آتش توسعه پوپولیستی بر جان زیست‌بوم

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، موضوع حفاظت از محیط زیست و تثبیت شرایط زمین به یکی از دلمشغولی های اصلی افکارعمومی و حتی بسیاری از رهبران و مقام های ارشد سیاسی تبدیل شده است. در همین حین، آتش سوزی مهیبی که از چند هفته قبل در حال نابودی جنگل های آمازون است به شدت مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. اهمیت این رخداد به اندازه ای است که گفته می شود یکی از موضوع های اصلی در نشست رهبران هفت کشور صنعتی جهان در بیاریتز پاریس وضعیت اسف بار آمازون اعلام شد. حتی برخی رسانه ها اعلام داشتند برای «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه موضوع محیط زیست به اندازه ای مهم بود که وی آن را بحرانی برای همه کشورهای جهان توصیف کرد.

رئیس جمهوری فرانسه تلاش داشت تا محور اصلی بیانیه پایانی نشست را هم به این موضوع اختصاص دهد اما از آنجا که در خصوص نوع واکنش و حساسیت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا نسبت به این موضوع تردیدهای جدی وجود داشت، وی از ارائه بیانیه نهایی به صورت کامل خودداری کرد.

 تشدید تخریب محیط زیست

اهمیت جنگل ها در حفظ تعادل محیط زیست، تلطیف و تصفیه هوای آلوده و کاهش میزان دی اکسد کربن بر کسی پوشیده نیست. حتی برخی کارشناسان حفظ اکوسیستم های سبز و جنگلی را برای بقای حیات بشریت ضروری می دانند. اکسیژن فراوانی که جنگل های آمازون برای کره زمین تولید می کنند سهم قابل توجهی در چرخه زیستی کره زمین و حتی در زمینه مقابله با گرم شدن کره خاکی دارد. دانشمندان اعتقاد دارند جنگل‌ های بارانی آمازون به عنوان ریه ‌های زمین عمل می کنند به گونه ای که حدود یک پنجم اکسیژن مورد نیاز ما را تامین می کنند. اما آتش سوزی کنونی مانعی جدی در این فرایند به شمار می رود ضمن اینکه دود و حرارت ناشی از آن هم عاملی برای تسریع روند گرم شدن زمین محسوب می شود.

با این حال، نابودی جنگل ها که مهمترین عامل آن انسان ها هستند با سرعت هرچه تمام تر در حال پیشروی است. جنگل زدایی به علت فعالیت های انسانی در همه نقاط جهان با هدف استفاده از ظرفیت های مادی و سودآوری آن از سوی افراد و برخی دولت ها دنبال می شود. به نوشته نشریه «تایم» در چند دهه اخیر شدت نابودی جنگل ها در برزیل به اندازه ای سریع بوده است که تاکنون حدود ۴۰ گونه جانوری در این منطقه جغرافیایی محو شده اند.

جنگل های بارانی آمازون بیش از دو میلیون مایل مربع (نزدیک به ۶ میلیون کیلومتر مربع) وسعت دارند و به نظر می رسد آتش سوزی کنونی در آمازون نیز در همین چرخه جنگل زدایی گرفتار شده است. با گذشت نزدیک به سه هفته، این آتش چند ایالت برزیل را در بر گرفته و حتی ۶ استان دیگر این کشور را مورد تهدید قرار داده است. با وجود آماده باش ارتش برزیل اما آتش سوزی ها رو به گسترش است.

از نگاه برخی رسانه ها و کارشناسان نکته مهم اینجا است اگرچه آتش سوزی در آمازون هرساله رخ می دهد اما اتفاق امسال بی سابقه است. در مقابل، برخی نهادها همچون سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا) با مقایسه شرایط کنونی و گذشته عنوان می کنند میزان آتش ‌سوزی‌ های آمازون در حد متوسط هرساله قرار دارد.

با این حال، وقوع این آتش سوزی پیامدهای گسترده سیاسی را در داخل و خارج از برزیل به همراه داشته که فراتر از مجادله توئیتری روسای جمهور فرانسه و برزیل است. برخی مقام های اروپایی برزیل را تهدید کرده اند در صورتی که اقدام مناسبی را برای مقابله با این آتش سوزی و حفظ محیط زیست اتخاذ نکند آن ها هم در توافق تجارت آزاد این اتحادیه با کشورهای جنوب آمریکا (مرکوسور) تجدید نظر می کنند.  این توافق مهم که پس از نزدیک به دو دهه مذاکره حاصل شد، دستاورد مهم و تاریخی به ویژه برای کشور کشورهای آمریکایی جنوبی به شمار می رود.

