سواد رسانه‌ایمردم افزایش یابد تا خبر موثق را از اخبار کذب تشخیص دهند.

کرباسی افزود: هریک از رسانه‌های مکتوب نیز باید بتوانند مجوز یک نشر دیجیتال را بگیرند تا نشر دیجیتالی هم داشته باشند و از این فضا هم بتوانند استفاده کنند.

وی افزود: هیچ‌گاه تلقی ما این نیست که رسانه‌ها بلندگو یا روابط عمومی استانداری یا دستگاه‌های دولتی باشند، اما رعایت انصاف مورد تاکید همه مردم و دستگاه‌هاست.

کرباسی یادآورشد: رسانه‌ها می‌توانند جو جامعه را به سمت یاس و ناامیدی، التهاب و شورش، ناآرامی و فاقد اعتماد عمومی ببرند و درمقابل می‌توانند نشاط و شادابی، آرامش و امید را به جامعه تزریق کنند.

وی در خصوص حمایت عادلانه از نشریات مکتوب گفت: مهم‌ترین حرکتی که وزارت فرهنگ و ارشاد در این زمینه داشته توزیع عادلانه آگهی‌های دستگاه‌های دولتی از طریق اداره‌های کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

کرباسی تاکید کرد: البته کاهش رقابت‌پذیری نشریات و فقدان انگیزه برای افزایش کیفیت کاربرای جذب آگهی‌های بیش‌تراز نقطه ضعف‌های این بخش است.

مسایل اقتصادی و ورود افراد غیرحرفه ای مهمترین دغدغه رسانه ها

مدیرعامل خانه مطبوعات استان زنجان نیز مشکل اصلی رسانه ها را ناشی از مسائل اقتصادی جامعه دانست و گفت: رسانه ها هم جز این جامعه و متاثر از شرایط و فراز و فرودهای آن هستند که این در بخش رسانه های مستقل و نشریات مکتوب بیشتر نمود دارد.

یوسف ناصری با بیان اینکه درآمد نشریات مکتوب از طریق آگهی ها و فروش نشریات تامین می شود افزود: آگهی ها نیز به دولتی و بخش خصوصی تقسیم می شود که بخش خصوصی به ویژه در سال های اخیر به دلیل تنگناهای اقتصادی در دادن آگهی به نشریات مشکل پیدا کرده اند.

وی تاکید کرد: هزینه های نشریات بسیار بالا رفته درحالی که درآمد آنها هیچ تغییری نداشته است و در صورت افزایش این درآمد، در مقابل هزینه ها بسیار ناچیز است.

ناصری ورود افراد غیرحرفه ای به عرصه رسانه را از دیگر مشکلات رسانه ها عنوان کرد و افزود: دیدگاه هایی شکل گرفته  است که عده ای نشریات را منبع درآمد و یا قدرت در مسایل سیاسی دیده اند و با همین تصور مجوز نشریه گرفته و در ادامه کار وامانده اند.

وی بابیان اینکه این دیدگاه ها ریشه در گذشته دارد، تصریح کرد: نشریاتی که با این منظر وارد عرصه شده اند با گرفتن ارتباطات غیرحرفه ای با برخی مدیران از رسالت اصلی خود دور شده و در بیان حقایق ملاحظه کار شده اند که این به رسانه و اعتماد عمومی مردم به آن آسیب جدی وارد می کند.

ناصری اظهار داشت: با خدشه دار شدن اعتماد عمومی به نشریات مردم در فضای مجازی اخبار را رصد می کنند و نیازی نمی بینند که در رسانه های معتبر مطلب مورد نظر خود را دنبال کنند.

وی فضای رسانه های استان را آرام توصیف کرد و گفت: برخوردهایی که در گذشته با برخی نشریات شده آنها را محافظه کار بار آورده است تا کج دار و مریز رفتار کنند و این موجب شکل گیری باور حاکمیتی بودن رسانه ها و در فکر مردم نبودن آنها شده است.

ناصری افزود: برخی نشریات نیز در آستانه انتخابات های مختلف مجوز گرفته و با اهداف سیاسی وارد عرصه می شوند در حالیکه کمترین اطلاعات و سواد رسانه ای ندارند.

وی موازی کاری اداره ها را نیز از موارد صدمه زدن به رسانه ها خواند و گفت: اداره های دولتی در گذشته گزارش عملکرد و آگهی ها خود را از طریق نشریات منتشر می کردند درحالیکه هم اکنون این دستگاه  ها با چاپ خبرنامه داخلی اعتبارات مربوط به این بخش را در آنجا هزینه می کنند.

