نگهبان پنهان آسمان

باور ۳۷۳ روز گذشته با حضور حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی‌ ایران و جمعی از فرماندهان ارشد نظامی رسما رونمایی شد.
این سامانه با توجه به صحبت‌های فرماندهان نظامی مبنی بر تشابه با مدل روسی، به اس-۳۰۰ ایرانی شهرت پیدا کرد.
سامانه برد بلند پدافند هوایی باور-۳۷۳  با بُرد بیش از ۲۰۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۷ کیلومتر، مخصوص شرایط جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران است که از نمونه‌های مشابه روسی و آمریکایی همچون اس -۳۰۰ و پاتریوت برتری دارد.

آغاز ساخت
جمهوری اسلامی ایران که در دهه ۸۰ و پیش از آن برای دفاع هوایی در ارتفاع بالا از سامانه پدافندهوایی اس ۲۰۰ روسی استفاده می‌کرد، در سال ۸۴ به منظور مقابله بهتر با تهدیدات هوایی در ارتفاع بلند قرارداد خرید سامانه اس ۳۰۰ را با روسیه امضا کرد.

کمی پس از امضای این قرارداد و با تغییرات قدرت در روسیه و فشارهای غرب برای تحریم ایران تحویل اس ۳۰۰ به ایران منتفی شد، از این رو متخصصان داخلی برای تامین نیاز کشور دست به ساخت زیرسامانه‌هایی همچون رادار، موشک و پرتابگرهای لازم برای به‌کارگیری یک سامانه پدافندهوایی بومی زدند.
در نهایت پس از گذشت ۱۰ سال از امضای قرارداد خرید اس ۳۰۰ با روسیه، ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۲۹ فروردین ماه ۱۳۹۴ برای نخستین بار یک نمونه از سامانه باور ۳۷۳ را در مراسم رژه به نمایش گذاشت.
اواخر مردادماه سال ۹۵ باور-۳۷۳ برای نخستین بار با حضور حجت الاسلام المسلمین «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران به نمایش در آمد اما رسما رونمایی نشد.
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح اعلام کرده است که سامانه پدافند هوایی باور-۳۷۳ رو گذشته پس از رونمایی در اختیار یگان‌های عملیاتی قرار گرفته است.

ویژگی‌ها
سامانه بومی پدافند هوایی باور ۳۷۳ می‌تواند اهداف هوایی را در صحنه نبرد با اصابت مستقیم موشک یا با اصابت ترکش‌های سرجنگی موشک ساقط کند و مانع از ورود اهداف هوایی به محدوده عملیاتی خود شود.
از جمله قابلیت‌های این سامانه می‌توان به تحرک بالا، حجم آتش زیاد، توانایی درگیری با اهداف متنوع، بُرد و ارتفاع بلند، احتمال برخورد و کِشندگی مناسب، عملکرد مناسب در برابر جنگ الکترونیک، تعمیر و نگهداری بومی و ساده، عملیات در شرایط حملات شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای و قابلیت مقابله با بمب‌های الکترومغناطیس، عملیات در شرایط مختلف آب و هوایی کشور، توانایی مقابله با اهداف روز دنیا، ارتباط با لایه‌های پدافندی کشور، قابلیت اطمینان و نیز قیمت بسیار کمتر از نمونه‌های مشابه خارجی اشاره کرد.
از این بین تحرک، حجم آتش و ارتباط با لایه‌های پدافندی کشور برای یک سامانه پدافندی هوایی بسیار حیاتی هستند.
سامانه سلاح باور ۳۷۳ یک سیستم پدافندی هوایی بُرد و ارتفاع بلند است که قابلیت مقابله با اهدافی از جمله هواپیماهای شکاری و پنهان‌کار، هواپیماهای راهبردی و بمب‌افکن‌ها، هواپیماهای بدون سرنشین، موشک‌های کروز، موشک ضدرادار و موشک‌های بالستیک، هواپیماهای جنگ الکترونیک خاص، هواپیماهای شناسایی و انواع هلی‌کوپترها و موارد مشابه را داراست.
سرعت در عملیات، سهولت در آماده‌سازی و نگهداری، حداقل بودن تجهیزات جانبی، بالا بودن عمر انبارداری و ضریب ایمنی اپراتوری، مطابقت با تکنولوژی روز دنیا و امکان جایگزینی و تأمین لوازم یدکی از ویژگی‌ها و نکات قابل توجه و مهم سامانه سلاح پدافند هوایی باور ۳۷۳ است.
قابلیت عملیاتی این سامانه با بهره‌گیری از تکنیک‌های مناسب و پروتکل‌های امن بین رادارها، اهداف و موشک‌ها و همچنین به‌کارگیری یک جستجوگر رادیویی بسیار پیشرفته و به روز، به نحو  مطلوبی ارتقا یافته است.
این سامانه می‌تواند هم‌زمان تعداد ۳۰۰ هدف را شناسایی و تعداد ۶۰ هدف را ردگیری کرده و با ۶ هدف به طور هم‌زمان درگیر شود.
در مسیر طراحی و دستیابی به این سامانه سلاح، فناوری‌های بسیاری مانند فناوری موشک عمود پرتاب، فناوری چرخش موشک به سمت هدف جهت پوشش ۳۶۰ درجه جغرافیای تهدید احصاء و به صورت عملیاتی به‌کار گرفته شده است.
 