توسعه؛ اولویت دولت راستگرای برزیل

بسیاری «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهوری برزیل را به بی توجهی به حفاظت از محیط زیست متهم می کنند و وی را به دلیل نادیده گرفتن تدابیر مناسب در جهت جلوگیری از وقوع آتش سوزی مقصر می دانند. به نوشته نشریه «تایم» سیاست های دولت در برزیل به اندازه ای ضد محیط زیستی ارزیابی می شود که موسسه های پژوهشی و گروه های فعال زیست محیطی  حتی برزیل را خطرناک ترین کشور برای طرفداران محیط زیست می دانند.

در این زمینه نکته قابل توجه تر آن است که چندی قبل رئیس جمهوری برزیل موضوع حفاظت از جنگل های آمازون را مانعی در مسیر پیشرفت این کشور و انجام پروژه توسعه  اقتصادی خود توصیف کرده بود. همچنین کنار کشیدن از پیمان اقلیمی پاریس و کاهش جریمه برای آسیب زنندگان به جنگل ها هم از جمله وعده های انتخاباتی رئیس‌جمهوری راستگرا و پوپولیست برزیل بود. وی در کمتر یک سال گذشته هم نشان داد که به شدت بر تقدم توسعه بر حفظ محیط زیست اعتقاد دارد.

تارنمای شبکه خبری «سی. بی. اس نیوز» هم خط مشی های مقامات برزیلی در نادیده گرفتن موضوع گرم شدن کره زمین را عاملی برای آتش سوزی مهیب کنونی در آمازون دانست و افزود اگرچه رئیس جمهوری این کشور در سرتاسر جهان مقصر شناخته می شود اما وی به کشورهای جهان هشدار داد در امور داخلی برزیل دخالت نکنند. در حالی که جنگل های آمازون نقش مهمی را برای تعادل در کره زمین دارند اما رئیس جمهوری تندروی این کشور با دادن اجازه نابودی جنگل به کشاورزان، دامداران و تجار چوب بر سرعت نابودی جنگل و ساکنان بومی آن به شدت افزوده است.

بولسونارو در پاسخ توئیتری به ابراز نگرانی مکرون نسبت به بحران جهانی نابودی آمازون اظهار داشت که این سخنان احساساتی برای اهداف سیاسی صورت می گیرد و کمکی به حل مشکل انجام نمی دهد. وی در کنار برخی مقام های برزیلی، رسانه ها را هم به بزرگنمایی این اتفاق در حد یک فاجعه متهم کرد. با این حال رئیس جمهوری برزیل اعتراف کرد  منابع کافی را برای مقابله با آتش سوزی را در اختیار ندارد. وی افزود  آمازون به بزرگی قاره اروپا است و چگونه می توان با اقدامات مجرمانه در آن مبارزه کرد.

 به نوشته این تارنما، علاوه بر اثرات جهانی آتش سوزی، ساکنان بومی آمازون نیز از این حادثه به شدت آسیب دیده اند. ضمن اینکه بولسونارو از ابتدای سال ۲۰۱۹ که به ریاست جمهوری رسید حقوق این گروه را به شدت محدود و نهادهای حامی آن ها یا طرفداران بومیان در دولت را منزوی ساخته است.  

در چند ماهی که از آغاز دوره ریاست جمهوری بولسونارو می گذرد بر میزان آتش سوزی ها به شدت افزوده شده است. گفته می شود از ابتدای ۲۰۱۹ بیش از ۷۵ هزار مورد آتش سوزی در  جنگل آمازون رخ داد که بسیار بیشتر از سال قبل و بالاترین میزان از سال ۲۰۱۳ است. موسسه ملی تحقیقات فضایی برزیل هم اعلام کرد در روزهای پنجشنبه و جمعه گذشته بیش از ۱۶۰۰ مورد آتش سوزی تازه  در این جنگل ها گزارش شده بود. به نوشته تارنمای خبری «نیوز دات کام» (News.com) رسانه های جهان حتی از عمدی بودن این آتش سوزی گسترده سخن می گویند. این آتش سوزی ها با هدف پاکسازی جنگل و استفاده از زمین آن برای اهداف تجاری انجام می شود. بنا بر اعلام سازمان «آمازون واچ» که یک نهاد غیردولتی است بسیاری از کشاورزان که چنین کاری را انجام می دهند به واسطه سیاست های دولت پوپولیست برزیل که خود را به شدت حامی تجارت نشان می دهد به این اقدام تحریک می شوند. کارشناسان بولسونارو را به ارسال پیام هایی که به کشاورزان مجوز چنین اقدامی را می دهد، متهم می کنند.