ناصری اظهار داشت: این خبرنامه های داخلی که گاه بدون مجوز هم چاپ می شوند تنها به عملکردهای مثبت دستگاه و مدیر خود می پردازند و در خوشبینانه ترین حالت برخی مسایل نیز از زبان مدیر گفته می شود.

مدیرعامل خانه مطبوعات استان زنجان همچنین با اشاره به نقاط قوت رسانه های استان گفت: به رغم دیدگاه های سیاسی متفاوت همه نشریات مدافع نظام بوده و دغدغه توسعه استان را دارند و به جهات مختلف یک سر و گردن بالاتر از استانهای همتراز خود هستند.

وی به کار گیری نیروهای معتدل از هر دوطیف را دیگر نقطه قوت رسانه های استان خواند و گفت: رسانه های استان فاقد نیروهای تند رویی است که دنبال التهاب آفرینی باشند و به این جهت استان رو به آرامش است.

ناصری افزود: در استان روزنامه نگاران حرفه ای خوبی تربیت شده اند که در کشور هم مطرح هستند و با عشق و علاقه بدون چشم داشتی در رسانه های سراسری نیز مطلب منتشر می کنند.

وی با اشاره به حمایت های خانه مطبوعات از رسانه ها اظهار داشت: خانه مطبوعات یک تشکل صنفی است که به لحاظ مالی چیزی ندارد و تنها وزارت ارشاد برخی هزینه های آن را تامین می کند حتی هزینه عضویت هم از خبرنگاران گرفته نمی شود.

ناصری اعضای قطعی این خانه را ۱۱۰ نفر ذکرکرد و یادآورشد:  ۱۷۰ نفر در سامانه  ثبت نام کرده اند که عضویت ۶۰ نفر به دلیل برخی نواقص مدارکی، قطعی نشده اند.

وی به زمین پیش بینی شده برای احداث ساختمان خانه مطبوعات اشاره کرد و گفت: با تحقق برنامه های خانه مطبوعات در این زمینه، رسانه های استان می توانند یکجا جمع شده با هم در ارتباط بوده مسایل استان را پیگیری کنند و هم فکری داشته باشند. ناصری افزود: این زمین قطعی شده تنها در قیمت گذاری زمین مشکلاتی ایجاد شده است که حل خواهد شد تا زنجان به این لحاظ در ایران اولین استانی باشد که رسانه های آن صاحب خانه می شوند.

وی به مشکل بیمه خبرنگاران اشاره کرد و گفت: این مشکل مختص استان نیست، سامانه ای طراحی شده است که هر کسی شرایط لازم را داشته باشد می تواند از بیمه خبرنگاری استفاده کند.

ناصری از برگزاری پنجمین جشنواره مطبوعات همزمان با روز خبرنگار در زنجان خبرداد و اظهار داشت: استان زنجان به این لحاظ پیشرو است در حالی که تهران امسال اولین جشنواره را در شهریور ماه برگزار خواهد کرد.

مدیرعامل خانه مطبوعات استان زنجان، برگزاری دوره های آموزشی را از دیگر برنامه های این خانه در حمایت از خبرنگاران خواند و یادآورشد: تفاهم نامه ای با وزارت ارشاد و استانداری منعقد و ایرنا هم در بخش برگزاری دوره های آموزشی دیده شده است.

وی با بیان اینکه در پایان هرجشنواره نگاهی به نتایج و نواقص می کنیم تصریح کرد: در دوره های آموزشی برای رفع این نواقص برنامه ریزی می شود.

ناصری با بیان اینکه رسانه ها دچار خود سانسوری شده اند افزود: در این خصوص دغدغه تامین امنیت شغلی از گذشته ها موجب شده تا نشریات بدون اینکه حتی فشاری از سوی نهاد و دستگاهی باشد به صورت خودکار مطالب را سانسور کنند.

وی بیان کرد: ورود افراد غیرحرفه ای به عرصه رسانه موجب شده تا همکاران رسانه ای نیز به حمایت از یکدیگر در مواقع نیاز اطمینان ندارند و گاه حتی به جای پشتیبانی، در مقابل هم قرار می گیرند و نقدهای منتشر شده در یک رسانه را خنثی می کنند.

ناصری با بیان اینکه در قانون اساسی مطبوعات آزاد هستند و همه مطالب را جز مواردیکه با امنیت ملی و شرع منافات داشته باشد، می توانند منتشر کنند، یادآورشد: در شرایط کنونی یک مدیر خود را کل نظام تلقی می کند و تا مطلبی منتشر می شود ادعا می کند زحمات ما را برباد می دهید و همه آن را به نظام ربط می دهد در حالیکه مطبوعات حق دارند بنویسند و مسئولان موظف به پاسخگویی هستند.