محرمانه بودن باور
تاکنون تنها بخشی از توانایی‌های سامانه پدافندهوایی باور ۳۷۳ از سوی فرماندهان نظامی بیان شده است و قرار است بخش اعظمی از توانایی‌های آن محرمانه باقی بماند.
رئیس مرکز مطالعات نیروی پدافند هوایی ارتش که در ساخت باور ۳۷۳ دخیل بوده است، در در رابطه با محرمانه بودن این سامانه گفت: قابلیت‌های سامانه ۳۷۳ بسیار بالاتر از تصور دشمن است، ویژگی‌های باور ۳۷۳ برای نیروهای نظامی ایران محفوظ و محرمانه می‌ماند و زیرا یک سامانه کاملا بومی است و نمی‌توانیم جزییات آن را بیان کنیم.
امیر سرتیپ‌ دوم عباس فرج پور روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگار دفاعی ایرنا افزود: بومی بودن باور ۳۷۳ علاوه بر افتخارآمیز بودن آن، به این معنی است که هنگام درگیری برای دشمن ناشناخته است و دشمن نمی‌داند مقابلش چه چیزی ایستاده و قرار است با چه چیزی درگیر شود.

قابلیتی بالاتر از پاتریوت و اس۳۰۰
به عقیده رئیس مرکز مطالعات پدافند هوایی باور را بسیار قوی‌تر از مدل‌های خارجی همچون اس۳۰۰ و پاتریوت است.
فرج پور توضیح داد: شاید اس ۳۰۰ قابلیت هدف‌گیری پنج هدف به صورت هم‌زمان را داشته باشد اما سامانه باور ۳۷۳ می‌تواند به صورت هم‌زمان با هدف درگیر شود.
وی افزود: این توانایی درگیری نشان می‌دهد سامانه باور ۳۷۳ از نظر راداری، فرماندهی و کنترل، هدفگیری ارتباطی و موشکی از توانایی بالاتری نسبت به اس ۳۰۰ برخوردار است.
رئیس مرکز مطالعات نیروی پدافند هوایی با مقایسه سامانه باور ۳۷۳ و پاتریوت آمریکایی، گفت: مقایسه آنچه در باور ۳۷۳ اتفاق می‌افتد با پاتریوت غیرممکن است؛ زیرا باور در کلاسی بالاتر از پاتریوت قرار داد؛ در پاتریوت یک‌ کانال همزمان یک هدف را می‌تواند منهدم کند اما باور از یک کانال ۹ هدف را نابود می‌کند.
فرج پور با تاکید بر اینکه باور ۳۷۳ در سطح جهانی حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد، تصریح کرد: قطعا در کوتاه‌مدت مشتریان بین‌المللی خرید باور ۳۷۳ از پاتریوت بیشتر خواهد شد.
 

