«برایان هوک» رئیس گروه اقدام وزارت خارجه درباره ایران دیروز سه شنبه در جمع خبرنگاران مدعی شد که آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد هیچ نقش و دخالتی نداشته است؛ به گفته این مقام‌آمریکایی «مصدق از طرف سیا کنار گذاشته نشد، مصدق توسط طیف مذهبی و نظامی ایران کنار گذاشته شد؛ این نکته غلط را ظریف هم طرح کرده اما حتی خود آیت الله خمینی(ره) هم در مسئله سقوط مصدق اشاره‌ای به سازمان سیا نمی‌کند.»
هوک در حالی این ادعا را مطرح کرده است که اسناد تاریخی، نقش آمریکا را در کودتای ۲۸د مرداد ۱۳۳۲ هجری شمسی تایید می‌کند؛ «جواد ظریف» وزیر امور خارجه در پاسخ به این ادعا، با انتشار لینکی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران را به «آرشیو اسناد ملی آمریکا ارجاع داد و نوشت: «این را برای آنهایی می‌گذارم که یا از تاریخ دخالت‌های آمریکا در کودتای ۱۹۵۳ علیه دولت منتخب مردمی ایران اطلاعی ندارند یا از عمد به تحریف آن می‌پردازند.»
این مقام‌آمریکایی این را هم گفته است که «سیا در طرح اولیه دخالت داشت که با شکست مواجه شد، اما پس از آن دخالتی نکرد و دولت مصدق از سوی نیروهای مذهبی، سیاسی و نظامی سرنگون شد.»
در همین زمینه «علی بیگدلی» استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به دخالت آمریکا در کودتای ۲۸ اظهار کرد: آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد نقش دو مرحله ای داشت؛ نقش اول آمریکا به دوره ریاست جمهوری «هری ترومن» باز می‌گردد؛ در این دوره ترومن می‌خواست بین ایران و انگلستان آشتی بر قرار کند و از مصالحه بین ایران و انگلستان، سهمی از شرکت‌های نفتی انگلیسی به دست آورد به همین دلیل هم ترومن اصل ملی شدن صنعت نفت ایران را پذیرفت و با دکتر مصدق نیر ملاقات کرد.
وی ادامه داد: درآن مقطع به رغم اینکه انگلیسی‌ها از ایران به شورای امنیت شکایت کرده بودند، آمریکا تلاش می‌کرد که بین ایران و انگلستان آشتی ایجاد کند و انگلستان را مجاب کند که با پذیرش ملی شدن صنعت نفت ایران و افزایش سهم ایران به بالای ۵۰درصد به ایران بازگردد؛ آمریکایی‌ها این کار را در ونزوئلا نیز کرده بودند.
این کارشناس مسائل بین الملل گفت: دکتر مصدق تن به چنین کاری نداد، زیرا ممکن بود این ملاحظات به زیان وی تمام و این گمانه ایجاد می‌شد که وی با انگلیسی ها سازش کرده است؛ با وجود این آمریکا همچنان تلاش می‌کرد که موضوع ایران را با آرامش به سرانجام برساند، زیرا در این زمان آمریکایی درگیر جنگ ژاپن بودند و نمی‌خواستند دست به اقدامی بزنند که چهره کریه‌تر آمریکا را بیشتر متجلی کند.
بیگدلی افزود: از سوی دیگر انگلیسی‌ها تلاش می‌کردند آمریکا را در ماجرای نفت ایران جلو بیندازند که خود به تنهایی تحقیر نشوند. البته توانایی این را نیز داشتند که به تنهایی در ایران کار خود را از پیش ببرند؛ هرچند موضوع نفت ایران هم به شورای امنیت و هم به دادگاه لاهه رفت و در هر دو ایران پیروز شد.
وی در ادامه به مرحله دوم دخالت و نقش آمریکا در ماجرای کودتای ۲۸ مرداد پرداخت و گفت: در مرحله دوم که دوران ترومن به پایان رسید و «دوایت دیوید آیزنهاور» جمهوری خواه به قدرت رسید؛ در این دوران مساله کره عمق پیدا کرده بود و آیزنهاور و آمریکایی‌ها نگران این بودند که حزب توده و کمونیست‌ها در ایران نفوذ پیدا کنند؛ کودتای ۲۸ مرداد در زمان آیزنهاور تا ۷ ماه طول کشید.
این استاد روابط بین الملل افزود: آیزنهاور به دلیل تفکرات نظامی‌گری جمهوری خواهانه خود، مقدمات کودتا را ایجاد کرد؛ بنیان و محرک اصلی کودتای ۲۸ مرداد توسط انگلیسی‌ها شکل گرفت، در این میان خانم «آن لمپتون» به عنوان یکی از کارکنان سفارت انگلستان در تهران در تلگراف‌هایی به انگلستان از فراهم بودن شرایط کودتا در ایران خبر می‌دهد و عنوان می‌کند که ما آمریکایی‌ها را رفته رفته راضی می‌کنیم که تن به کودتا دهند.
بیگدلی اظهار کرد: در زمان روی کار آمدن قوام در سال ۱۲۹۹ وی می‌خواست پای آمریکایی را در ایران باز کند، قوام با آمریکایی‌ها وارد مذاکره شد و به آنها پیشنهاد استخراج و اکتشاف نفت در استان‌های شمالی را داد، مجلس نیز تصویب کرد، اما این برنامه در اجرا به هم خورد؛ چندین بار پس از آن در زمان محمود جم نیز قرارداد اکتشاف و نفت از استان‌های شمالی با آمریکایی ها لغو شد.
وی ادامه داد: آمریکا با چنین زمینه سازی به تدریج وارد بازار ایران می شد، در زمان آیزنهاور بهترین موقعیت بود که فضایی را باز کنند که منافعی از منابع نفت ایران ببرند، تلاش‌هایی کردند و در پی این ناکامی‌ها در کنار دیگر علل و عوامل، زمینه‌های کودتای ۲۸ مرداد را با همکاری انگلیسی‌ها در ایران فراهم کنند؛ فضا در زمان آیزنهاور باز شد و انگلستان آمریکایی‌ها را به همکاری در کودتا در ایران ترغیب کردند؛ در چنین فضایی آمریکا با توجه به بسترهای ایجاد شده در نهایت انگلیسی‌ها را کنار زدند و خود مجری کودتا در ایران شدند.
نظر شما