تغییر نقش ایران در معادلات بازار فرآورده‌های نفتی

زمانی که آمریکا با همراه کشورهای دیگر تلاش می‌کرد تا علیه پرونده هسته‌ای ایران قطعنامه‌های شورای امنیت را تصویب کند،‌ یکی از مواردی که مورد توجه قرار گرفت،‌ تحریم فروش بنزین به ایران بود زیرا در آن زمان ایران واردکننده بنزین به شمار می‌رفت و این احتمال وجود داشت که کمبود این سوخت در کشور شرایط اقتصادی و مهمتر از آن سیاسی را تحت‌الشعاع قرار دهد.

هر چند که با تحریم فروش بنزین به ایران اتفاق خاصی در شرایط سوخت‌رسانی به وجود نیامد و پتروشیمی‌ها خلا ۱۰ میلیون لیتری روزانه بنزین وارداتی را پر کردند اما نگاه‌ها به حساسیت این موضوع و نقطه ضعف ایران جلب شد.

بر همین اساس بود که طرح‌های توسعه‌ای درپالایشگاه‌های کشور تعریف شد و ساخت چند پالایشگاه جدید که در راس همه آنها پالایشگاه ستاره خلیج فارس قرار داشت در دستور کار قرار گرفت.

با اجرای این طرح‌ها ایران که در سال ۹۲ نه تنها واردکننده بنزین بلکه وارد کننده گازوئیل نیز بود،‌ حالا به جمع صادرکنندگان این محصولات تبدیل شده و در آخرین گام، ‌این محصولات را برای صادرات در بورس انرژی عرضه می‌کند. البته در گام نخست بازارهای هدف برای صادرات این محصولات،‌کشورهای همسایه هستند.

ورود ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین

در این سال‌ها سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه میعانات گازی در روز به بهره‌برداری کامل رسید و حتی اکنون صحبت از طراحی فاز چهارم این پالایشگاه به گوش می‌رسد. با بهره‌برداری از این پالایشگاه،‌ قرار بود روزانه ۳۵ میلیون لیتر بنزین (عدد اکتان ۹۵) و ۱۴ میلیون لیتر گازوییل به ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی کشور اضافه شود. با این حال با تغییراتی که در بهره‌برداری از این پالایشگاه اتفاق افتاد روزانه بیش از ۴۳ میلیون لیتر بنزین در ستاره خلیج فارس تولید می‌شود که با افزایش ظرفیت پالایش میزان تولید روزانه این پالایشگاه به ۵۳ میلیون لیتر بنزین خواهد رسید.

همچنین قرار است تا پایان امسال ظرفیت تولید این پالایشگاه در گازوئیل و نفت سفید به ۱۷ میلیون لیتر و در گاز مایع به دو هزار و ۵۰۰ تن افزایش ‌یابد.

علاوه بر این طرح،‌ راه‌اندازی و بهره‌برداری از واحد بنزین‌سازی (CCR) پالایشگاه بندرعباس و نافذ شدن قرارداد احداث پالایشگاه جدید آبادان و بهسازی پالایشگاه قدیم با شرکت ساینوپک چین در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ نیز از دیگر اقدامات ایران برای ارتقا کیفیت و افزایش حجم فرآورده‌های نفتی به شمار می‌آید.  

با توجه به این اقدامات، ظرفیت تولید بنزین پایه که در سال ۱۳۹۱، ۵۲ میلیون لیتر در روز بوده با ۱۱۲ درصد رشد در پایان سال ۱۳۹۷ به حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز رسیده که این میزان افزایش تولید بنزین، در تاریخ صنعت نفت کشور بی‌سابقه بوده است.

ظرفیت تولید گازوئیل نیز  که در سال ۱۳۹۱، حدود ۹۴ میلیون لیتر در روز بود، در پایان سال ۱۳۹۷ با ۱۲ درصد رشد به ۱۰۵ میلیون لیتر در روز رسیده است.