نمونه‌های مشابه ایرانی
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تاکنون دو نمونه سامانه پدافند هوایی با عنوان «تلاش» و « ۱۵ خرداد» که از پرتابگرها و موشک‌های مشابه مشابه باور ۳۷۳ استفاده می‌کنند را رونمایی کرده است.
سامانه تلاش که سال گذشته توسط قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا (ص) در یک رزمایش مورد استفاده قرار گرفت، می‌تواند اهداف خود را در ارتفاع متوسط و بلند مورد اصابت قرار دهد.
بر اساس اعلام ارتش، سامانه موشکی زمین به هوای تلاش به منظور به‌کارگیری و تلفیق موشک صیاد ۲ در سیستم سلاح اس ۲۰۰ برای ارتقای قابلیت‌های عملیاتی و توانمندسازی سامانه سلاح اس ۲۰۰ در مقابله با تهدیدات روز است.

سامانه ۱۵ خرداد که ۱۹ خردادماه امسال رونمایی شد نیز در نوع خود یکی از سریع‌ترین سامانه‌های پدافندی از نظر عملیاتی محسوب می‌شود و می‌تواند به طور هم‌زمان تعداد ۶ هدف را شناسایی و ردگیری کند و علیه آنها عملیات شلیک و انهدام را انجام دهد.
این سامانه کاملاً بومی می‌تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپادهای مهاجم را در بُرد ۱۵۰ کیلومتر شناسایی و تا بُرد ۱۲۰ کیلومتر ردگیری کند و توانایی شناسایی اهداف پنهان‌کار در برد ۸۵ کیلومتر و درگیری و انهدام آن‌ها را در بُرد ۴۵ کیلومتری دارد.
۱۵ خرداد که قدرت بالایی در سطوح کنترل، هدایت عملیات و تحرک‌پذیری دارد، در بُرد عملیاتی بالا و ناحیه کِشندگی گسترده (با اهدافی که در محدوده ارتفاع ۱۵۰ کیلومتر تا ۲۷ کیلومتر و در برد ۷ کیلومتر تا ۷۵ کیلومتر قرار دارند) می‌تواند درگیر شود.
امکان درگیری موثربا اهداف هوایی با قابلیت‌های آفندی بالا مانند هواپیماهای شناسایی، بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی از دیگر قابلیت‌های سامانه پدافند هوایی ۱۵ خرداد هستند.


 

دیگر سامانه‌های بومی
 پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علاوه بر سیستم‌های ۱۵ خرداد و تلاش از چندین سامانه پدافند هوایی کاملاً بومی دیگر نیز تاکنون تحت عنوان سراج و مرصاد نیز رونمایی کرده است.
سامانه موشکی مرصاد برای تامین پوشش پدافندی در ارتفاع متوسط و علیه اهداف پرنده متنوع شامل انواع هواپیماها و موشک‌های کروز است و برای همه ساعات شبانه‌روز و انواع شرایط آب و هوایی، قابل اعتماد و با قابلیت تحرک‌پذیری بالا و به دست متخصصان داخلی با طراحی نوین و صد در صد بومی، طراحی و ساخته شده است.
سامانه توپخانه‌ای سراج که نیز سال گذشته رونمایی شد، یک توپ ۳۵ میلیمتری است که توپ و گلوله آن بهینه شده است. این سامانه علاوه بر استفاده از رادار، از یک سامانه جدید اپتیکی هم بهره می‌برد.
استفاده از تعداد زیادی از این سامانه‌های توپخانه‌ای در کنار دیگر سامانه‌ها و تجهیزات موشکی از جمله سناریوهای مقابله با اهداف هوایی در فواصل مختلف است. «سراج» می‌تواند انواع اهداف از جمله ریزپرنده‌ها را کشف و مورد اصابت قرار دهد.
استفاده از سامانه‌های بومی برای حفاظت از آسمان کشور دست برتر ایران در مقابل تهدیدهای هوایی محسوب می‌شود که نمونه این برتری را می‌توان سرنگون کردن پهپاد پیشرفته گلوبال هاوک آمریکایی توسط سامانه‌های بومی ایران دانست.