ناصری اظهار داشت: مسئولان باید به رسانه ها این اطمینان را بدهند که در نقد هیچ برخوردی با آنها انجام نمی شود درحالیکه    برخی از مدیران حتی به مسایل مردمی که در رسانه ها انعکاس می یابد بی اعتنا هستند و پاسخ دغدغه های آنها را نمی دهند و این اعتماد مردم به رسانه ها را خدشه دار می کند.

وی همچنین فضای مجازی را به عنوان رقیب رسانه های مکتوب عنوان کرد و گفت: خوشبختانه بیشتر مردم رسانه های شناسنامه دار را باور دارند و فضای مجازی را قابل اعتماد و اعتنا نمی بینند.

ناصری تاکید کرد: سلب نشدن اعتماد مردم به رسانه ها باید غنیمت شمرده شده و از آن به عنوان فرصت استفاده شود و نشریات به سوی تهیه گزارش و تحلیل از وقایع بروند تا با اقبال بیشتری مواجه شوند.

مردم صدای خود را از نشریات کمتر می‌شنوند

یک کارشناس رسانه نیز گفت: مردم نشریات را نادیده می گیرند چون اغلب نشریات هستند که مردم را نادیده می گیرند چرا که در محتوای رسانه ای که تولید می شود کمتر دغدغه و مشکلات مردم را منعکس می شود و مطالب نشریات در نگاه اول گزارش عملکرد دستگاه‌ها هستند.

جعفر محمدی بخشی از این ضعف را ناشی از توان مالی و انسانی اندک نشریات بیان کرد و افزود: نشریات کمتر به میان مردم می روند بخصوص ارتباط با مردم حاشیه شهرها کمتر شده است.

وی تغییر رویکرد نشریات و اولویت بندی و پرداختن به مسایل جامعه را برای افزایش اعتماد مردم به نشریات ضروری دانست و اظهار داشت: منابع رسانه ها و اغلب نشریات منابع رسمی هستند، وقتی حادثه ای رخ می دهد خبرنگار به جای حضور در محل، با مسئول مربوطه تماس می گیرد که در این روش باید تجدید نظر و پیامها بدون واسطه منتقل شود.

محمدی با تاکید بر اینکه رسانه ها نیز باید انتقاد پذیر باشند، تصریح کرد: مردم باید احساس کنند که رسانه آنها را جدی می گیرند تا  بخشی از رابطه مخدوش رسانه ومخاطب ترمیم شود.

وی یادآور شد: در کل دنیا از سطح پایین ترین کشورها تا سیستم های کاملا آزاد، رسانه همیشه میل به قدرت دارد و در این میان یک سری افراد و گروه های اجتماعی قربانی می شوند به طوریکه خواسته های آنها در رسانه مطرح نمی شود.

محمدی گفت:  فضای رسانه ای ما باید با مفاهیم جهان شمول آشنا باشد تا در نگاهشان تغییر صورت گیرد.

وی با بیان اینکه بحث مطبوعات جدای از سایر نهادها نیست گفت: نمی توان در مسایل اجتماعی، نهادها را از هم تفکیک کرد و انتظار داشت نهاد رسانه خوب عمل کند، همه اینها برهم تاثیر متقابل دارند و تک تک سلولهای جامعه در تمام مسایل اجتماعی دخیل هستند.

محمدی افزود: همه مشکلات ما ثمره عملکرد در طول تاریخ است تاثیر تصمیمات غلط سالها بعد نمود پیدا می کند برای نتیجه گرفتن در همه زمینه ها باید نظامند و دقیق برنامه ریزی کرد و منتظر آثار آن  کوتاه مدت نبود.

این کارشناس رسانه اظهار داشت: کار روزنامه نگاری مترادف با روزنامه نگاری چاپی نیست وقتی نشریه ای بسته می شود می گویم روزنامه نگاری دچار بحران شد درحالیکه تنها قالب آن تغییر یافته است.

محمدی گفت: در دنیای کنونی تمام مفاهیم دگرگون شده، جامعه در حال پوست اندازی و باز تعریف مفاهیم است و روزنامه نگاری نیز در میان راه خود را پیدا کرده و برای آن حوزه های جدید باز شده است.

وی تاکید کرد: در این میان نباید بحران روزنامه نگاری چاپی نیز دست کم گرفته شود چراکه استفاده از هر رسانه ای انسان ها و فرهنگ های خاصی را تربیت می کند و رسانه های چاپی منجر به رشد عقلانی و دمکراسی درجامعه می شوند.

استان زنجان دارای 67 نشریه چاپی، شامل پنج روزنامه، 22 هفته نامه، 12 دوهفته نامه، 12 ماهنامه، 2 دوماهنامه، 10 فصلنامه و 4 دوفصلنامه است.

۶۰۸۵